|
Kiedy w kwietniu 1943 roku Niemcy wkroczyli do getta, by zniszczyć je do końca, zbrojny opór stawiła im ok. 600-osobowa grupa powstańców pod przywództwem Żydowskiej Organizacji Bojowej. Gdy przystępowali do powstania, w getcie było jeszcze ok. 65 tys. ludzi.
ŻOB powstała pod koniec 1942 r. w odpowiedzi na rozpoczęcie likwidacji getta. Skupiała ludzi reprezentujących różne odłamy polityczne społeczności żydowskiej. Na jej czele stanął 24-letni Mordechaj Anielewicz. Sztab ŻOB-u tworzyli: Icchak Cukierman, żyjący do dziś Marek Edelman, Michał Rojzenfeld i Hersz Berliński. ŻOB założyła m.in. fabrykę granatów i butelek zapalających.
Na początku powstania, mimo ogromnej przewagi liczebnej i militarnej, Niemcy nie mogli złamać oporu powstańców. Kierujący akcją likwidacyjną gen. SS Jürgen Stroop musiał wprowadzić do akcji dodatkowe oddziały i sprzęt. Po wojnie polski sąd skazał Stroopa na karę śmierci za akcję likwidacji powstania.
Pomoc dla mieszkańców getta koordynowała Rada Pomocy Żydom "Żegota" - jedyna tego rodzaju organizacja w okupowanej Europie. Już pod koniec grudnia 1942 roku ŻOB otrzymał od dowództwa AK pierwsze 10 pistoletów. Polacy przerzucali do getta również materiały wybuchowe i zapalające. Akcje zbrojne polskiego podziemia umożliwiły pewnej liczbie powstańców wydostanie się z płonącego getta. | |
8 maja 1943 r. padł bunkier dowództwa powstania przy ul. Miłej 18. Anielewicz wraz z innym członkami dowództwa organizacji popełnili samobójstwo.
16 maja Stroop wydał rozkaz wysadzenia wielkiej synagogi przy ul. Tłomackie. Wydarzenie to miało być dla Niemców ostatecznym aktem pacyfikacji. Zaraz potem Stroop doniósł z triumfem Hitlerowi, że "dzielnica żydowska w Warszawie przestała istnieć". Według raportu Stroopa, ujęto 56 tys. Żydów, z których ok. 7 tys. zgładzono. Resztę wywieziono do obozów zagłady. Liczba poległych i rannych Niemców nie jest dokładnie znana. Polska prasa podziemna oceniała straty niemieckie na 400 zabitych i 1000 rannych.
W maju 1943 roku, na wieść o losie warszawskiego getta, Szmul Zygielbojm, członek Rady Narodowej przy rządzie RP na wychodźstwie w Londynie, popełnił samobójstwo. Był to jego protest przeciw bierności aliantów zachodnich wobec zagłady Żydów.
Walka powstańców żydowskich w getcie warszawskim pobudziła do działania Żydów w innych miejscowościach. 25 czerwca 1943 r. doszło do prób samoobrony w getcie częstochowskim. Na początku sierpnia walczyli Żydzi w getcie będzińskim, 16 sierpnia rozpoczęła się niemal tygodniowa walka w getcie białostockim. Na początku sierpnia doszło do buntu w obozie zagłady w Treblince, a 16 października - w Sobiborze. |
