Redaguje: Krystyna Karwicka-Rychlewicz

Pogodnych, radosnych, zdrowych Świąt Wielkanocnych oraz smacznego jajka Czytelnikom, Współpracownikom i Przyjaciołom Kuriera IdN1 życzy redakcja. A w świątecznym prezencie oferujemy Czytelnikom pierwszy numer dodatku do Kuriera IdN1: Magazyn. Miłej lektury!

W sobotę, 7 kwietnia w budynku PAN przy ul. Twardej 51/55 w Warszawie , gdzie mieści się Komputerowe Laboratorium Inwalidów Ruchu FPMiINR, odbyło się tradycyjne już spotkanie Wielkanocne podopiecznych i przyjaciół Fundacji, wśród których jest wielu absolwentów Warsztatów Aktywizacji Zawodowej. W spotkaniu uczestniczyło około 100 osób. Przez kilka godzin trwały serdeczne rozmowy, raczono się też smakołykami przygotowanymi przez uczestników spotkania.

Przed kilkoma tygodniami grupa osób skupionych wokół internetowej grupy dyskusyjnej pl.soc.inwalidzi zwróciła się w imieniu środowiska osób niepełnosprawnych, ich opiekunów oraz osób działających na rzecz szeroko pojętej integracji, do Prezesa Zarządu TVP S.A. Roberta Kwiatkowskiego z prośbą o nadawanie sobotniego programu "Spróbujmy Razem" w późniejszych godzinach niż obecnie, tzn. o godz.7.30. W liście czytamy: Dotychczasowe godziny emisji uniemożliwiają oglądanie go przez większość widzów zainteresowanych poruszaną tam problematyką; Program w swojej dotychczasowej konwencji może również zainteresować osoby zdrowe, a przez to przysłuży się integracji oraz głębszemu zrozumieniu naszych problemów i potrzeb. Pragniemy zauważyć, że TVP poświęca bardzo mało uwagi sprawom osób niepełnosprawnych. Przykładem może tu być znikoma ilość relacji z igrzysk paraolimpijskich w Sydney. Sukcesy polskich paraolimpijczyków pozostały niemal niezauważone przez polską telewizję publiczną. Prosimy o pozytywne załatwienie sprawy i oby przesunięcie godziny emisji programu "Spróbujmy Razem" stało się pierwszym krokiem TVP ku większemu zrozumieniu naszych potrzeb i oczekiwań. Jak poinformował jeden z inicjatorów tej akcji - Tomasz Gumny - wszystko wskazuje na to, że dyrekcja TVP chce przychylić się do prośby kilkudziesięciu podpisanych pod listem ON. Jeśli tak się stanie byłaby to druga spektakularna sprawa (po akcji SM) załatwiona przez ON za pośrednictwem Internetu. Sam list, jak i odpowiedzi TVP można znaleźć pod adresem: www.gumny.com.pl/tvp.html.

Bank Światowy przedstawił w dniu 30 marca 2001 roku kolejną wersję raportu pt. "Niepełnosprawność a praca w Polsce". Autorzy raportu stwierdzają, że koszt systemu ubezpieczeń rentowych w Polsce należy do najwyższych w Europie; ponad 3 proc. PKB. Wynika to ze zbyt tolerancyjnego i nieudolnego systemu przyznawania rent. Wprawdzie od 1997 r. przyznaje się ich mniej, ale na skutek restrukturyzacji niektórych branż i przy braku reform liczby te mogą na nowo rosnąć. U nas bowiem renty, zwłaszcza dawnej trzeciej grupy, zastępują - zdaniem BŚ - system innych ubezpieczeń społecznych. Zbyt drogo kosztuje utrzymanie miejsc pracy w ZPCh. Powinniśmy przygotowywać ON do poszukiwania pracy na wolnym rynku. Niestety, diagnozy, a zwłaszcza propozycje zawarte w raporcie absolutnie nie przystają do polskich realiów. Podkreślali to wszyscy uczestnicy dyskusji wśród których byli przedstawiciele organizacji pozarządowych, ZUS, zakładów pracy chronionej. Nie uwzględniają one chociażby możliwości zdobywania wykształcenia przez ON, tempa usuwania barier architektonicznych, zmiany obowiązujących przepisów prawnych itp. Nie jest to ostateczna wersja raportu; przedstawiciel BŚ zapowiedział kontynuowanie prac, które poprzedzą tworzenie ustaw i wdrożenie nowych kierunków polityki. Będziemy śledzić te prace, sukcesywnie je relacjonować i oceniać.

Serwis Informacyjny poświęcony osobom niepełnosprawnym dostępny jest na stronach internetowych Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej. Pod adresem htttp://www.mpips.gov.pl można znaleźć informacje dotyczące uprawnień i przywilejów, które przysługują ON. Zainteresowani znajdą tam także podstawowe informacje o instytucjach działających na rzecz ON i o systemie orzekania o stopniu niepełnosprawności. Można dowiedzieć się też np. jak uzyskać pomoc przy zakupie sprzętu elektronicznego i oprogramowania czy sprzętu ortopedycznego, zapoznać się z dokumentami, ustawami i rozporządzeniami dotyczącymi ON. Twórcy serwisu zapowiadają, że w najbliższym czasie ukaże się w nim rejestr korzystających z dofinansowania z PFRON ośrodków uprawnionych do organizowania turnusów rehabilitacyjnych.

"Gazeta Wyborcza" opublikowała badania opinii publicznej przeprowadzone przez SMG/KRC i KLON na temat propozycji przeznaczania dwóch procent podatków na darowizny dla dowolnej organizacji i dowolnemu kościołowi; tak jest na Węgrzech. Pomysł "Gazety" podoba się Polakom. Aż 65 proc. z nich chciałoby przeznaczać jeden procent swojego podatku na organizacje społeczne, a 31 proc. oddałoby kolejny procent na działania Kościoła. Pomysł "Gazety" poparł minister finansów Jarosław Bauc, który powiedział, że Polacy mogliby decydować o przeznaczeniu dwóch procent swojego podatku, zaś budżet wcale by nie ucierpiał z tego powodu. Potrzebna jest jednak reforma finansów publicznych. Takie rozwiązanie - stwierdza minister - mogłoby działać w naszym kraju już od 2003 roku. Wprowadzenie tej możliwości może zwiększyć co najmniej trzykrotnie liczbę osób skłonnych do wspierania organizacji - uważa Kuba Wygnański z Banku Informacji o Organizacjach Pozarządowych KLON/JAWOR. Przyznaje, że oba wskaźniki nie są do końca porównywalne. - Darowizny to celowe uszczuplenie własnego dochodu, które później można odpisać od podstawy opodatkowania - mówi. A przeznaczenie na jakiś cel części podatku to dysponowanie pieniędzmi już "straconymi", bo pobranymi w podatku. Łatwiej przychodzi nam taki gest. Obydwa sposoby pomocy organizacjom pozarządowym mogłyby się uzupełniać - dodaje. Jak wyliczyły organizacje, dzięki wprowadzeniu węgierskiego rozwiązania co roku trafiałoby do nich ok. 160 mln zł. Jak wynika z badań SMG/KRC-KLON na działalność charytatywną jeden procent podatku chce oddać aż 38 proc. Polaków. Niewiele mniej, bo 31 proc. badanych, oddałoby część podatku na ochronę zdrowia i rehabilitację. Ciekawa jest też trzecia pozycja (17 proc.) - bezpieczeństwo publiczne. Poza tym jeden procent podatku chcielibyśmy przeznaczać na: naukę i oświatę (15 proc. badanych), ochronę środowiska (13 proc.), tworzenie infrastruktury komunalnej, drogi, telekomunikację (7 proc.), sport (5 proc.), kulturę (3 proc.). Każdy z badanych mógł wskazać jednocześnie trzy cele. Respondentów proszono też o to, by wskazali nazwę konkretnej organizacji, której przekazaliby jeden procent swojego podatku. Jak komentuje wyniki badań K. Wygnański, większość ze wskazanych organizacji ma socjalny charakter. Sporadycznie zdarzały się też wskazania na takie organizacje, jak Fundacja Batorego czy Fundacja Animals, a nawet na policję, wojsko czy Zakład Oczyszczania Miasta. Najwięcej badanych wskazało Caritas oraz Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy (po ok. 6 proc.). Inni wymieniali też PCK (3,9 proc.), Polską Akcję Humanitarną (2,1 proc.), Monar (1,4 proc) i Fundację Polsat (0,8 proc.). Po około pół procentu wskazań miały również: Fundacja Jolanty Kwaśniewskiej "Porozumienie bez Barier" oraz Towarzystwo im. Świętego Brata Alberta. Gdyby istotnie okazało się, że deklarowane wskazania byłyby zrealizowane, to dla dwóch pierwszych organizacji oznaczałoby to znaczne sumy, po kilkanaście milionów złotych.. Zdaniem K. Wygnańskiego na mechanizmie "jednego procentu" najbardziej skorzystałyby głównie dwa typy organizacji: znane, duże, cieszące się zaufaniem organizacje ogólnopolskie, zdolne do prowadzenia kampanii medialnych, "przyciągających" sympatię i pieniądze podatników oraz najmniejsze organizacje lokalne, bliskie, znane i ważne dla podatników, dotychczas pomijane w centralnej dystrybucji pieniędzy. Raport z badań można znaleźć w Internecie na stronie www.ngo.pl. Przypominamy, że w sondażu, jaki dla "Gazety" przeprowadził CBOS, 59 proc. respondentów generalnie poparło pomysł, by podatnicy sami decydowali o dwóch procentach podatku, a 26 proc. było mu przeciwnych. 28 proc. badanych, którzy chcieliby decydować o swoim podatku przeznaczyłoby całe dwa procent na organizację społeczną. Co czwarty po jednym procencie dałby organizacji i Kościołowi Tylko 4 proc. oddałoby całe dwa procent Kościołowi.

W czwartek 5 kwietnia pojawił się w Senacie jeszcze inny pomysł na oddawanie 2 zł z podatku: mielibyśmy je przeznaczać na finansowanie partii politycznych!

Bardzo ciekawy pomysł pozyskiwania środków na cele charytatywne proponuje Aleksander Łamek redagujący internetowego Reportera (http://www.reporter.pl). W BizReporter - Bank Pomysłów (http://biz.reporter.pl/bank/26_3_1.html) pisze on: Ludzie niezbyt chętnie dają pieniądze na cele charytatywne. A gdyby tak nie musieli ich dawać tylko pożyczać? Mogłoby to polegać na wypuszczaniu obligacji oprocentowanych na poziomie inflacji. Pieniądze uzyskane z emisji tych obligacji byłyby np. lokowane na kontach bankowych w postaci lokat terminowych. Odsetki z tych lokat byłyby przeznaczone na wsparcie różnych programów społecznych. Atutem tego pomysłu jest to, iż osoby dające pieniądze na cele społeczne po kilku latach odzyskiwałyby podarowaną kwotę. Myślę, iż dzięki temu kwoty przeznaczane na działalność społeczną mogłyby wzrosnąć. Dodatkowym atutem tego projektu byłoby to, iż w końcu do czegoś przydałaby się polityka wysokich stóp procentowych prowadzona przez NBP. Adres e-mail autora pomysłu: alamek@reporter.pl. Może warto byłoby go wesprzeć w rozpropagowaniu tej idei?

Oddział Mazowiecki PFRON odmówił Fundacji Pomocy Matematykom i  Informatykom Niesprawnym Ruchowo podpisania porozumienia w ramach programu "Partner", który - jak głosi PFRON ma na celu wspieranie zadań realizowanych przez organizacje niepełnosprawnych. Projekt złożony przez Fundację miał za zadanie kontynuowanie podstawowego celu statutowego Fundacji: przygotowywanie osób niepełnosprawnych do wykorzystywania komputera i Internetu jako narzędzi pracy. PFRON uzasadnia swoją odmowę "ograniczonym limitem środków".

Internetowa akcja zbierania pieniędzy na dożywianie dzieci w szkołach pod nazwą Pajacyk przyniosła już prawie 70 tys. zł. Wymyśliła ją Polska Akcja Humanitarna Janiny Ochojskiej. Zasady są proste: trzeba wypisać adres www.pajacyk.pl, a następnie kliknąć na Pajacyka. Za każde kliknięcie sponsorzy - jest ich już 36 - wpłacają na dzieci 40 gr.

Fundacja DOM DOSTĘPNY i Wydawnictwo MURATOR przy współudziale "Gazety Wyborczej" przygotowały program społeczny DOM BEZ BARIER, który ma się przyczynić do poprawy warunków życia osób niepełnosprawnych. Głównym celem programu jest szczegółowa identyfikacja barier prawnych, finansowych, organizacyjnych, urbanistycznych i architektonicznych sprawiających, że tysiące ON z dysfunkcją ruchu rzadko opuszcza swoje domy, ma utrudniony dostęp do nauki, pracy, udziału w życiu społecznym i politycznym. Na konferencji prasowej w dniu 28 marca br. inicjatorzy akcji zapowiedzieli m.in. przygotowanie przykładowych rozwiązań w zakresie adaptacji typowych mieszkań w blokach wielorodzinnych, aranżacje poszczególnych pomieszczeń, budowę prototypowego domu jednorodzinnego uwzględniającego najnowsze rozwiązania w zakresie przystosowania go do potrzeb osób z dysfunkcją ruchu. Dużo mówiono o barierach biurokratycznych i mentalnych. Jako przykład podano budowę podjazdu do Salonu MURATORA. Od chwili podjęcia decyzji o jego budowie do dnia uzyskania wszystkich potrzebnych dokumentów i podpisów, upłynęło blisko pół roku. Sama budowa trwała ... 5 dni. W ramach programu prowadzony będzie stały monitoring problemów i potrzeb osób niepełnosprawnych. Została też przygotowana obszerna ankieta skierowana do osób z dysfunkcją ruchu. Będzie ona publikowana kilkakrotnie w "Gazecie Dom" - dodatku środowym do "Gazety Wyborczej", dołączona do magazynu "Integracja" oraz kolportowana bezpośrednio do ON. "Gazeta Wyborcza" zapowiedziała, że będzie propagować nie tylko wzorcowe przykłady likwidowania barier, ale i opisywać bezduszność urzędników i rażące przykłady łamania przepisów. Więcej informacji na ten temat można znaleźć pod adresem: http://www.murator.com.pl/nsp.htm gdzie jest także ankieta dla osób niepełnosprawnych dotycząca ich problemów mieszkaniowych.

Urządzenie do pionizacji niepełnosprawnych dzieci nie chodzących opracowali projektanci z jedynego w Polsce Ośrodka Wzornictwa dla Dzieci Niepełnosprawnych w Hajnówce (Podlaskie). Dotychczas nie chodzące dzieci i ich rodzice byli pozbawieni takiej pomocy, a w ośrodkach rehabilitacji znajdują się sprowadzane najczęściej z zagranicy ciężkie metalowe konstrukcje, które przypominają szpitalne łóżka. Hajnowski pionizator jest lekki, wykonany z drewna i kolorowych elementów tapicerki, łatwy w obsłudze. Postawiony np. w dziecięcym pokoju wygląda jak mebel. Konstrukcję skonsultowano z lekarzami i rehabilitantami. Dzięki urządzeniu, dziecko może się bawić i spożywać posiłki, bo przygotowano do tego specjalny blat. Pionizatory wykonywane są w kilku wersjach, w zależności od wieku i wzrostu dziecka. Janina Jezierska, projektant urządzenia zwraca uwagę na to, że urządzenie będzie też pomocne dla rodziców, bo jedyny sposób pionizacji tych dzieci to po prostu noszenie ich na rękach przez rodziców czy opiekunów. Pierwszych 10 pionizatorów trafiło już do ośrodków rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych oraz indywidualnych nabywców m.in. na Śląsku, Dolnym Śląsku, w Wielkopolsce i woj. Zachodniopomorskim. Niektóre kasy chorych zaczęły go nawet refundować. Na wniosek lekarza rodzic może otrzymać ten sprzęt do domu bezpłatnie. Hajnowski ośrodek od wielu lat organizuje coroczne plenery ogólnopolskie, w których biorą udział projektanci sprzętów dla dzieci z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Z drewna powstają tam całe place zabaw dla takich dzieci, meble, zestawy do nauki i ćwiczeń ruchowych.

W końcu lutego przestała istnieć Klinika Chorób Układu Oddechowego i  Rehabilitacji Dziecięcego Szpitala Klinicznego w Rabce Zdroju. Zdecydowała o tym warszawska dyrekcja Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, której placówka podlegała. Zespół specjalistów, który opiekował się małymi pacjentami z chorobami płuc został przeniesiony do pozostałych czterech klinik szpitala. O likwidacji zasłużonej placówki zadecydowały względy ekonomiczne.

Centrum Opieki nad Dzieckiem Niepełnosprawnym w Katowicach, to jedyna w tym mieście specjalistyczna poradnia psychologiczno-pedagogiczna działająca na rzecz dzieci niepełnosprawnych i ich rodzin. Zatrudnieni tam psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, rehabilitant i lekarz konsultant podzieleni są na zespoły wyspecjalizowane w pracy z dziećmi z określonym schorzeniem. Na przykład zespół ds. opieki nad dzieckiem z zaburzonym rozwojem psychofizycznym zajmuje się dziećmi upośledzonymi umysłowo (o różnej etiologii upośledzenia), autystycznymi, z powypadkowym uszkodzeniem mózgu, z mózgowym porażeniem dziecięcym, z zespołami klinicznymi związanymi z zaburzeniami chromosomalnymi itp. Praca z dzieckiem niepełnosprawnym, to również praca z jego rodzicami, którzy często potrzebują terapii i pomocy w zrozumieniu choroby swojego dziecka. Odbywały się też tam zespoły kwalifikacyjne do szkół integracyjnych, szkolenia, warsztaty oraz grupy wsparcia dla nauczycieli dzieci autystycznych i głębiej upośledzonych, które cieszą się zainteresowaniem nie tylko mieszkańców Katowic; placówka ta, dzięki specyfice swojej pracy, stała się bowiem jedyną taką poradnią w całym regionie. Tymczasem w Wydziale Edukacji Urzędu Miejskiego w Katowicach powstał pomysł przekształcenia Centrum Opieki w jeszcze jedną poradnię rejonową, co może sprawić, że zostanie zaprzepaszczony cały specjalistyczny dorobek zespołu Centrum. Jedyną nadzieją na utrzymanie placówki jest brak zgody na to miejskich radnych, którzy muszą podjąć w tej sprawie uchwałę na sesji Rady.

Jak informuje "Puls Medycyny" z 21.03.2001r polskim naukowcom z Zakładu Medycyny Doświadczalnej AM łódzkiego Szpitala im. M. Kopernika udało się skonstruować kapsułkę, którą otacza półprzepuszczalna błona, pozwalająca na stopniowe uwalnianie insuliny do krwi. Wszczepiona od skórę kapsułka ma dostarczać hormon przez kilka miesięcy, a następnie będzie mogła być wymieniona na nową. Zakończenie badań nad kapsułką insuliny planowane jest na 2004 - 2005 rok. "Wtedy dopiero - po potwierdzeniu skuteczności badań laboratoryjnych - kapsułkę będzie można zacząć stosować klinicznie.

W dniu 21 marca 2001 r. odbyło się doroczne zebranie Rady Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo. Rada po wysłuchaniu sprawozdania o pracy Zarządu Fundacji w 2000 roku udzieliła mu absolutorium, a następnie wybrała nowy Zarząd. Na ponowną pracę w zarządzie nie zdecydowała się pani prof. Elżbieta Pleszczyńska współzałożycielka Fundacji i jej długoletnia przewodnicząca. Rada podziękowała Pani Profesor za Jej niespożytą, twórczą jedenastoletnią pracę na rzecz Fundacji i środowiska osób niepełnosprawnych. Zaproponowała też, by Rada Fundatorów przyznała Jej tytuł Honorowego Członka Rady. Prof. Pleszczyńska nie rozstaje się z Fundacją; prowadzi między innymi program naukowo-badawczy Komitetu Badań Naukowych. W skład nowego zarządu FPMiINR weszły następujące osoby: Paweł Karmański, Krzysztof Markiewicz, Małgorzata Piątkowska, Krystyna Wojakowska-Lewicka i Elżbieta Zawistowska. Przewodniczącym Zarządu ponownie został wybrany Krzysztof Markiewicz, wiceprzewodniczącą Krystyna Wojakowska-Lewicka. Zarząd podjął uchwałę, by zaproponować prof. Pleszczyńskiej funkcję doradcy Zarządu. Ponadto Rada Fundacji przyjęła bilans za rok 2000 i zaaprobowała kierunki pracy na rok 2001.

Warszawska firma InfoVIDE przekazała - podobnie jak w minionym kwartale - 3 tys. zł na realizację celów statutowych Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo. Serdecznie dziękujemy!

Jak wynika z najnowszych badań z Internetu korzysta 12 proc. Polaków. Najpopularniejszym i najczęściej wykorzystywanym portalem jest Onet, na drugim miejscu Wirtualna Polska, następnie Yahoo! I Alta Vista. Ankietowani uważają, że dalszy rozwój Internetu zależy przede wszystkim od zmniejszania cen usług i dostępu do Internetu. Najwięcej Internautów jest w woj. mazowieckim (18,9 proc.), śląskim (12,6 proc.) i wielkopolskim (10,1 proc.).

W hali sportowej Szkoły Podstawowej Nr 3 w Ciechanowie w dniach 17 i 18 marca br. odbyły się VIII Mistrzostwa Polski w Tenisie Stołowym Osób z Upośledzeniem Umysłowym "Sprawni Razem". W zawodach udział wzięło 180 uczestników z 16 województw. Podczas Mistrzostw Wiceprezydent Miasta Ciechanów Mirosław Szymańczyk przekazał Prezesowi "Sprawni Razem" list intencyjny i tym samym zadeklarował, że Ciechanów podejmuje się zorganizowania w roku 2003 Mistrzostw Świata w Tenisie Stołowym Osób Niepełnosprawnych.

Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy dzielnicy Śródmieście zaprasza osoby niewidome i niedowidzące do korzystania z auto-lektora - urządzenia ułatwiającego im czytanie. Znajduje się ono w czytelni naukowej przy ul. Świętojańskiej 5 (tel. 8275673) oraz w wypożyczalni dla dorosłych i młodzieży przy ul. Armii Ludowej 13 (tel. 8255526). O godzinach otwarcia i zasobach bibliotek można dowiedzieć się dzwoniąc pod podane numery telefonów.

Od kilku już lat najbardziej potrzebujące instytucje społeczne i charytatywne w Polsce są regularnie wspierane oprogramowaniem Microsoft. W 2000 roku Microsoft przekazał im w Polsce bezpłatnie oprogramowanie o łącznej wartości 1 500 000  PLN, z czego na rzecz organizacji społecznych i charytatywnych oprogramowanie wartości rynkowej 670 000 PLN. Na edukację Microsoft przekazał oprogramowanie wartości 790 000 PLN. Część z niego trafiła na polskie uczelnie, reszta posłużyła wsparciu inicjatyw lokalnych. Dotyczy to przede wszystkim pomocy dla szkół w małych ośrodkach. Microsoft wspomaga też polską kulturę i sport. W  ubiegłym roku firma Microsoft została uhonorowana tytułem Dobroczyńcy Roku 1999 w kategorii Edukacja i Oświata. Nominację zgłosiła Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo z Warszawy, która podzieliła się darem Microsoftu z działającymi na rzecz ON organizacjami w terenie i z podopiecznych Fundacji.

W tym numerze Kuriera IdN1 wykorzystano materiały przekazane przez: K. Markiewicza, E. Podemską-Pniok, R. Sawickiego, M. Śpiewankiewicza. Dziękujemy!

Redakcja Kuriera IdN1 przypomina Czytelnikom, iż oczekuje na informacje o problemach środowiska osób niepełnosprawnych. Interesują nas też krótkie streszczenia artykułów z prasy lokalnej dotyczących problemów ON (należy podawać tytuł czasopisma i datę ukazania się artykułu). Za wykorzystane w Kurierze IdN1 materiały przyznawane są nagrody. Materiały należy przesyłać na adres (jako załącznik w formacie RTF Word): k.karwicka@idn.org.pl lub karwicka@pol.pl.

Od Was Drodzy Czytelnicy zależy zarówno jakość jak i częstotliwość ukazywania się Kuriera IdN!

Zapraszamy serdecznie do współpracy :-)