Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika w ramach projektu dofinansowanego przez Fundację Bankową im. Leopolda Kronenberga
Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika w ramach projektu dofinansowanego przez Fundację Bankową im. Leopolda Kronenberga
Orlando di Lasso należy do najciekawszych przedstawicieli późnorenesansowego stylu polifonii a cappella. Z pochodzenia był Walończykiem i naprawdę nazywał się Orland de Lassus. Trzeba pamiętać, że w XVI wieku dominującymi ośrodkami muzycznymi w Europie stały się Wenecja i Rzym. Wśród muzyków zapanowała więc moda na italianizację nazwisk i stąd takie brzmienie nazwiska kompozytora.
Urodził się w 1532 roku w Mons - miasteczku leżącym wówczas na terenie Niderlandów, a obecnie w Belgii. Już w wieku dwunastu lat opuścił rodzinne strony, by na pewien czas zatrzymać się na dworze dowódcy wojsk cesarza Karola V - Ferrante I Gonzagi. Był to bogaty człowiek - gubernator Sycylii i Mediolanu. W 1539 roku zakupił od hrabiny Ludwiki Torelli Guastallę i odtąd to włoskie miasteczko stało się siedzibą rodu Gonzagów. Gonzagowie okazali się niezwykle hojnymi mecenasami sztuki. Na ich dworze przebywali architekci, poeci, muzycy i inni artyści. Ferrante przyjął Orlanda do grona chórzystów i umożliwił chłopcu rozwijanie talentu muzycznego, jak można przypuszczać, nie tylko w dziedzinie śpiewu. Orlando zwiedził z orszakiem gubernatora prawie całą Francję, a także Italię - od Mediolanu aż po Sycylię.
Kompozytor prowadził niezwykle urozmaicony tryb życia. Wiele razy zmieniał miejsca pobytu, podróżując po Europie. Znajomość kilku języków i miłe usposobienie ułatwiały mu nawiązywanie kontaktów z artystami i ważnymi osobistościami tamtej epoki, a zainteresowanie kulturą wielu krajów znalazło odbicie w twórczości. Około 1550 roku osiadł w Neapolu, a w 1551 otrzymał stanowisko organisty i maestro di cappella w kościele św. Jana na Lateranie. Dla młodzieńca, mającego wówczas dwadzieścia jeden lat, było to nielada wyzwanie i wysokie wyróżnienie. Trzy lata później na wieść o chorobie rodziców opuścił Rzym i udał się do Mons. Opiekując się rodzicami, jednocześnie uczył muzyki w domach zamożnych arystokratów w Antwerpii.
W 1556 roku udał się do Monachium, gdzie podjął pracę w kapeli dworskiej u bawarskiego księcia Albrechta, a potem jego syna - Wilhelma. Po kilku latach pracy w charakterze śpiewaka-tenora otrzymał stanowisko kierownika (magister cappellae). Przy nim kapela bawarska osiągnęła wysoki poziom wykonawczy. Lasso kierował nią przez trzydzieści lat. W tym okresie wielokrotnie wyjeżdżał do Włoch i Francji.
Dorobek kompozytorski Orlanda di Lasso jest bogaty i bardzo różnorodny. Obejmuje około dwóch tysięcy utworów. Wśród religijnych dzieł znajdują się: łacińskie motety i msze, psalmy (w tym cykl "Psalmi poenitentiales" - Psalmy pokutne), antyfony, magnificaty oraz 4 pasje do tekstów czterech Ewangelii.
Bardzo znane i chętnie wykonywane były jego kompozycje świeckie, M.in. włoskie madrygały i villanelle, francuskie chansons i niemieckie pieśni. Utwory te mają charakter rozrywkowy, nierzadko żartobliwy, w których kompozytor bawi się muzyką i tekstem. Muzyka służy poezji, oddaje znaczenie zdań i poszczególnych wyrazów. Lasso stosuje elementy muzyczne ilustrujące odgłosy natury i życia ludzi. Dla większego efektu wprowadza też sylaby lub głoski naśladujące czynności, jak np. w madrygale "Matona mia cara" - "don, don, don, diri, diri don" ma oddawać trącanie strun lutni. W innym madrygale "O la! O che bon eco" kompozytor ukazał efekt echa. Utwór wykonują dwa czterogłosowe chóry. Każdy odcinek zaśpiewany jest najpierw forte przez pierwszy chór, a następnie powtórzony przez drugi piano.
Twórczość religijna i świecka Orlanda di Lasso cieszyła się wielką popularnością. Przyczyniły się do tego nie tylko walory artystyczne, ale także fakt, że publikował on swoje utwory we wszystkich znaczniejszych ośrodkach muzycznych Europy. Były one nabywane, a także kopiowane ręcznie i czasem trochę przerabiane. Dzięki swojej pracowitości Orlando zdobył pokaźny majątek. Okazał się wspaniałomyślny wobec księcia Wilhelma, z którym się zaprzyjaźnił i gdy ten popadł w kłopoty finansowe, podarował mu dużą sumę pieniędzy. W ostatnim roku życia, zmęczony przykrymi stosunkami na dworze w Monachium oraz chorobą, powołał Fundację dla ubogich w szpitalu Świętego Ducha. Zmarł na skutek udaru mózgu w czerwcu 1594 roku i został pochowany na cmentarzu franciszkanów w Monachium.
Orlando di Lasso był wielką indywidualnością. W twórczości połączył polifonię niderlandzką ze zdobyczami harmonicznymi włoskiego madrygału. Do charakterystycznych cech jego kompozycji należy stosowanie formy ronda , zestawienie odcinków w dwu- i trójmiarze, używanie chromatyki, styl deklamacyjny oraz elementy ilustracyjne i onomatopeiczne.