Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
Marco Antonio Ingegneri był kompozytorem późnorenesansowej muzyki wokalnej. Przyszedł na świat w 1535 roku w Weronie. Kontakt z muzyką rozpoczął od śpiewania w chłopięcym chórze katedralnym w rodzinnej miejscowości. Dalej kształcił się w Padwie i Wenecji, a następnie w Parmie, u słynnego wówczas kompozytora, Cipriana de Rore. W 1566 roku zamieszkał w Cremonie i objął posadę kapelmistrza w znajdującej się tam romańskiej katedrze Wniebowzięcia Najśw. Maryi Panny (Cattedrale di Santa Maria Assunta). Prawdopodobnie tam zetknął się z nim Claudio Monteverdi. Świadczy o tym fakt, że na karcie tytułowej swojego pierwszego dzieła pt. "Sacrae cantiunculae" umieścił on obok swojego nazwiska następującą informację: "uczeń kapelmistrza katedralnego Marca Antonia Ingegneriego". W takim razie Ingegneri był także znakomitym nauczycielem kompozycji i kontrapunktu. Artysta zmarł w Cremonie w 1592 roku.
Przez współczesnych był wysoko ceniony jako kompozytor, przede wszystkim za mistrzostwo kontrapunktu. Jego twórczość jest bogata. Pozostawił: msze, motety, hymny, lamentacje oraz świeckie madrygały. Wydaje się jednak, że artystę tak pochłaniała muzyka, iż nie starczyło mu już czasu i energii na zajęcie się innymi sprawami. Wiele spośród jego dzieł ukazało się drukiem jako utwory innych kompozytorów. Duża część madrygałów wydana została pod nazwiskiem Cipriana de Rore, a niektóre spośród jego dzieł sakralnych przez wieki były przypisywane Palestrinie.
W bogatych zbiorach Kapeli Jasnogórskiej odnaleziono XIX-wieczne kopie jego rękopisów, zawierające cykle responsoriów na Wielki Tydzień - "Tenebrae". Również i na nich brakowało nazwiska kompozytora. Ustalenie autorstwa wymagało dokładnych badań. Szczególnie piękny jest utwór Ingegneriego przeznaczony na liturgię Wielkiego Piątku - "Improperia".
"Improperia" już od VIII wieku stały się tradycyjnym śpiewem Kościoła, towarzyszącym wieczornej adoracji Krzyża. To łacińskie słowo oznacza tyle co skargi, wyrzuty, narzekania. Starotestamentalne teksty przywołują wyświadczone przez Boga dobrodziejstwa i niewdzięczność ludzi. Śpiew rozpoczyna się słowami z Księgi Micheasza: "Ludu mój, cóżem ci uczynił? Czym ci się uprzykrzyłem? Odpowiedz Mi!" (Mi 6,3). Potem następują wersety innych proroków. Tradycja chrześcijańska wszystkie te słowa wkłada w usta cierpiącego na krzyżu Jezusa.
W dobie chorału gregoriańskiego kolejne wersety wykonywane były antyfonalnie, na sposób śpiewnej recytacji, naprzemiennie przez dwóch kantorów lub dwa chóry, stojące po obu stronach prezbiterium. Poszczególne fragmenty przedzielał ozdobny śpiew trisagionu w języku greckim (Hagios, o Theos) i łacińskim (Sanctus). W późniejszych epokach tworzono "Improperia" polifoniczne, coraz bardziej kunsztowne. Lecz najpiękniejsze powstały w dobie renesansu, np. autorstwa G.P. da Palestriny czy Tomasa Luisa da Victorii.
Utwory wielkopostne zajmują ważne miejsce w repertuarze Zespołu Signum. Są wśród nich także dwa muzyczne opracowania tego starożytnego tekstu. Pierwsze "Popule meus" to kompozycja Stanisława Głowackiego, poruszająca jakimś cichym smutkiem i żalem. W nagłówku przed nutami autor umieścił wskazówkę wykonawczą: "Z wyrzutem i bólem". Druga kompozycja Mariana Sawy jest inna - dramatyczna i surowa. Jeszcze jedno opracowanie Józefa Furmanika do tekstu polskiego "Ludu, mój ludu" - spokojne i modlitewne, bardzo lubiane przez słuchaczy.
Twórczość Ingegneriego wypełnia wskazania Soboru Trydenckiego. Jest w niej dbałość o czytelność tekstu, melodyjność i prostota harmonii. Zespół Signum wykonuje utwór pt. "O bone Jesu". Jest on nasycony uczuciowością, co kompozytor osiąga m.in. poprzez częste stosowanie zmian dynamiki i kierunku melodii. Nadaje to kompozycji charakter indywidualnej modlitwy.