Józef Surzyński (1851-1919)

  Franciszek i Józefa Surzyńscy mieszkali w Wielkopolsce. Tam przyszli na świat synowie. Było ich czterech: Józef, Stefan, Piotr i Mieczysław. Franciszek pełnił obowiązki kościelnego organisty, a oprócz tego uczył gry na instrumentach. Z pewnością kochał bardzo muzykę, dlatego pragnął jak najwięcej przekazać swoim utalentowanym chłopcom i to mu się udało. W przyszłości wszyscy czterej zostaną organistami i kompozytorami.

  Najstarszy syn Józef urodził się 15 marca 1851 roku w Śremie. Nie wiadomo, od kiedy ojciec zaczął uczyć go muzyki. Jednak musiało to być dość wcześnie, ponieważ chłopiec już w czasie pobytu w poznańskim gimnazjum Marii Magdaleny występował publicznie jako skrzypek.

  Po ukończeniu gimnazjum dwa lata studiował na uniwersytecie w Lipsku nauki matematyczne, a równocześnie słuchał wykładów z teorii muzyki w tamtejszym konserwatorium. W 1874 roku rozpoczął pięcioletnie studia teologiczne na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie, po których uzyskał stopień doktora teologii. Tam również otrzymał święcenia kapłańskie. Na krótko powrócił do kraju, by w Gnieźnie odbyć służbę wojskową. Następnie z bratem Stefanem wyjechał do Ratyzbony na kurs muzyki kościelnej.

  Ratyzbona stała się w XIX wieku głównym ośrodkiem cecyliańskiego ruchu odnowy muzyki liturgicznej. Ruch ten był odpowiedzią na kryzys, jaki obserwowano w tej dziedzinie w Kościele Katolickim. Przejawiał się on w przenikaniu do liturgii świeckich form muzycznych, takich jak koncert wokalno-instrumentalny i zastosowaniu nadmiernie rozbudowanego aparatu wykonawczego na wzór opery, który nierzadko uniemożliwiał rozumienie podawanego tekstu, spychając go na drugi plan. Lekarstwem na te problemy miał być powrót do śpiewu chorałowego i polifonii XVI wieku. Tak więc uczelnia ratyzbońska pozwalała studentom na zdobycie umiejętności w zakresie tych dwóch rodzajów muzyki.

  Józef Sórzyński rozpoczął swoją działalność zawodową w 1881 roku. Objął posadę organisty w katedrze poznańskiej. Do jego zadań należało także prowadzenie chóru katedralnego. Pomimo trudności, jakich nie szczędzili mu zaborcy, założył tam chór chłopięco-męski, w którego repertuarze znalazły się pieśni starych mistrzów - polskich i zagranicznych - z XVI i XVII wieku. Społeczeństwo Poznania niezwykle ciepło przyjmowało każde wystąpienie tego chóru, słysząc wykonywane przez niego utwory również w języku polskim. Z inicjatywy ks. Surzyńskiego powstało w 1883 roku Poznańskie Towarzystwo św. Wojciecha. Jego celem było sprawowanie pieczy nad kształceniem organistów w duchu cecyliańskim. Redagował również miesięcznik "Muzyka Kościelna", w którym zamieszczał wiele własnych artykułów. Do każdego numeru czasopisma dołączony był dodatek muzyczny, zawierający utwory dawnych kompozytorów polskich oraz utwory własne Surzyńskiego i jego brata Mieczysława. Przez pewien czas był wykładowcą liturgii i śpiewu gregoriańskiego w seminarium duchownym.

  Od roku 1894 sprawował funkcję proboszcza w Kościanie. Nadal zajmował się pracą naukową i wydawniczą. Tu także ujawniła się jego pasja społecznika. Pracował nad rozwojem Banku Ludowego w Kościanie i Towarzystwa Kobiet Pracujących. Udzielał się również w walce o nauczanie religii w języku polskim. Naraził się tym władzom pruskim i z tego powodu otrzymał zakaz jej nauczania. Zmarł 5 III 1919 w Kościanie, gdzie został pochowany.

  Ks. Józef Surzyński jest uważany za ojca polskiej muzykologii. Jest autorem wielu prac dotyczących historii muzyki polskiej. najważniejsze z nich to: Wstęp do t. I "Monumenta musices sacrae", "Muzyka figuralna w kościołach polskich od XV do XVIII wieku", oraz "Polskie pieśni Kościoła Katolickiego od najdawniejszych czasów do końca XVI wieku". Odnalazł ponadto w archiwum kapitulnym na Wawelu około stu nieznanych utworów polskich kompozytorów i doprowadził do ich wydania. Wydawał także cieszące się dużą popularnością śpiewniki: Śpiewnik kościelny dla użytku parafii rzymsko-katolickich: "Laudate Dominum", zawierający Msze chóralne, nabożeństwo Nieszporne i kompletę, oraz "Psallite Domino": towarzyszenie organowe do śpiewnika kościelnego dla użytku parafii.

  Twórczość kompozytorska Surzyńskiego (głównie utwory chóralne) była wyrazem jego dążeń do zreformowania i odnowy stanu polskiej muzyki kościelnej. Stylistycznie nawiązywał do kompozytorów renesansu; zwano go często polskim Palestriną. Poza własnymi kompozycjami pozostawił liczne opracowania pieśni kościelnych, w tym kolęd, a także utwory organowe. Za swoją działalność artystyczną w 1903 r. został odznaczony przez papieża Leona XIII orderem "Pro Ecclesia et Pontifice", a w 1913 r. - mianowany szambelanem papieskim Piusa X. W 2000 roku poznańscy muzycy nagrali, dedykowaną Ojcu św. Janowi Pawłowi II, płytę zawierającą kompozycje ks. Surzyńskiego na chór a cappella oraz utwory organowe.

Do wyszukiwarki                                       Do biblioteki