Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
W II połowie XIX wieku nastąpiło w Polsce ożywienie działalności na rzecz podniesienia poziomu kultury muzycznej całego społeczeństwa. Prężnie rozwijał się ruch amatorski. Ludzie z różnych środowisk garnęli się do wspólnego muzykowania. Zakładano orkiestry oraz liczne stowarzyszenia śpiewacze, takie jak "Echo" czy "Lutnia". Powstało więc zapotrzebowanie na zawodowych dyrygentów, a także kompozytorów dostarczających repertuaru dla tych zespołów. Jednym z muzyków, którego wykształcenie spełniało takie oczekiwania, był Jan Karol Gall.
Urodził się w 1856 roku w Warszawie. Studia muzyczne w dziedzinie śpiewu, kompozycji i dyrygentury odbył w krakowskiej Szkole Towarzystwa Muzycznego "Muza", a następnie w Konserwatoriach - w Wiedniu i w Monachium. Pobierał ponadto lekcje śpiewu solowego u słynnego wówczas profesora Francesca Lampartiego w Mediolanie.
Po ukończeniu studiów pracował jako dyrygent chóralny i pedagog kolejno: w Dreźnie, Lipsku, Weimarze i we Wrocławiu. Na dłużej zatrzymał się w Krakowie, gdzie wykładał w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego historię i teorię muzyki, a także prowadził klasę śpiewu solowego. Zajmował się ponadto krytyką muzyczną, publikując liczne artykuły i recenzje w prasie polskiej i zagranicznej.
W 1896 roku osiadł na stałe we Lwowie, gdzie pełnił funkcję kierownika artystycznego i dyrygenta chóru "Echo-Macierz". Zmarł we Lwowie w 1912 roku. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Łyczakowskim.
Jan Karol Gall należy do pokolenia kontynuatorów twórczości Stanisława Moniuszki. Jego dorobek kompozytorski obejmuje 90 pieśni solowych z fortepianem (w tym: "Dziewczę z buzią jak malina", "Gdybym był młodszy, dziewczyno" i "Czarowna, cicha noc majowa") oraz ok. 400 chóralnych ("W gaiku", "Pieśń leśna"). Jest ponadto autorem wielu opracowań na chór a cappella pieśni ludowych i utworów Stanisława Moniuszki, m.in. "pieśni rycerskiej", "Piosnki żołnierza" i "Pieśni wieczornej". W swoich miniaturach wokalnych łączył tradycje rodzime z wpływami muzyki włoskiej i niemieckiej XIX wieku. Pozostawił także operę "Barkarola" oraz kantaty i miniatury fortepianowe.
Jan Karol Gall jest ponadto twórcą melodii kolędy "Mizerna, cicha stajenka licha, pełna niebieskiej chwały".
Warto poznać okoliczności, w jakich powstał tekst tej tak chętnie śpiewanej kolędy. Otóż działający w okresie romantyzmu poeta - Teofil Lenartowicz oglądał kiedyś w Krakowie bożonarodzeniową szopkę. Będąc pod jej urokiem, postanowił stworzyć dzieło o podobnej tematyce, ale w formie artystycznej. I tak w 1849 roku powstał, składający się z dwóch części, utwór literacki zatytułowany "Szopka". Pierwsza jego część opowiada o wydarzeniach Betlejemskiej Nocy, o narodzinach Jezusa, przybywających do żłóbka pasterzach i trzech królach. Natomiast druga część zawiera treści patriotyczne: prezentuje korowód postaci z dziejów Polski od pierwszych Piastów aż po współczesnego poecie Starego Krakusa, mającego nadzieję, że powstanie z mogiły Kościuszko, by wywalczyć niepodległość Polski. Kolęda "Mizerna cicha" stanowi, recytowany przez chłopca, prolog utworu. Wyjątkowe Piękno tego lirycznego tekstu było natchnieniem kilku polskich kompozytorów i dzięki temu stał się on samodzielną kolędą. Ostateczną wersję melodii w formie kołysanki, która najbardziej odpowiadała nastrojowi wiersza, stworzył Jan Karol Gall.