Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
Cyprian Bazylik zaliczany jest do najwybitniejszych kompozytorów polskiego renesansu. Urodził się w 1535 roku w Sieradzu w rodzinie mieszczańskiej. W aktach Akademii Krakowskiej zachował się zapis z 1550 roku, że Cyprian z Sieradza został zaliczony w poczet studentów uczelni. Wcześnie związał się z reformacją i przeszedł na kalwinizm. Po kilku latach nauki został przyjęty na dwór Zygmunta Augusta, gdzie pełnił obowiązki sekretarza w kancelarii królewskiej. Tam poznał Jakuba Heraklidesa Basilicusa. Była to zagadkowa postać Greka-obieżyświata, który wędrując po krajach Europy, podejmował się najróżniejszych zajęć. W końcu zatrzymał się na dworze Zygmunta Augusta. Podawał się za potomka rodu Heraklesa, spokrewnionego z cesarzem bizantyjskim, należącego do władców Wysp Egejskich. Krążyła pogłoska, że Jakub, oddany pod opiekę arystokraty z rodu Heraklidów, zagarnął po jego śmierci dokumenty. Następnie obietnicą podzielenia się majątkiem skusił służbę zmarłego do poświadczenia przed sądem, że był jego rodzonym synem. W jaki sposób Cyprian z Sieradza zyskał względy Jakuba, nie wieadomo. W każdym razie to Jakub wyjednał mu u króla potwierdzenie nobilitacji, czyli nadania szlachectwa. I tak Cyprian z Sieradza stał się Cyprianem Bazylikiem. Od swego protektora otrzymał więc nazwisko i herb szlachecki, a król dorzucił mu jeszcze tytuł - "Poeta Laureatus". Trzeba tu nadmienić, że Cyprian Bazylik miał duże zdolności literackie. Posługując się doskonałą polszczyzną, tworzył poezję religijną, a także pisał zgrabne wiersze okolicznościowe i pochwalne. Był też świetnym tłumaczem. Dokonał przekładu czterech z pięciu ksiąg łacińskiego dzieła Andrzeja Frycza Modrzewskiego "O poprawie Rzeczypospolitej".
W 1558 roku Cyprian Bazylik został muzykiem i rymotwórcą na dworze Mikołaja Radziwiłła Czarnego w Wilnie. Równocześnie uczestniczył w pracach wydawniczych kalwinów. Tłumaczył teksty łacińskie, a także współpracował z Janem Zarembą w redagowaniu Kancjonału Brzeskiego.
Pierwsze kancjonały pojawiły się w okresie reformacji. Były to właściwie książeczki do nabożeństwa, zawierające modlitwy, pouczenia, krótkie utwory poetyckie oraz pieśni i wybrane psalmy. Typowy przykład takich protestanckich modlitewników stanowią Kancjonały - Brzeski i Zamojski. Zamieszczone w nich teksty podane są w języku polskim. Znajdują się tu pieśni różnych kompozytorów, przeważnie czterogłosowe, o prostej i przejrzystej fakturze. Tylko część z nich posiada bardziej skomplikowaną formę motetu. Chodziło o to, aby zachęcić wiernych do włączania się w śpiew a cappella i aby ten śpiew rozbrzmiewał harmonią renesansowej muzyki.
Cyprian Bazylik ożenił się z córką mieszczanina, Stanisława Lerma i osiedlił się w Brześciu Litewskim. Tu w latach 1562-70 prowadził drukarnię poradziwiłłowską. To on kierował pracą nad wydrukowaniem w 1563 roku Biblii Brzeskiej. Jest to pierwszy w Polsce przekład Biblii z języków oryginalnych, obejmujący całość Starego i Nowego Testamentu. Nad tłumaczeniem pracował zespół specjalistów polskich, a także kilku zagranicznych ekspertów. Nowością jest wprowadzenie numeracji wersetów oraz zamieszczenie kalendarza czytań na cały rok kościelny. Poza tym jest to przekład pisany piękną polszczyzną, który czyta się przyjemnie również dzisiaj.
Od roku 1569 Cyprian Bazylik pełnił urząd sekretarza na dworze wojewody sieradzkiego - Olbrachta Łaskiego. Kilka lat później otrzymał od Stefana Batorego ziemię w Mszczonowie na Podlasiu, a następnie król przekazał mu w dożywotnie posiadanie wójtostwo w pobliskim Mielniku. Nie wiadomo z jakiego powodu Bazylik zrzekł się w 1591 roku tych przywilejów i jakie były jego dalsze losy. Przyjmuje się, że zmarł w 1600 roku.
Twórczość Cypriana Bazylika to muzyka wokalna polifoniczna, zazwyczaj czterogłosowa, chociaż zachowało się także kilka hymnów na jeden głos. Te piękne pieśni i psalmy, wykonane w kościele, wprowadzają spokojny, modlitewny nastrój. Kompozytor pisał je do tekstów Andrzeja Trzecieskiego, Jakuba Lubelczyka i in. Są wśród nich następujące utwory:
W 1976 roku powołano do istnienia Sieradzkie Towarzystwo Muzyczne im. Cypriana Bazylika. Towarzystwo organizuje życie muzyczne w Sieradzu, m.in. koncerty miejscowych chórów i zaproszonych muzyków. Niedawno Zespół Ars Nova i chór Cantilena z Sieradza nagrali płytę zatytułowaną "Cyprian Bazylik, Dzieła wszystkie". Utwory Bazylika można usłyszeć także na festiwalach pieśni kompozytorów polskich.