Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
Claudio Monteverdi był kompozytorem działającym na pograniczu dwóch epok - renesansu i baroku. Były to lata pełnego rozkwitu polifonii wokalnej, a zarazem odkrywania możliwości tkwiących w muzyce instrumentalnej. Dlatego twórczość Monteverdiego jest tak bogata i różnorodna.
Kompozytor urodził się w 1567 roku w położonej w północnych Włoszech Cremonie. Miasto to słyneło z lutnictwa. To tam, w warsztatach Nicola Amatiego, Antonia Stradivariego i Giuseppe Guarneriego powstawały, uznawane do dziś za najlepsze, egzemplarze instrumentów smyczkowych. Claudio wcześnie trafił pod opiekę znakomitego nauczyciela, a zarazem kapelmistrza katedralnego - Marca Antonia Ingegneriego. Śpiewając w kierowanym przez niego chórze, uczył się jednocześnie gry na instrumentach smyczkowych i kompozycji. Współpraca mistrza i ucznia musiała być bardzo owocna, skoro już w 1582 roku Claudio zadedykował Ingegneriemu zbiór swoich pierwszych motetów pt. "Sacrae cantiunculae".
W roku 1590 Monteverdi został śpiewakiem, instrumentalistą, a na koniec kapelmistrzem na dworze księcia Gonzagi w Mantui. Wraz z kapelą księcia odbył wiele podróży po Europie, zapoznając się jednocześnie z najnowszymi tendencjami w muzyce.
Od 1613 roku artysta przez 30 lat pełnił funkcję maestro di cappella w bazylice św. Marka w Wenecji. Nie zrywał jednak stosunków z dworem Gonzagów, dla których realizował zamówienia na dzieła sceniczne z okazji różnych uroczystości. Przez współczesnych był uważany za wielkiego kompozytora i otaczany powszechnym szacunkiem za swoją skromność, pracowitość i pasję muzyka. Zmarł w Wenecji w 1643 roku.
Claudio Monteverdi przeszedł do historii jako największy twórca madrygałów. Pozostawił 9 ksiąg tych utworów. Ukazują one jego drogę jako kompozytora - od renesansowej polifonii do barokowego stylu śpiewu z udziałem instrumentów muzycznych.
W dziedzinie twórczości scenicznej artysta był nowatorem: poszerzył skład zespołu wykonawczego o nowe instrumenty; stosował różne rodzaje artykulacji, zwłaszcza tremolo smyczków i szybkie parlando w partiach wokalnych, w celu osiągania rozmaitych efektów dramatycznych. Środkami muzycznymi potrafił pięknie zilustrować krajobraz i nastrój dzieła. I tak np. w operze "Orfeusz" słoneczne pola Tracji odmalował dźwiękami smyczków, klawesynów, harfy, organów, chitarrone i fletów, natomiast mroczny świat Hadesu ukazał za pomocą ciemnych barw puzonów i kontrabasów.
Operą, której zachowany fragment wywołuje do dziś wzruszenie, jest "Ariadna". Co się stało z jej partyturą i dlaczego Monteverdi włączył "Lament Ariadny" jako samodzielny utwór do jednej z ksiąg madrygałów - nie wiadomo. Treść opery osnuta została na tle opowiadania z mitologii greckiej. Otóż na Krecie, zamknięty w Labiryncie, mieszkał okrutny potwór - Minotaur. Już wielu spośród młodych Ateńczyków zostało przez niego pożartych. Pewnego dnia na Kretę przybył Tezeusz. Postanowił on wejść do labiryntu i zabić minotaura. Córka króla - piękna Ariadna pokochała Tezeusza za jego odwagę i postanowiła go uratować. Dała mu kłębek nici, by nie zabłądził w labiryncie. Tezeuszowi udało się wyjść na powierzchnię. Odchodząc, zabrał ze sobą Ariadnę, lecz, niestety, zostawił ją na wyspie Naxos i już po nią nie wrócił. I czyż można było w takim wypadku nie zaśpiewać: "Lasciate mi morire", to znaczy: "Pozwólcie mi umrzeć"?
Kilka lat później Monteverdi wykorzysta "Lament Ariadny" dla tekstu religijnego. Będzie to "Il pianto della Madonna", czyli "Płacz Bogurodzicy". Jak łatwo się domyślić, utwór poświęcony jest stojącej pod krzyżem Syna Maryi. Stanowi on przykład nieoddzielania przez Monteverdiego stylu świeckiego od sakralnego.
Ostatnim religijnym utworem kompozytora są "Nieszpory Maryjne". To monumentalne, wokalno-instrumentalne dzieło, kończące się wspaniałym "Magnificat", napisane zostało w stylu koncertującym, w formie zapowiadającej oratorium.
Zamieszczone na stronie Biblioteki Nut Chóralnych utwory Monteverdiego pochodzą z wczesnego okresu jego twórczości i stanowią przykład polifonii palestrinowskiej. Są to dwa trzygłosowe motety wielkopostne: "O bone Jesu" i "Salve crux pretiosa".