Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
Biblioteka nut chóralnych przygotowana przez Towarzystwo Muzyczne im. Edwina Kowalika
W drugiej połowie XVII wieku ważnym ośrodkiem muzycznym we Włoszech stał się Neapol. Tu rozkwitała muzyka wokalna, a szczególnie piękny śpiew solowy - bel canto. Powstawały dzieła wokalno-instrumentalne - opery, kantaty i oratoria. Do rozwoju opery najbardziej przyczynili się dwaj kompozytorzy - Alessandro Scarlatti i Giovanni Battista Pergolesi. Pierwszy z nich zasłynął jako twórca oper seria, to znaczy poważnych, w których dominowała tematyka mitologiczna i historyczna. Drugi zaś komponował opery buffa, tj. dzieła o charakterze komediowym, oparte na wątkach zaczerpniętych z życia codziennego.
Alessandro Scarlatti urodził się w 1660 roku w Palermo. Pochodził z rodziny muzyków neapolitańskich. Wcześnie rozpoczął naukę muzyki, kształcąc się w Rzymie u takich sław, jak Giacomo Carissimi i Arcangelo Corelli. W ciągu swojego życia pełnił odpowiedzialne funkcje, m.in. dyrektora konserwatorium w Neapolu i kapelmistrza na dworze królowej Krystyny szwedzkiej. Skomponował ponad 100 oper. Są wśród nich: "Griselda", "Mitridate", "Tigrane" i "Telemaco". Warto jeszcze wspomnieć, że jego synem był słynny Domenico Scarlatti - twórca wielu utworów klawesynowych. Alessandro zmarł w 1725 roku w Neapolu.
Zasługą Alessandra Scarlattiego było uporządkowanie wszystkich elementów dramatycznych i muzycznych opery oraz nadanie im właściwych proporcjii znaczenia. Każda opera rozpoczynała się uwerturą, natomiast pomiędzy fragmentami śpiewanymi pojawiały się ritornella (wstawki instrumentalne). W okresie baroku muzyka miała opisywać słowo. Dlatego też ustaliły się trzy rodzaje partii wokalnych dla wyrażenia odmiennych treści. I tak: recytatyw - ubogi pod względem melodycznym, zbliżony do mowy - służył opowiadaniu akcji, arioso - bogatszy - wyrażał dramatyzm sytuacji, natomiast aria stała się formą wypowiedzi lirycznej, w której bohaterowie odsłaniali swoje uczucia i nastroje. Aria służyła również do pokazania możliwości wirtuozowskich śpiewaka. Doskonale nadawała się do tego, szczególnie popularna w tym czasie, aria z towarzyszeniem instrumentu melodycznego, np. trąbki lub skrzypiec. Do takich arii należy uroczy utwór Scarlattiego - "Si suoni la tromba", w którym śpiewaczka (sopran) i trąbka współzawodniczą z sobą w wykonywaniu różnych trylów, ozdobników i efektownych pasaży. Opera kończyła się sceną zbiorową, wykonywaną często przez chór lub mniejszy zespół śpiewaków. Te wszystkie ustalenia ukształtowały formę opery na dalsze lata.
Scarlatti był wyjątkowo pracowitym twórcą. Pozostawił jeszcze wiele kompozycji sakralnych, m.in.: kantaty, msze, motety i psalmy. Wśród nich największą popularność zdobył, napisany w stylu koncertującym, utwór na czterogłosowy chór a cappella "Exultate Deo".