Naturalnym etapem w rozwoju powszechnej komputeryzacji stały się sieci komputerowe. Wynikły z potrzeby szybkiej wymiany danych. Sieci lokalne usprawniają pracę małych zespołów pracowniczych, firm. Sieci rozległe łączą miasta, państwa, kontynenty. Globalną infrastrukturą sieciową jest Internet rozwijający się od ponad ćwierć wieku początkowo dla zastosowań specjalnych, później akademickich. W ostatnich kilku latach lawinowo rośnie komercyjne wykorzystanie Internetu. Stało się ono potężnym bodźcem rozwoju sieci, doskonalenia usług i oprogramowania. Internetowa cyberprzestrzeń jest otwarta dla wszystkich. Pozwala korespondentom przekraczać kontynenty w czasie niewielu sekund. Każdy ma szansę skorzystania z jej ogromnych zasobów informacji i dodania czegoś od siebie. Również osoby niepełnosprawne. Ludzie z uszkodzeniami wzroku, mowy, słuchu znajdują tu alternatywne sposoby komunikowania się na równi z innymi. Osoby niesprawne ruchowo mają tu środowisko wolne od barier związanych z przemieszczaniem się. To ostatnie doceniają także ludzie sprawni fizycznie. Pracodawcy z zatłoczonych centrów biznesu dawno już spostrzegli, że armia urzędników nie musi dojeżdżać w gigantycznych korkach do swych biurowców marnując cenny czas i własne siły. Równie skutecznie mogą pracować pozostając w domowych bamboszach za pośrednictwem telefonu, modemu czy faksu. Kompanie telekomunikacyjne rozwijają cyfrowe sieci z integracją usług (ISDN) aby zapewnić takim telepracownikom warunki techniczne sprawnej komunikacji.
Rozwój internetowej infrastruktury zmierza do pełnego zespolenia przekazów multimedialnych. Już dziś za pośrednictwem Internetu realizowane są wideokonferencje, transmisje programów radiowych, międzykontynentalne rozmowy telefoniczne za cenę połączenia telefonicznego z lokalnym serwerem. Komputerowe sieci domowe, osiedlowe czy miejskie umożliwią realizację telewizji interaktywnej, której odbiorca będzie zamawiał tylko wybrane przez siebie pozycje oferty programowej, zamawiając równocześnie towary i usługi oraz płacąc za nie przy pomocy domowego multimedialnego zestawu komputerowego, który może pełnić również rolę nadzorcy wszelkich urządzeń domowych i strażnika mienia lub stanu zdrowia pacjenta przebywającego w domu.
Możliwość komunikowania się poprzez sieć okazuje się szczególnie zbawienna dla dzieci i młodzieży odizolowanych w placówkach szpitalnych. Kanadyjska lekarka - psycholog wpadła na pomysł wykorzystania sieci do kontaktowania się małych pacjentów ze światem zewnętrznym. Mogą dyskutować ze swymi rówieśnikami i dorosłymi. Wiele osób chętnie nawiązuje z nimi sieciowe pogawędki dodając małym pacjentom otuchy przez modem. Również w USA problem ten jest traktowany bardzo poważnie, o czym świadczy cytowana notatka prasowa: "Sposób na szpitalne smutki: Starbright World, sieć komputerowa łącząca przebywające w szpitalach dzieci, obejmie w przyszłym roku łącznie 100 amerykańskich placówek leczniczych. Obietnice taką złożył młodym pacjentom prezydent Clinton. Sieć istnieje od 1995 roku. Dotychczas łączyła siedem szpitali. Umożliwia chorym dzieciom nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami, wspólne zabawy, gry. Poszerzona sieć będzie oferowała im o wiele więcej atrakcji. Oprócz wysyłania elektronicznych listów dzieci będą mogły odbywać wideokonferencje, uczestniczyć w zabawach organizowanych na trójwymiarowym "wirtualnym placu zabaw". Będzie też uruchomione specjalne centrum informacyjne. Mali pacjenci uzyskają tam od dyżurujących w sieci lekarzy wyczerpujące wyjaśnienia dotyczące wszelkich medycznych problemów - zwłaszcza związanych z ich chorobą. W projekt jest zaangażowanych wiele znanych osobistości świata kultury i polityki. Miedzy innymi: reżyser Steven Spielberg oraz emerytowany generał armii amerykańskiej Norman Schwarzkopf." (Komputery i Biuro, nr 45/97.11.10).
W miarę popularyzacji użyteczności Internetu wzrasta zapotrzebowanie indywidualnych użytkowników na niekłopotliwy dostęp do jego zasobów. Powstają narodowe infostrady. Również w Polsce można bez większych problemów uzyskać połączenie z Internetem pod ogólnokrajowym numerem 0-202122, taryfikowanym jeszcze według stawek lokalnego połączenia. Wystarczy mieć komputer z modemem i połączyć się. Nie potrzeba żadnych formalności. Dostęp ten jest w zasadzie anonimowy, tzn. bez własnego konta poczty elektronicznej. Lecz nic nie stoi na przeszkodzie by konto takie mieć w ciągu następnych paru minut, gdyż również w Polsce funkcjonują serwery świadczące tzw. bezpłatne konta pocztowe (należy dotrzeć po adresy http://free.polbox.com.pl lub http://friko.onet.pl albo http://www.kki.net). Takie rozwiązanie pozwala na przełamanie zasadniczego problemu osób niepełnosprawnych, a mianowicie ograniczeń w dostępie do informacji.
W warunkach domowych zestawienie połączenia z węzłem sieci Internet (lub jakimkolwiek dostępnym telefonicznie komputerem) wymaga modemu, urządzenia pozwalającego przetransmitować poprzez zwykłą sieć telefoniczną całe bogactwo informacji wymienianej między komputerami. Nowoczesne modemy mogą się komunikować wykorzystując wiele tzw. protokołów transmisji (w tym faksowej). Protokoły transmisji realizują m.in. kompresję informacji przed jej wysyłką oraz korekcję błędów transmisji nieuchronnie powstających w liniach telefonicznych. Po zestawieniu połączenia komputer osobisty może pracować jako terminal ("końcówka") odległego komputera-węzła sieci lub sam może uzyskać status węzła sieci na czas połączenia. Otwiera to dostęp do szeregu tzw. usług sieciowych. Poniżej zostaną krótko scharakteryzowane niektóre z nich.
Usługa WWW (World Wide Web) zwana po polsku Światową Pajęczyną (lub bardziej poetycko - Wszechnicą Wiedzy Wszelakiej) wykorzystuje na masową skalę ideę hipertekstu wywodzącą się jeszcze z lat 60-tych. Hipertekst jest tekstem, w którym wyróżnia się wybrane słowa i przypisuje im tzw. odsyłacze do innych miejsc w dokumencie lub do innego dokumentu, który może znajdować się na dysku komputera lokalnego lub komputera zlokalizowanego gdzieś w świecie, np. za oceanem. Wskazanie odsyłacza kursorem na ekranie uruchamia funkcję pobrania dokumentu o adresie sieciowym przypisanym w odsyłaczu. Dokumenty hipertekstowe wzbogacone zostały o obiekty multimedialne (grafika, animacja, dźwięk, video). Strony WWW mogą stanowić tzw. aktywne formularze, co prowadzi do bezpośredniej interakcji z odbiorcą, który tą drogą może wysyłać zapytania do baz danych, zamawiać towary i usługi, czy wreszcie zlecać płatności ze swego konta bankowego. Wszystko to zdecydowało o gwałtownym upowszechnieniu i rozwoju serwisu WWW od początku lat 90-tych.
Łatwość przygotowania publikacji elektronicznej w atrakcyjnej formie sprawia, że w "pajęczynie" pojawia się mnóstwo dokumentów z dowolnej dziedziny. Aby ułatwić wyszukiwanie w tym oceanie informacji wykorzystuje się internetowe "szperacze" czyli komputery o dużej wydajności, które nieustannie śledząc zawartość globalnej pajęczyny rejestrują dziesiątki milionów dokumentów. Przy okazji odpowiadają na setki tysięcy zapytań dziennie od użytkowników Internetu, wskazując im adresy dokumentów zawierających np. zadaną frazę tekstu. Listę internetowych szperaczy można znaleźć np. pod adresem http://www.tpnet.pl.
Wśród dynamicznie rozwijających się polskich zasobów WWW pojawiła się także problematyka osób niepełnosprawnych. W 1995 roku pierwsze strony dotyczące osób niepełnosprawnych wystawiła Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo na serwerze Polska OnLine. W 1996 roku zainicjowano akcję "Internet dla Niepełnosprawnych" (IdN) wspieraną przez wiele firm branży informatycznej, w wyniku której pojawiły się kolejno serwer wirtualny (http://www.idn.pol.pl) oraz serwer sprzętowy (http://www.idn.org.pl).
Na stronach IdN gromadzone są informacje i odsyłacze do innych serwisów - przydatne dla osób niepełnosprawnych. Oferowane jest tu miejsce na internetowe publikacje nadsyłane przez inwalidów i organizacje zajmujące się ich problemami. Niezależnie swoje witryny w Internecie publikują także: Towarzystwo Zwalczania Chorób Mięśni, Polskie Towarzystwo SM, Fundacja Osób Niepełnosprawnych, Wyższa Szkoła Rolniczo-Pedagogiczna w Siedlcach. Stopniowo pojawiają się nowe serwisy.
W dziedzinie edukacji szeroko zakrojoną działalność prowadzi Zakład " Internet dla Szkół" Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej. Dzięki niej pomoc w dostępie do sieci Internet uzyskało wiele polskich szkół. Strony IdS służą szeroko rozumianej edukacji młodego pokolenia. Tam również podejmowany jest wątek zdrowia i niepełnej sprawności. Sprzyja to niewątpliwie integracyjnemu wychowaniu młodzieży.
Niestety, jak dotąd (listopad 97r.), nie pojawiły się krajowe zasoby na temat edukacji specjalnej. Szereg odsyłaczy do anglojęzycznych serwisów z tej dziedziny zebrano w witrynie IdN. W wielu z nich podaje się także dużo informacji o urządzeniach pomocniczych dla osób niepełnosprawnych przydatnych w edukacji specjalnej. Osobną kategorią są dostępne bazy danych zawierające zasoby informacji z szerokiego kręgu problemów z jakimi spotykają się osoby niepełnosprawne.
Obszerne zasoby informacji związanych z różnymi aspektami niesprawności (w tym wykaz serwerów europejskich oraz ponad 100 producentów sprzętu wspomagającego) dostępne są na serwerze HANDITEL (Luksemburg).
Poczta elektroniczna (e-mail - electronic mail) należy do podstawowych usług sieciowych. Ponieważ realizowana jest w formie komunikacji tekstowej, więc stanowi znakomite wsparcie dla osób głuchoniemych (niesprawność nie ogranicza możliwości korespondowania z dowolną osobą) i niewidomych (możliwość czytania tekstu z ekranu przy pomocy syntetyzera mowy). Dla niesprawnych ruchowo tak jak inne usługi sieciowe służy ona pokonaniu ograniczeń lokomocyjnych.
Aby korzystać z poczty elektronicznej należy mieć własne tzw. konto pocztowe na serwerze poczty aktywnym w sieci. (Istnieją serwery oferujące takie konta bezpłatnie). Konto można porównać do skrytki w urzędzie pocztowym. Aby odebrać korespondencję z konta pocztowego (skrytki) oraz nadać przygotowaną wcześniej korespondencję "wychodzącą" należy połączyć się z serwerem poczty, który sprawdzi autoryzację użytkownika przed dopuszczeniem do wymiany korespondencji. W krótkim czasie do komputera osobistego dociera korespondencja "przychodząca", natomiast korespondencja "wychodząca" transmitowana jest do serwera poczty, który dalej skieruje ją pod właściwy adres w sieci. W bardzo krótkim czasie znajdzie się ona w skrzynce pocztowej adresata. Adresat zajrzy tam w dogodnym dla siebie momencie. Oczywiście tę samą korespondencję można zaadresować do praktycznie dowolnej liczby odbiorców. Tak wygląda konwencjonalne korzystanie z poczty elektronicznej. Warto dodać, że załącznikiem do treści korespondencji może być plik tekstowy lub binarny (np. program, plik z zapisem dźwięku, obrazu lub sekwencji video). W tym miejscu warto odnotować adres e-mail Ośrodka Informacji i Doradztwa Zawodowego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - oiidz@pol.pl oraz Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo - fpmiinr@ipipan.waw.pl.
Aby usprawnić korespondencję pomiędzy grupą zainteresowanych osób wprowadzono usługę zwaną listą dyskusyjną. Obsługuje ją wyspecjalizowany serwer listy (listserver). Przyjmuje on korespondencję od jednego korespondenta (adresatem jest lista dyskusyjna) i automatycznie rozsyła do uczestników listy dyskusyjnej. Aby zostać uczestnikiem (subskrybentem) listy należy wcześniej wysłać jednorazowo do serwera listy zgłoszenie zamiaru korzystania z listy. Nazwa listy dyskusyjnej związana jest z jej tematyką. Trudno wymienić tematy, których nie byłoby wśród oferowanych list dyskusyjnych. Pewną uciążliwością list dyskusyjnych jest to, że czasami brak dyscypliny uczestników owocuje otrzymywaniem setek przesyłek dziennie. Oto kilka anglojęzycznych list dyskusyjnych związanych z edukacją specjalną:
ALTLEARN (alternatywne podejście do uczenia). Żeby się zapisać na listę należy wysłać wiadomość na adres listserv@sjuvm.stjohns.edu z jedną linią tekstu postaci: "subscribe altlearn Imię_i_Nazwisko".
DVH-S jest listą dyskutującą nad kwestiami edukacji dzieci niewidomych. Żeby się zapisać na listę należy wysłać wiadomość na adres listserv@listserv.arizona.edu z jedną linią tekstu postaci: "subscribe dvh-s Imię_i_Nazwisko".
INCLUSIVE-EDUCATION (edukacja łączna). Żeby się zapisać na listę należy wysłać wiadomość na adres mailbase@mailbase.ac.uk z jedną linią tekstu postaci: "subscribe inclusive-education Imię_i_Nazwisko".
ld-list (niesprawności w uczeniu się). Żeby się zapisać na listę należy wysłać wiadomość na adres majordomo@curry.edu z jedną linią tekstu postaci: "subscribe ld-list Imię_i_Nazwisko".
SPEDTALK (kwestie edukacji specjalnej). Żeby się zapisać na listę należy wysłać wiadomość na adres majordomo@virginia.edu z jedną linią tekstu postaci: "subscribe spedtalk Imię_i_Nazwisko"
Inną formą publicznego wypowiadania się przy pomocy poczty elektronicznej są tzw. grupy newsowe. Tu nie trzeba dokonywać subskrypcji. Wystarczy połączyć się z najbliższym serwerem newsowym (np. news.nask.org.pl., news.onet.pl) i wyszukać spośród wielu tysięcy odpowiednie grupy tematyczne. Są to tematyczne kolekcje nadesłanych korespondencji przechowywane na serwerze przez określony czas, sukcesywnie zastępowane nowymi przesyłkami. Można je czytać i w razie potrzeby dodać swoją opinię odpowiadając na konkretną notatkę (artykuł newsowy) - po krótkiej chwili będą ją mogli czytać wszyscy, którzy sami dotrą w to miejsce. Od października 1997 roku funkcjonuje polska grupa newsowa pl.soc.inwalidzi, której celem jest wymiana informacji i opinii dotyczących tego środowiska. Inne anglojęzyczne grupy newsowe związane z problemami niepełnosprawnych to:
FTP (File Transfer Protocol) jest określeniem usługi i zarazem protokołu transmisji plików. Szczególnie atrakcyjną formą są publiczne archiwa plików, do których można dotrzeć przy pomocy programu FTP lub przeglądarki internetowej wyposażonej w protokół FTP. Są one dostępne dla anonimowego użytkownika, tzn. bez konieczności autoryzacji dostępu. Archiwa plików to często starannie uporządkowane tematycznie skarbnice oprogramowania, przydatnego także osobom niepełnosprawnym . Użytkownikowi pozostaje jedynie dokonanie wyboru plików do pobrania. Archiwa plików tekstowych to forma przekazu informacji bardzo ceniona przez osoby niewidome, z racji korzystania przez nie z tzw. czytników ekranu i syntetyzerów mowy. Forma ta wykorzystywana jest przez Centrum Studentów Niewidomych CNIN na Uniwersytecie Warszawskim [1] (FTP serwer cnin.ci.uw.edu.pl).
Aby usprawnić korzystanie z popularnych wielkich archiwów plików instaluje się ich kopie (mirrors) na lokalnych serwerach, które automatycznie aktualizują swoją zawartość. Dostęp do polskich serwerów FTP można wygodnie osiągnąć także poprzez ulokowany w Toruniu serwer ALEX.
Archiwa plików dla
osób niepełnosprawnych z oprogramowaniem dla PC dostępne są
także pod adresem ftp.crpht.lu/mirror/winsite,
a dla użytkowników
Macintosh-y pod adresem ftp.crpht.lu/mirror/info-mac.
W polskiej kopii archiwum
SIMTEL dostępne jest oprogramowanie wspomagające dla DOS-u (
http://sunsite.icm.edu.pl./pub/coast/msdos/handicap/).
Telematyka (informatyka + telekomunikacja) to dziedzina będąca w centrum uwagi państw rozwiniętych. Jak wiadomo podstawą sprawnego zarządzania jest szybki dostęp do informacji. Infrastruktura telematyczna stanowi system nerwowy współczesnej gospodarki. Banki, dostawcy i konsumenci zyskują dzięki niej łatwość bezpośredniego kontaktu nie spotykaną do tej pory. Firmy z kolei mogą efektywnie funkcjonować pomimo geograficznego rozproszenia swoich oddziałów i pracowników.
Coraz częściej także uczelnie zwielokrotniają liczbę swoich studentów oferując poprzez sieci teleinformatyczne dostęp do swoich zasobów edukacyjnych, wykładów prowadzonych na żywo lub odtwarzanych z zapisów video. Ośrodki medyczne mają natychmiastowy dostęp do informacji (bazy danych, banki krwi, tkanek, itp.) ratującej życie pacjenta, mogą prowadzić konsultacje specjalistów w systemie telekonferencji w trakcie operacji pacjenta, a także udostępnić jej przebieg studentom w różnych miejscach. Przygotowywane są rozmaite zestawy materiałów edukacyjnych w technikach multimedialnych, zapisywane na dyskach optycznych (CD-ROM), które można przeglądać poza siecią (off line) a w razie potrzeby aktualizować swoje informacje wykorzystując zawarte w tych materiałach odsyłacze do miejsc w sieci. Inną ważną formą zdalnego nauczania jest automatyczne testowanie wiedzy słuchaczy lub udzielanie konsultacji - za pośrednictwem sieci .
Teleedukacja jest interesującą dla osób niepełnosprawnych alternatywą zdobywania wiedzy (szybkiego przekwalifikowywania się). Osoby te powinny być wcześniej przygotowane do podstawowej obsługi komputera z modemem. Jest to szczególnie ważne dla osób nie mogących samodzielnie dojeżdżać do szkoły (lub pracy) z powodu wciąż istniejących barier architektonicznych, transportowych, znacznego oddalenia od szkoły (pracodawcy) lub wymagań medycznych. Interesujące doświadczenia w tym zakresie zebrano w raporcie specjalistów z Uniwersytetu w Dublinie [24]. Celem kształcenia jest wyposażenie osoby niepełnosprawnej w umiejętności zgodne ze standardami rynku pracy. Nieodzownym jest więc uzyskanie stosownego certyfikatu własnych umiejętności. Być może w krajowych warunkach szansą w tym zakresie jest zdobycie tzw. Europejskiego Komputerowego Prawa Jazdy na zasadzie standardowego egzaminu umiejętności proponowanego przez Polskie Towarzystwo Informatyczne.
Telepraca to określenie charakteryzujące pracę, która może być prowadzona z dala od konwencjonalnego miejsca zatrudnienia, z użyciem komputera włącznie. Taki tryb pracy jest proponowany dla osób, które: są samodzielne w wykonywaniu swojej pracy, potrafią pracować niezależnie - bez bezpośredniego nadzoru, umieją obsługiwać komputer. W szczególności jest to forma odpowiednia dla prac, które można jasno sprecyzować i które nie wymagają częstych, nieplanowanych konsultacji. Przykładami takich prac są: - wprowadzanie danych, - przepisywanie i edycja tekstów, - komputerowy skład tekstów i prace publikacyjne, - prace menedżerskie jak np. pisanie raportów lub analiz finansowych, - księgowość i buchalteria, - tłumaczenia, - programowanie, - projektowanie systemów, - projektowanie wspomagane komputerowo, - prace badawcze. Byłoby wskazane aby na początku współpracy telepracownik spędził trochę czasu w zatrudniającej go instytucji aby zapoznać się z problemami i nawiązać kontakty z ludźmi. Dla zapewnienia dobrej pracy powinny być utrzymywane regularne, rutynowe kontakty z pracobiorcą. Może to być zrealizowne za pomocą telefonu lub poczty elektronicznej, ale powinny być zaplanowane spotkania między ludźmi.
Wkrótce w ramach Internetu dla Niepełnosprawnych na serwerze ufik.idn.org.pl uruchomiony zostanie system wspomagający telepracę zespołową osób niepełnosprawnych, stanowiący modelowe rozwiązanie dla inicjowanych lokalnych grup IdN. Oprogramowanie tego serwera pochodzi w całości z publicznych archiwów Internetu. Ponadto do zdalnej obsługi pierwszego węzła IdN (serwera ulokowanego w Centrum Systemów Teleinformatycznych TPSA) zorganizowano Komputerowe Laboratorium Inwalidów Ruchu (KLABIR) przy ul. Twardej 51/55 w Warszawie (w gmachu Polskiej Akademii Nauk), gdzie prowadzone są także szkolenia osób niepełnosprawnych oraz kawiarenka internetowa. Aktualnie trwają starania o pozyskanie specyficznych akcesoriów wspomagających pracę z komputerem osoby niesprawnej ruchowo - umożliwi to dokonanie wyboru optymalnego rozwiązania dla ciężej poszkodowanych osób. Nie ulega wątpliwości, że na gwałtownie rozwijającym się teleinformatycznym rynku pracy osoby niepełnosprawne fizycznie mają szansę znaleźć wiele możliwości zatrudnienia.
Teleusługi to bardzo obiecujący motyw rozwoju sieci teleinformatycznych. Określenie to obejmuje szeroki zakres form przekazu multimedialnego. Indywidualny odbiorca może mieć do nich dostęp za pośrednictwem tradycyjnego komutowanego łącza telefonicznego, telefonii komórkowej, dzierżawionego łącza stałego, cyfrowej telefonii z integracją usług (ISDN) czy domowego przyłącza telewizji kablowej. W wymienionej kolejności każdy z tych środków technicznych zapewnia dostęp do sieci komputerowych (Internetu, sieci miejskiej, korporacyjnej, itd.) z coraz większą przepustowością łącza.
Jakie usługi zatem są możliwe? Już dziś za pośrednictwem Internetu można zamówić książkę, samochód, pobrać oprogramowanie do przetestowania przed zakupem, itd. Trwają prace nad odpowiednio zabezpieczonymi transmisjami pozwalającymi na dokonywanie płatności, dyspozycji przelewu z własnego konta bankowego - a więc rzeczywistego dokonywania telezakupów. Inną usługą jest monitoring (zdalna obserwacja) systemów komputerowych, obiektów (obraz z kamer telewizyjnych przekazywany jest do centrum nadzoru), pacjentów, zagrożeń ekologicznych, itd.
Obecnie w Polsce funkcjonuje już system zdalnego nadzoru kardiologicznego telekardio. Zarejestrowany pacjent wyposażony jest w kardiomodem przy pomocy, którego może przekazać swój bieżący elektrokardiogram z najbliższego aparatu telefonicznego do centrali pomocy kardiologicznej.
W Warszawie rozwija się oparta na światłowodach sieć telewizji kablowej Aster City, poprzez którą możliwy jest dostęp do sieci Internet czy innych sieci komputerowych. Poprzez sieć telewizji kablowej oferowany jest całodobowy zdalny nadzór mieszkania (Porion).
Bardzo interesującym rozwiązaniem jest elastyczny system wizualnej komunikacji TRIASYS powstały w ramach RACE Project TeleCommunity prezentowany jako medium dla systemu nadzoru zdrowia i zdalnej opieki socjalnej dla osób starszych i niepełnosprawnych. W domu pacjenta elementami technicznymi systemu są standardowy odbiornik telewizyjny, miniaturowa kamera i urządzenie z dużą klawiaturą. Całość jest przyłączona do gniazd sieci ISDN oraz telewizji kablowej. Za pośrednictwem tego systemu jeden terapeuta może prowadzić np. ćwiczenia gimnastyczne z rozproszoną grupą podopiecznych mając możliwość obserwacji ich zachowań na monitorach. Pacjenci z kolei mogą obserwować prowadzącego i naśladować wykonywane przez niego ćwiczenia. Ta sama instalacja może służyć teleedukacji, poradnictwu, konsultacjom, telekonferencjom. Użytkownik zachowuje pełną kontrolę nad transmisją dzięki rozwiązaniom techniczno-organizacyjnym, co zabezpiecza go przed nadużyciami czy niewłaściwym postępowaniem innych użytkowników systemu.
Szeroki zakres teleusług, również dla osób starszych i niepełnosprawnych, oferuje British Telecommunications w Internecie.
Kompleksowo zagadnieniami zastosowań telematyki dla osób niepełnosprawnych i starszych zajmuje się europejski projekt INCLUDE.
(Listopad 1997)