Warszawa 2000

Waldemar Flügel
Prezes Zarządu PFRON

  Szanowni Państwo!

 Odpowiadając na zgłaszaną niejednokrotnie przez środowiska osób zainteresowanych programami celowymi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych potrzebę stworzenia broszur informacyjnych, przygotowaliśmy informator zawierający opis sprzętu i oprogramowania specjalistycznego, o zakup którego można będzie wnioskować w ramach programu celowego "Komputer dla Homera".
  Chciałbym wyrazić w tym miejscu moje osobiste przekonanie, iż program ten stanowić będzie istotną pomoc w nauce i poszukiwaniu pracy przez osoby z dysfunkcją wzroku.

  WSTĘP
  Częściowa utrata wzroku lub całkowity jego brak stwarzają liczne problemy w życiu osób niewidomych i niedowidzących. Ograniczają, nie tylko możliwości swobodnego poruszania się, ale przede wszystkim dostęp do wszelkiego rodzaju informacji przekazywanych w obecnym świecie multimediów, na nieszczęście dla tych osób, poprzez zmysł wzroku. Fakt ten powoduje znaczne ograniczenia w dostępie do nich, a co za tym idzie trudności w komunikowaniu się, nauce, pracy i życiu osobistym.
  Wprawdzie w wielu ośrodkach naukowych podejmowane są rozmaite próby przywrócenia wzroku osobom niewidomym, to jednak jest mało prawdopodobne, aby w najbliższej przyszłości doprowadziły one do zastąpienia ludzkiego oka urządzeniami elektronicznymi czy też bioelektronicznymi. Wydaje się również, że przed medycyną daleka jest jeszcze droga do osiągnięcia takiego poziomu rozwoju, aby możliwe stało się wyleczenie wszystkich chorób powodujących utratę wzroku. Dlatego mimo postępów medycyny względny udział liczbowy osób z dysfunkcją wzroku w całym społeczeństwie jest ciągle wysoki i wynosi ok. 1%. W zmniejszaniu ograniczeń spowodowanych różnymi dysfunkcjami wzroku ważną rolę odgrywają osiągnięcia obecnej techniki komputerowej. Coraz częściej różnego rodzaju urządzenia elektroniczne, na czele z komputerem wyposażonym w odpowiednie urządzenia i oprogramowanie specjalistyczne, pozwalają na zminimalizowanie wspomnianych wyżej ograniczeń. Komputer wraz ze specjalistycznymi urządzeniami wspomagającymi stanowi bowiem dla osób niewidomych i słabowidzących nieocenioną pomoc w dostępie do informacji, a co za tym idzie edukacji i rehabilitacji społeczno-zawodowej.
  W poniższym opracowaniu wyodrębniono kilka podstawowych grup specjalistycznych urządzeń elektronicznych i oprogramowania pomocnych w nauce i pracy osób z dysfunkcją wzroku. Usystematyzowano je według kryteriów ich zastosowania. Opisano przede wszystkim te pomoce techniczne i programy specjalistyczne, które współpracują z różnymi wersjami systemu operacyjnego MS Windows, gdyż właśnie on jest obecnie najbardziej rozpowszechniony wśród użytkowników komputerów osobistych.
  Ponieważ cel i ramy informatora nie pozwalają na wyczerpujące opisanie każdego z urządzeń, wymieniono jedynie najważniejsze ich funkcje i podano przykładowe ich zastosowanie. W celu uzyskania dokładniejszych informacji technicznych i cenowych prosimy zwracać się do producentów i dystrybutorów interesujących Państwa produktów. Niestety nie możemy tutaj podać danych umożliwiających skontaktowanie się z producentami lub dystrybutorami opisanych produktów, gdyż nie posiadamy informacji o wszystkich tego typu firmach, a pominięcie którejkolwiek z nich mogłoby być krzywdzące. Na zakończenie opisu niektórych grup urządzeń i oprogramowania specjalistycznego staraliśmy się podać przybliżone przedziały cenowe w jakich możliwy powinien być ich zakup. Przedziały te zostały wyznaczone na podstawie informacji zaczerpniętych z ofert cenowych paru firm z tej branży i nie należy ich traktować jako zamknięte.
  Oprogramowanie i urządzenia opisane w tym opracowaniu można zakupić u dystrybutorów i producentów krajowych.

  Zespół opracowujący niniejszy informator chciałby wyrazić serdeczne podziękowania osobom, które w szczególny sposób przyczyniły się do jego powstania, poprzez pomoc w zdobyciu niezbędnych materiałów i udzielenie konsultacji merytorycznych.
  Są to:
  - Stanisław Jakubowski - Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
  - Sylwester Piekarski - Centrum Komputerowe dla Studentów Niewidomych i Niedowidzących przy Uniwersytecie Warszawskim
  - Krzysztof Markiewicz - Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo
oraz
pracownicy firm zajmujących się produkcją i dystrybucją sprzętu i oprogramowania przedstawionego w tym informatorze.

  SYNTEZATORY MOWY

  Syntezatory mowy są to urządzenia elektroniczne, które wraz z wyspecjalizowanymi programami służą do przetwarzania informacji wizualnych pojawiających się na ekranie monitora komputerowego na mowę syntetyczną przez nie generowaną. Dzięki nim osoby niewidome mogą obsługiwać większość programów użytkowych takich jak: edytory tekstów, przeglądarki internetowe, programy do obsługi poczty elektronicznej, bazy danych, arkusze kalkulacyjne, słowniki, programy edukacyjne itp. Obecnie zastosowanie syntezatorów mowy jest najbardziej rozpowszechnionym systemem, umożliwiającym osobom dotkniętym dysfunkcją wzroku pracę z komputerem. Syntezatory mogą być montowane w obudowie jednostki centralnej komputera (wewnętrzne) lub podłączane do niego jako urządzenia peryferyjne (zewnętrzne). Niektóre typy występują w obu wersjach. Syntezatory zewnętrzne mogą być z łatwością przełączane do różnych komputerów, podczas gdy wewnętrzne są zwykle montowane w komputerach przenośnych typu LAPTOP i NOTEBOOK. Większość syntezatorów posiada możliwość regulacji wysokości tonu, barwy i szybkości generowanej mowy. Część z nich może współpracować z różnymi programami do syntezy mowy. Niektóre są ponadto przystosowane do odczytywania tekstów w wielu językach i współpracy z innymi niż komputer urządzeniami elektronicznymi.
CENY W PRZEDZIALE 500-3000ZŁ

  PROGRAMY DO SYNTEZY MOWY

  Programy do syntezy mowy wraz z syntezatorami mowy lub kartami dźwiękowymi służą do przetwarzania informacji wizualnych pojawiających się na ekranie monitora komputerowego na mowę syntetyczną. Mogą współpracować z różnymi rodzajami i typami syntezatorów mowy. Jedne z nich są przystosowane do pracy z wewnętrznymi i zewnętrznymi syntezatorami mowy a inne nie wymagają użycia syntezatorów, gdyż pracują z pewnymi typami kart dźwiękowych. Część z tych programów może dodatkowo obsługiwać niektóre modele monitorów brajlowskich lub jest przystosowana do współpracy z programami powiększającymi. Programy do syntezy mowy obsługują aplikacje różnych systemów operacyjnych pracujących w dwóch trybach: tekstowym (DOS) i w graficznym (WINDOWS), inne zaś są przystosowane do pracy tylko w jednym z nich. Na ogół posiadają możliwości dość swobodnego ich konfigurowania w celu przystosowania do pracy z dowolnymi aplikacjami wykorzystywanymi przez użytkownika. Dają możliwości m.in.:
* śledzenia i sterowania kursora myszy przy pomocy klawiatury,
* odnajdywania i nazywania elementów grafiki (ikony i przyciski), dzięki którym możliwe jest wywoływanie przyporządkowanych im funkcji,
* definiowania tzw. klawiszy skrótów,
* określania pozycji kursorów i definiowania dowolnych okien na ekranie,
* ustawianie opcji pozwalających na odczyt całego dokumentu lub dowolnego jego fragmentu oraz wiele innych funkcji zwiększających kontrolę nad informacjami pojawiającymi się na ekranie monitora komputerowego i przystosowujących barwę, ton i szybkość mowy syntetycznej do indywidualnych upodobań użytkownika.
CENY W PRZEDZIALE 200-5800ZŁ

  MONITORY BRAJLOWSKIE

  Monitory brajlowskie /linijki brajlowskie są to urządzenia przekształcające informacje tekstowe i/lub graficzne pojawiające się na ekranie monitora komputerowego na symbole brajlowskie. Urządzenia te są wykorzystywane przede wszystkim przez te osoby niewidome, które mają poważne problemy ze zrozumieniem mowy syntetycznej i jednocześnie dobrze rozwiniętą umiejętność pracy z użyciem pisma brajla. Dla osób głuchoniewidomych elektroniczne urządzenia brajlowskie stanowią w praktyce jedyną możliwość komunikacji z komputerem i innymi ludźmi. Monitory brajlowskie są niezastąpione w przypadkach konieczności odczytania nut, notacji matematycznej oraz zapisu języków programowania komputerów, np.: "C", BASIC, Pascal. Większość znaków stosowanych w tych zapisach jest zbyt skomplikowana do określenia za pomocą mowy syntetycznej. Poza tym odczytanie przy jej pomocy tekstów dwujęzycznych (słowniki, podręczniki do nauki języków obcych) jest niewygodne, gdyż jak do tej pory, nie udało się opracować systemu, który pozwalałby na automatyczne rozróżnianie tekstów dwu- lub kilkujęzycznych. Efektem tego może być np. tekst angielski czytany przy pomocy polskiej mowy syntetycznej (bez zachowania reguł wymowy danego języka). Monitory brajlowskie dają możliwość samodzielnego rozróżnienia tekstów w dwóch lub kilku językach pisanych na przemian. Można wyodrębnić kilka podstawowych rodzajów tych urządzeń w zależności od ilości modułów brajlowskich: monitory 20, 40 i 80 znakowe (pozwalające na odczytanie odpowiedniej ilości znaków z jednego wiersza pojawiającego się na ekranie monitora komputerowego). Im większa ilość modułów tym szybsza i wygodniejsza praca. Część monitorów brajlowskich posiada dodatkowo wmontowane tzw. pola wskaźnikowe umożliwiające otrzymanie m. in. informacji o numerze aktualnego wiersza, atrybutach wyświetlanych znaków oraz specjalne przyciski umożliwiające szybkie przywołanie kursora w żądane miejsce w danej linii (ang. Cursor Routing). Niektóre modele tych urządzeń są dodatkowo sprzężone z syntezatorami mowy. Zestawy takie, opracowane przez jedną firmę, posiadają zwykle tę zaletę, że zapewniają stabilną współpracę obydwu urządzeń.
CENY W PRZEDZIALE 10000-55000ZŁ

  NOTATNIKI MÓWIĄCE I BRAJLOWSKIE

  Są to małe, lekkie, przenośne urządzenia posiadające na ogół wewnętrzne akumulatorowe zasilanie, brajlowską klawiaturę oraz dodatkowo zestaw do generowania mowy syntetycznej. Notatniki brajlowskie są oprócz tego wyposażone w kilkunastoznakowy monitor brajlowski, bardzo pomocny dla tych osób, które mają problemy ze zrozumieniem głosu generowanego przez syntezatory mowy i preferujących pracę z pismem punktowym. Jak sama nazwa wskazuje, są bardzo pomocne przy sporządzaniu notatek. Zwykle posiadają takie dodatkowe funkcje jak: kalkulator, kalendarz, zegar, skorowidz telefonów itp. Część z tych urządzeń, po podłączeniu do komputera, może również pełnić rolę syntezatora mowy i monitora brajlowskiego. Niektóre z notatników posiadają także możliwość podłączenia do zewnętrznych stacji dysków oraz drukarek czarno drukowych i brajlowskich. Większość z nich zapisuje znaki w standardzie ASCII co pozwala na swobodną transmisję danych do i z komputera.
CENY W PRZEDZIALE 2000-25000ZŁ

  DRUKARKI BRAJLOWSKIE

  Drukarki brajlowskie służą do drukowania tekstów w piśmie punktowym i wypukłych rysunków. W zależności od typu mogą drukować dwu- lub jednostronnie. Pierwsze są znacznie tańsze w eksploatacji, gdyż papier do drukowania w brajlu jest relatywnie drogi. Na jednej stronie brajlowskiej mieści się znacznie mniej informacji niż na stronie zapisanej pismem drukowanym, w związku z czym teksty brajlowskie drukowane dwustronnie pozwalają na znaczną oszczędność papieru. Drukarki jednostronne są za to znacznie tańsze, co czyni je atrakcyjniejszymi w momencie zakupu. Drukarki brajlowskie dzielą się także na przenośne i stacjonarne. Pozostałe parametry tych urządzeń , takie jak: wielkość pamięci buforowej, możliwość zastosowania papieru perforowanego, szybkość pracy, ilość drukowanych znaków w wierszu itp. podobnie jak w drukarkach zwykłych, są znacznie zróżnicowane. Przed dokonaniem wydruku tekstu na drukarce brajlowskiej należy dokonać jego konwersji na odpowiedni format, bowiem np. długość linii, wielkość strony, jak i reguły zapisu w brajlu znacznie się różnią od stosowanych w piśmie ludzi widzących. Do tego celu używa się specjalnych programów dokonujących odpowiedniej konwersji. Ponieważ drukarki brajlowskie pracują znacznie głośniej od zwykłych (nawet igłowych), koniecznym okazało się wykonanie specjalnych pudeł dźwiękochłonnych, których zadaniem jest redukcja hałasu towarzyszącego pracy tych urządzeń.
CENY drukarek W PRZEDZIALE 10000-36000ZŁ

  SYSTEMY ROZPOZNAWANIA ZNAKÓW (OCR)

  Systemy rozpoznawania znaków są to programy, które umożliwiają przetwarzanie graficznego obrazu znaków otrzymanych ze skanera lub dokumentu nadesłanego faksem na jego jednoznaczną wartość w kodzie cyfrowym /ASCII lub Unicode/. Wynikiem pracy programu jest taka postać tekstu, który może być wprowadzony do niemal każdego edytora tekstów, bazy danych, arkusza kalkulacyjnego itp., a następnie być odczytany lub dowolnie zmodyfikowany przez osobę z dysfunkcją wzroku przy zastosowaniu programów i urządzeń opisywanych w tym opracowaniu.Najnowsze wersje tych programów rozpoznają w ograniczonym zakresie znaki brajlowskie i pismo odręczne. Posiadają funkcje pozwalające na uczenie programu interpretacji dowolnych symboli, pracę z tekstami napisanymi w wielu językach, w różnych krojach czcionek i o różnej ich wielkości i jakości.
CENY W PRZEDZIALE 500-5000ZŁ

  PROGRAMY POWIĘKSZAJĄCE

  Programy powiększające służą do powiększania obrazu i znaków wyświetlanych na ekranie monitora komputerowego. Wykorzystywane są one przede wszystkim przez osoby niedowidzące, gdyż pozwalają im na samodzielną pracę z komputerem nierzadko bez konieczności stosowania innych urządzeń specjalistycznych. Część z programów powiększających jest dodatkowo sprzężona z programami do syntezy i syntezatorami mowy. Ich użytkownikami są głównie osoby o bardzo słabym wzroku.Omawiane programy mogą również współpracować z różnymi rodzajami i typami kart graficznych. Posiadają m. in. możliwości:
* powiększania wybranego obiektu na całym ekranie lub jego części,
* zbliżania lub oddalania wybranych miejsc na ekranie,
* filtracji kolorów oraz zwiększania kontrastu, a także opcję negatyw/pozytyw,
* pełnej integracji powiększania i czytania oglądanego tekstu,
* mogą być wyposażone w moduły czytające tekst.
Ostatnio na rynku komputerowym pojawiły się karty grafiki, oprogramowanie do myszek i systemy operacyjne (Windows 98 i 2000), które posiadają standardowo zainstalowane pewne opcje umożliwiające powiększanie obrazu pojawiającego się na ekranie monitora.
CENY W PRZEDZIALE 1200-3000ZŁ
  Inną metodą powiększenia obrazu jest zastosowanie monitorów o dużej przekątnej (17-21 calowych). Ich cena jest z reguły znacznie wyższa od standardowych monitorów 14 i 15 calowych. Od pewnego czasu na rynku komputerowym dostępne są monitory plazmowe. Są to urządzenia o bardzo wysokiej rozdzielczości, wykonane w zupełnie nowej technologii, pozwalającej na wyeliminowanie efektu migotania obrazu (zalecane np. dla osób ze schorzeniem określanym jako oczopląs). Ponadto nie wytwarzają one pola elektromagnetycznego, które wywołuje szybsze zmęczenie oczu, co może mieć ujemny wpływ na stan wzroku. Niestety ich ceny są nawet kilkunastokrotnie wyższe od monitorów standardowych.

  ELEKTRONICZNE POWIĘKSZALNIKI I LUPY

  Wyróżniamy dwa typy elektronicznych urządzeń powiększających obraz: stacjonarne (najczęściej określane jako elektroniczne powiększalniki) i przenośne (elektroniczne lupy). Te drugie są małe i lekkie, posiadają często wbudowany ekran (wyświetlacz), niezależne akumulatorowe źródło zasilania, ruchome ręczne kamery oraz niejednokrotnie dodatkową możliwość podłączenia do zewnętrznego ekranu telewizyjnego lub monitora komputerowego. Powiększalniki składają się najczęściej z monitora, statycznej kamery ze stojakiem i wózka z możliwością ręcznego lub mechanicznego przesuwu w dowolnych kierunkach płaszczyzny poziomej. W takim przypadku kamera pozostaje w stanie spoczynku, ruchomy natomiast jest oglądany obiekt. Można spotkać także powiększalniki, które są wyposażone w ruchome kamery ręczne (takie jak w przypadku elektronicznych lup). Używamy ich podobnie jak skanera ręcznego, czyli kładąc i przesuwając je np. bezpośrednio po kartce papieru. Niektóre modele pozwalają na zeskanowanie obrazu znajdującego się w zasięgu kamery a inne dają możliwość nagrania go na taśmę video. Powiększalniki i lupy elektroniczne służą zarówno do powiększania tekstu, jak i obrazków, zdjęć, map i innych przedmiotów. Dają również możliwość oglądania tekstu pisanego ręcznie i maszynowo. Urządzenia te, w zależności od typu i modelu, mogą powiększać w zakresie od półtora do siedemdziesięciu razy. Niektóre z nich dają między innymi takie możliwości, jak:
* tworzenie okien mniejszych niż cały ekran,
* obejmowanie ramką lub liniami pomocniczymi dowolnej długości tekstu czy fragmentu oglądanego obiektu,
* przestawianie trybu wyświetlania obrazu: pozytyw - negatyw, obraz w pełnej gamie kolorów i czarno/biały oraz tzw. SEMI COLOR, czyli możliwość tworzenia obrazu z kombinacji ośmiu kolorów oraz automatycznego lub ręcznego ustawiania ostrości obrazu.
Jedną z wygodniejszych funkcji powiększalników jest możliwość ich współpracy z komputerem, oznacza to, że można oglądać na jednym monitorze powiększony obraz z kamery powiększalnika i z komputera jednocześnie.
CENY W PRZEDZIALE 1400-19000ZŁ

  URZĄDZENIA LEKTORSKIE

  Urządzenia lektorskie są to zintegrowane systemy umożliwiające odczytanie głosem syntetycznym pismo czarno drukowe. Składają się ze skanera, modułu generującego mowę syntetyczną (syntezator plus program do syntezy mowy) i programu do rozpoznawania znaków. To połączenie kilku urządzeń wraz z odpowiednim oprogramowaniem w jedną całość pozwala na uzyskanie takich zalet, jak:
* bardzo prosta obsługa,
* możliwość zapisania efektu rozpoznawania na nośnikach cyfrowych (np. dyskietka) i ich późniejsze przetworzenie w komputerze,
* krótki czas przetwarzania informacji ze skanera na mowę syntetyczną lub pismo Braille'a.
Część z tych urządzeń, po odpowiednim przystosowaniu, może spełniać również rolę komputera, a także pozwala na rozpoznawanie tekstów w paru językach i może być dodatkowo wyposażone w monitory brajlowskie. Mogą one być umieszczone w jednej zintegrowanej obudowie lub składać się z paru oddzielnych modułów. W pierwszym przypadku zaletą jest brak konieczności łączenia elementów ze sobą a w drugim możliwość wykorzystania jego poszczególnych elementów w konfiguracji z innymi urządzeniami (np. po odłączeniu syntezatora mowy można go wykorzystać do pracy z komputerem). Są one przeznaczone głównie dla tych osób, które posiadają przede wszystkim potrzebę odczytywania dużej ilości tekstów a obsługa komputera stwarza im duże problemy. Urządzenia te można zastąpić zestawem składającym się z komputera wyposażonego w syntezator mowy, programu do syntezy, skanera i programu rozpoznającego znaki typu OCR. Taki zestaw można najczęściej skompletować w cenie któregoś z urządzeń lektorskich przy jednoczesnym zachowaniu zdecydowanie większej funkcjonalności (komputer może spełniać znacznie więcej funkcji niż tylko rolę urządzenia lektorskiego).
CENY W GRANICACH.17000ZŁ

  ELEKTRONICZNE MASZYNY BRAJLOWSKIE

  Są to urządzenia elektroniczne łączące w sobie kilka funkcji, podobnie jak urządzenia lektorskie. Elektroniczne maszyny brajlowskie są najczęściej połączeniem w jedną całość drukarki brajlowskiej i notatnika wyposażonego w syntezę mowy.   Mogą działać samodzielnie lub w zestawie z komputerem osobistym i drukarką czarno drukową.
  Dają możliwości m. in.:
* pisania przez osobę niewidomą na maszynie brajlowskiej, przy jednoczesnej kontroli pisanego tekstu przez osobę widzącą dzięki możliwości jego wyświetlenia na monitorze komputera,
* gdy ktoś pisze na standardowej klawiaturze połączonej poprzez komputer z elektroniczną maszyną brajlowską osoba niewidoma może czytać od razu w brajlu, ponieważ tekst może być tłoczony na bieżąco,
* mogą spełniać funkcję notatnika mówiącego dając swobodę w formatowaniu redagowanego tekstu,
* po podłączeniu maszyny do standardowej drukarki, można wydrukować w czarnym druku tekst napisany uprzednio w piśmie Braille'a,
* niektóre z elektronicznych maszyn brajlowskich dają możliwość tłoczenia także grafiki drukując wypukłe rysunki, wykresy, schematy itp.
CENY W PRZEDZIALE 9000-13000ZŁ

  ELEKTRONICZNE NOTATNIKI DŹWIĘKOWE

  Elektroniczne notatniki dźwiękowe są to urządzenia pozwalające na zapis dźwięku w postaci cyfrowej (w tzw. pamięci FLESH RAM), a nie jak to ma miejsce w przypadku klasycznych dyktafonów analogowych i cyfrowych zapisujących na taśmie. Ten rodzaj pamięci charakteryzuje się dużą trwałością, pojemnością i stosunkowo małą objętością.
Głównymi zaletami tych urządzeń są:
* możliwość szybkiego nagrania wszelkich informacji dźwiękowych (telefony, adresy itp.),
* szybki dostęp do pojedynczych informacji -każda z nich może być zapisywana jako osobny rekord,
* gromadzenie danych w kilku grupach (folderach) i ich przenoszenie pomiędzy nimi,
* możliwość ustawienia alarmu ( daty i godziny ), który w chwili uaktywnienia odtworzy uprzednio nagraną informację lub dźwięk przypominający np. o jakimś spotkaniu,
* transfer danych z notatnika do komputera (w postaci plików w formacie WAVE),
* uruchomienie nagrywania głosem,
* wyszukiwanie potrzebnych rekordów (np. numeru telefonu do koleżanki) po wypowiedzeniu jej imienia ang. (voice activating system),
* możliwość wygenerowania sygnału DTMF przez głośnik urządzenia uprzednio wprowadzonego numeru telefonu (funkcja ta jest przydatna, gdy nie chcemy wybierać danego numeru telefonu na klawiaturze aparatu, ponieważ po przyłożeniu głośnika notatnika do mikrofonu słuchawki telefonicznej numer ten zostanie wybrany automatycznie),
* możliwość ustawienia kilku alarmów,
* mały rozmiar i waga,
* opcja pozwalająca na * podłączenie zewnętrznego mikrofonu.
CENY W PRZEDZIALE 600-1400

  INNE URZĄDZENIA SPECJALISTYCZNE

  Oprócz grup urządzeń i programów specjalistycznych opisanych powyżej, istnieje parę innych, które trudno zakwalifikować do jednej z nich. Mowa tu przede wszystkim o urządzeniach zintegrowanych. Są to najczęściej różnego rodzaju urządzenia elektroniczne z wbudowaną mową syntetyczną. Przykładem może tutaj być np. udźwiękowiony słownik języka angielskiego. Urządzenie mieści się w dłoni i zawiera w sobie: program korygujący błędy ortograficzne, słownik wyrazów bliskoznacznych, podręcznik do gramatyki, 10 gier edukacyjnych, 300 000 haseł i 50 000 synonimów
  Warto tutaj wspomnieć o zintegrowanym urządzeniu, będącym na razie na etapie prototypu, łączącym w sobie funkcję kilku urządzeń i pozwalającym na ciągłą jego rozbudowę o wiele różnych aplikacji. Jeżeli firma opracowująca to urządzenie dotrzyma obietnic zawartych w projekcie to będziemy mieli do czynienia z produktem najwyższej klasy i nie mającym sobie podobnych na rynku. Producent przewiduje zamieścić w pierwszej wersji tego urządzenia następujące funkcje:
* wysoce wyspecjalizowanego notatnika dźwiękowego z możliwością wymiany modułów z pamięcią, nagrywania dźwięku dobrej jakości do ok. 60 min, możliwością ustawiania alarmów, tworzenia nowych folderów, itp.,
* kalkulatora, zegara, termometru, programowalnego pilota RTV, generatora sygnału DTMF, czujnika światła, przystawki odczytującej wskazania np. glukometru,
a w przyszłości
* mini skanera umożliwiającego dźwiękowe odczytywanie zawartości różnego rodzaju wyświetlaczy niemalże dowolnych urządzeń elektronicznych (wyświetlacz telefonu komórkowego). Ta sama kamera może zostać również wykorzystana do pełnienia funkcji lupy elektronicznej i urządzenia rozpoznającego kolory,
* system rozpoznawania dźwięku umożliwiający obsługę niektórych funkcji urządzenia przy pomocy poleceń wydawanych słownie.
Urządzenie to będzie w pełni udźwiękowione oraz wyposażone w interfejs umożliwiający komunikację z komputerem. W tym przypadku trudno jest określić jakiekolwiek przedziały cenowe.

  Z pewnością dane przedstawione w tym informatorze nie są wyczerpujące i nie zostały w nim opisane wszystkie urządzenia elektroniczne, komputerowe i oprogramowanie wspomagające pracę i naukę osób niewidomych i niedowidzących. Zgodnie z zamierzeniem, ma on jedynie przybliżyć Państwu tę problematykę i wskazać na możliwości jakie daje współczesna elektronika i technika komputerowa oraz na pewne kierunki ich rozwoju w tym zakresie.
  Obecnie faktem stało się przestawienie się widzących użytkowników komputerów osobistych na graficzny system operacyjny Windows. Tutaj należy zwrócić uwagę na dość istotną kwestię, jaką jest dostęp przez osoby z dysfunkcją wzroku, do tego systemu. Do niedawna był on prawie niemożliwy (z powodu trudności w opracowaniu mowy syntetycznej przetwarzającej graficzny tryb pracy komputera). Na szczęście od jakiegoś już czasu osoby niewidome i niedowidzące dzięki systemom powiększającym, dźwiękowym i brajlowskim mogą pracować z wieloma aplikacjami systemu Windows, ale jego graficzna charakterystyka stanowić będzie zawsze ogromne ograniczenia dla tej grupy niepełnosprawnych.
  Ponieważ nie da się powstrzymać wyżej wspomnianej tendencji, bardzo ważnym jest, aby umożliwić osobom niewidomym i niedowidzącym dostęp do jak najlepszego oprzyrządowania i oprogramowania pozwalającego na pracę przede wszystkim w graficznym środowisku systemu operacyjnego Windows. Nie można bowiem dopuścić do izolacji osób z dysfunkcją wzroku w tym zakresie poprzez tworzenie niestandardowych systemów pracy z komputerami.

Opracował Sławomir Strugarek