Warszawa, 1996.09.19

Krzysztof Markiewicz

Gwałtowny rozwój informatyki i technologii elektronicznych powoduje, że niemal z tygodnia na tydzień pojawiają się doniesienia o technicznych realizacjach pomysłów, które jeszcze kilka lat temu wydawały się nierealnym marzeniem. Niewątpliwie dzieje się tak za sprawą upowszechnienia komputera osobistego i coraz większych jego możliwości, a także w związku z rosnącą dostępnością sieci komputerowych (np. Internet) i oferowanych w tych sieciach usług. Trudno jest wskazać obszary zastosowań, do których nie weszły jeszcze technologie informatyczne. Oznaczają one dla przeciętnego konsumenta liczne ułatwienia w funkcjonowaniu zawodowym i społecznym, dla osób niepełnosprawnych przynoszą one szanse na zwiększenie samodzielności i aktywności życiowej.

Kiedy w życiu człowieka niesprawność staje się nieodwracalnym faktem, to racjonalnym wyborem staje się zaadaptowanie do tej nowej sytuacji. Związane to jest z koniecznością osiągnięcia nowych umiejętności, poznania własnych ograniczeń i możliwości, a także metod i środków zmniejszania skutków niesprawności.. Oznacza to nierzadko długotrwały proces rehabilitacji, edukacji, adaptacji zawodowej i społecznej. Czy komputer może okazać się i tu pomocny? Okazuje się, że tak. A oto kilka przykładów.

Dla osoby o znacznej niesprawności ruchowej podstawowym kryterium samodzielności jest sprawne funkcjonowanie w otoczeniu domowym, a więc możliwość uruchamiania urządzeń domowych (lampa, domofon, telefon, pralka, lodówka, ogrzewanie, telewizor, radio, itd) a także automatycznego powiadomienia o zagrożeniu (pożar, zbita szyba, brak ogrzewania, awaria kranu, włamanie, itp.) lub o stanie własnego zdrowia (np. EKG na odległość, itp). Już dzisiaj funkcje takie może pełnić komputer domowy: “IBM zademonstrowal mozliwosci swoich komputerow domowych Aptiva, ktore pozwalaja nadzorowac domowe urzadzenia elektryczne. Rownoczesnie IBM obnizyl ceny komputerow Aptiva w USA o 200 -- 300 dolarow. Technologia ``Home Director'' umozliwi np. zaprogramowanie ekspresu do kawy tak, aby przygotowywal ja tuz przed obudzeniem mieszkancow domu. Nowe urzadzenia beda dolaczane do komputerow Aptiva od sierpnia. Elektroniczny modul, ktory pozwala sterowac jednym urzadzeniem, kosztuje ok. 12 dolarow. (AL, Reuter; Komputery i Biuro nr 22/96, 28 maja 1996 - tekst nadeslany poczta elektroniczna z sieci Internet)

Ten sam komputer może być równocześnie narzędziem do pracy, samokształcenia lub rozrywki. Na dyskach optycznych oferowane są ogromne zasoby z praktycznie dowolnej dziedziny. Komputer wyposażony w modem staje się narzędziem do komunikacji ze światem zewnętrznym. Jest to ogromna szansa dla niewidomych i głuchoniemych. W sieci Internet osoba niepełnosprawna znajdzie nie tylko witrynę Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo, ale także setki miejsc z informacjami o profilaktyce zdrowotnej, medycynie, rehabilitacji i z dowolnej innej dziedziny. Dla osób niewidomych atrakcyjną może być usługa polegająca na tłumaczeniu dowolnego pliku tekstowego na wersję dźwiękową przez wyspecjalizowany komputer w sieci. Wystarczy mieć kartę dźwiękową, żeby sobie taki plik odtworzyc. Już niedługo przez modem możliwe będzie zamawianie towarów i usług, a także dokonywanie zapłaty.

Przy pomocy modemu można pracować (telepraca) i uczyć się (teleedukacja). “Telematyka dla poprawy zatrudnienia i jakości życia” oraz “Telematyka na rzecz integracji osób niepełnosprawnych i starszych” - to przykłady z “Telematics Applications Programme (1994-1998)” Wspólnoty Europejskiej. Telepracownik może być tłumaczem, drukarzem, programistą, naukowcem, akwizytorem, biznesmenem lub strażnikiem obserwującym pilnowany obiekt za pomocą odległej kamery. Może być indywidualistą lub członkiem zespołu ludzi, mieszkających na różnych kontynentach. Nie musi codziennie pokonywać barier architektonicznych i transportowych w drodze do zakładu pracy.

Już teraz wiele firm wystawia w sieci Internet swoje oferty dla potencjalnych pracowników. Wystarczy wypełnić formularz ankiety   i wysłać go pocztą elektroniczną na adres zwrotny. Szkoda,że z ta-kiej możliwości nie korzystają jeszcze biura pośrednictwa pracy.

Klasycznie komputer pozwala użytkownikowi komunikować się ze sobą przy pomocy klawiatury i myszki. Wymaga to sprawnych rąk. Ale nie zawsze. Istnieją od dawna alternatywne systemy komunikacji z komputerem, są takie którym wystarczą szczątkowe funkcje motoryczne ludzkiego organizmu. Co więcej, stanowione są prawa nakazujące takie konstruowanie sprzętu i oprogramowania powszechnego użytku, aby możliwe było alternatywne sterowanie nimi. Nie jest więc zaskoczeniem, że niewidomy może sprawnie posługiwać się edytorem tekstów dyktując swój tekst przez mikrofon do komputera i  dokonać adjustacji po wysłuchaniu odczytanego przez komputer pliku. System operacyjny Windows 95 zawiera już elementy ułatwiające pracę osobom niesprawnym ruchowo, niedowidzącym lub niedosłyszącym. Na naszym rynku dostępna jest karta modemowa (Comtel2), która pozwala na realizację rozkazów wydawanych głosem.

Do komputera można zamontować kartę z radiodbiornikiem lub wielokanałowym telewizorem. W połączeniu z alternatywnym komunikowaniem daje to szansę łatwej obsługi tych urządzeń przez osobę z ciężkimi dysfunkcjami.

Z powyższych przykładów wynika, że nauczenie osoby niepełnosprawnej chociażby podstawowej obsługi komputera i uświadomienie jej wynikających z tego możliwości jest bardzo praktycznym elementem adaptacji nie tylko zawodowej. Szeroki zakres prac, o zróżnicowanym poziomie, możliwych do wykonania z udziałem komputera stwarza szanse samodzielnego zarobkowania.

Wielokierunkowe działania Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo zmierzaja w tym właśnie kierunku.