BACK

Komputer w pracy z osobą niesprawną ruchowo

Krzysztof Markiewicz

  • Sprzęt komputerowy i systemy operacyjne
  • Komputerowe stanowisko dla osoby niesprawnej ruchowo
  • Komputer jako urządzenie sterujące otoczeniem domowym
  • Referencje

  • Sprzęt komputerowy i systemy operacyjne

    Zastosowanie komputera w wielu dziedzinach, stało się realne wraz z rozwojem masowej produkcji mikrokomputerów. W ostatnim dwudziestoleciu pojawiło się na rynku wiele konstrukcji komputerów domowych, osobistych, przenośnych. Wyraźnie widać tendencje wyposażania nowoczesnego komputera w coraz to nowe funkcje, np. multimedialne, komunikacyjne, a także jego integrację z urządzeniami domowymi. Ze wzrostem możliwości sprzętu następował rozwój systemów operacyjnych i oprogramowania użytkowego, a także poszerzał się rynek odbiorców w różnych dziedzinach zastosowań.

    Równolegle odkrywano możliwości zastosowania komputerów [15] dla osób niepełnosprawnych zarówno w sensie technicznym (rozwój wyspecjalizowanej inżynierii rehabilitacyjnej) jak i w sensie materialnym (dostępność masowo produkowanego sprzętu dla przeciętnego użytkownika). "Komputer ułatwia pracę ludziom sprawnym, a ludziom niepełnosprawnym umożliwia ją" [43] - to myśl, którą można rozszerzyć na dowolną formę aktywności osoby niepełnosprawnej , wspomaganej przez cierpliwego i przyjaznego asystenta jakim staje się komputer osobisty. Zastosowanie systemu komputerowego w edukacji specjalnej [15] stwarza nie tylko wspaniałą jakość metodyczną, lecz przygotowuje także osobę niepełnosprawną do samodzielnego przełamywania swoich ograniczeń fizycznych i równoprawnego korzystania z dostępu do informacji, teleedukacji [24], telepracy [5] , a także teleusług dostępnych już dziś poprzez sieci komputerowe, w tym Internet. Także w Polsce rośnie liczba osób niepełnosprawnych korzystających z komputera [4] - wielką pomocą był dla nich program "Szansa dla aktywnych" Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

    W zasadzie można sformułować pogląd, że z technicznego punktu widzenia nie jest specjalnie istotne jakiego producenta komputer wybrać - oczywiście w określonej klasie parametrów. Dla użytkownika decydującymi czynnikami są: zgodność ze sprzętem powszechnie dostępnym, a więc cena sprzętu, dostępność serwisu, oprogramowania, akcesoriów.

    Jednakże dla osób z ciężkimi dysfunkcjami fizycznymi głównymi problemami pozostają: komunikacja człowiek - komputer, manipulowanie elementami sprzętu, wyposażenia, akcesoriami komputerowymi oraz dostępność produktów wspomagających pracę z komputerem. Zagadnienia te bardziej szczegółowo przedstawione są w następnych rozdziałach. Obecnie istnieje na świecie wielu producentów i dostawców tego specjalistycznego sprzętu [18,19,22] i oprogramowania. Wielkie firmy (IBM, Apple, Sun, Microsoft i inne) dały tu poważny wkład wprowadzając do swych masowych produktów modyfikacje i wypracowane standardy techniczne rozwiązań wspierających osoby niepełnosprawne. W związku z koniecznością indywidualnego traktowania zróżnicowanych potrzeb osób z niesprawnościami musiał upłynąć pewien czas zanim pojawiły się niewielkie firmy wyspecjalizowane w zagadnieniach inżynierii rehabilitacyjnej. Oferują one szeroki asortyment specyficznych produktów dla osób niepełnosprawnych. Ich ceny jednak pozostają niemałe ze względu na stosunkowo niedużą skalę produkcji. Istotna rola w tym względzie należy do rozwiązań socjalnych obejmujących osoby niepełnosprawne.

    Już od wielu lat systemy operacyjne komputerów osobistych zawierają moduły ułatwiające korzystanie ze standardowej klawiatury użytkownikowi posługującemu się jedną ręką, jednym palcem lub pałeczką (trzymaną lub umocowaną do kończyny lub głowy). Stosowane są tam następujące udogodnienia:

    Dodatkowe opcje wspomagają osoby niedowidzące (wprowadzenie dźwięku towarzyszącego naciśnięciu klawisza, powiększanie znaków na ekranie, manipulowanie kontrastem i barwami znaków i tła) lub niedosłyszące (zastąpienie sygnałów akustycznych komputera animacjami graficznymi). Wymienione funkcje wspierające dołączane są przez firmę Microsoft jako program AccessDOS (ados.exe) [14] uzupełniający system operacyjny MS DOS 6.xx. Dla MS Windows 3.0 i 3.1x przygotowano Access Pack [13] realizujący analogiczne funkcje. Podobne funkcje można znaleźć w "Panelu sterowania" systemów operacyjnych MS Windows 95, MS Windows NT Server oraz MS Windows NT Workstation.

    Często starsze rozwiązania pomocy technicznych wspierających pracę z komputerem wykorzystywały różne niestandardowe czy wręcz hackerskie sposoby. Stwarza to problemy z dostosowaniem ich do nowych wersji oprogramowania użytkowego i nowych konstrukcji komputerów. Niezbędne jest wypracowanie standardów technicznych dla takich konstrukcji.

    W marcu 1997r. Firma Microsoft [12] zaprezentowała nowe kierunki działań zmierzających do wspierania niesprawnych fizycznie użytkowników komputerów, których populacja jest szacowana przez firmę na dziesiątki milionów osób. Równolegle dostępna jest w Internecie strona przygotowana przez Microsoft Accessibility and Disabilities Group poświęcona tym zagadnieniom. Przedstawiono tam dwa kierunki rozwiązań:Microsoft Active Accessibility(tm) (MSAA) oraz Microsoft Active Accessibility(tm) for Java(r). W przypadku MSAA chodzi o standaryzację sposobu aktywnej współpracy obecnych oraz przyszłych systemów operacyjnych i aplikacji z rodziny MS Windows z "dodatkami" (aplikacje i sprzęt) wspierającymi osoby niepełnosprawne. Rozwiązanie drugie to gotowe, dostępne niekomercyjnie biblioteki procedur w języku Java, dostarczające programistom gotowe narzędzia do realizacji aktywnej dostępności dla osób niepełnosprawnych na dowolnych platformach systemowych, co wynika z łatwości przenoszenia oprogramowania w języku Java do innych systemów operacyjnych i aplikacji. Zainteresowanie tymi narzędziami okazało wiele firm programistycznych. Powyższe rozwiązania są przełomowym krokiem udostępniającym środki do alternatywnej obsługi także aplikacji internetowych oraz multimedialnych., a więc kompleksowo otwierającym osobom niepełnosprawnym dostęp do świata przy pomocy komputera osobistego. Zaletą produktów dostarczanych przez Microsoft jest ich szybka lokalizacja, tzn. dostarczanie w wersji językowej odpowiedniej dla użytkownika. Na polskich stronach firmy Microsoft można znaleźć także informacje wazne dla osób niepełnosprawnych.

    Bardzo interesującym systemem operacyjnym jest OS/2 firmy IBM. Firma opracowała interfejs do wydawania poleceń systemowych głosem, co czyni go atrakcyjnym dla osób z ciężkimi niesprawnościami fizycznymi. System rozpoznaje polecenia wydawane w języku angielskim.

    Atrakcyjnym systemem operacyjnym dla komputerów zgodnych z IBM PC jest Linux, system wzorowany na Unixie, zapoczątkowany przez studenta Linusa Torwaldsa w roku 1990, a rozwijany przez liczną grupę wolontariuszy z całego świata. System ten jest niekomercyjny, dostępny bezpłatnie w sieci Internet lub dystrybuowany w zestawach (dystrybucjach) na CD-ROM lub dyskietkach. Ma on wielu entuzjastów, zwłaszcza w środowiskach akademickich. Omówienie wykorzystania funkcji systemu Linux dla osób z różnymi niesprawnościami można odnaleźć w Internecie pod adresem http://www.tuniv.szczecin.pl./linux/doc/LDP/HOWTO/Access-HOWTO.html. Podkreśla się tam pełną niezależność systemu od jego interfejsu graficznego XWindows, co stwarza bardzo wygodne możliwości dla osób zainteresowanych korzystaniem ze środowiska tekstowego (łatwość korzystania z czytnika ekranu lub tzw. klawiatur ekranowych) oraz tekstowych aplikacji Internetowych. Dostępne są także sterowniki dla wielu urządzeń pomocniczych wspierających osoby niepełnosprawne. System Linux zasdniczo jest dostępny w angielskiej wersji językowej, chociaż ochotnicy spolonizowali już wiele jego elementów.

    Firma Apple znana z komputerów Macintosh [15] wyposażonych najwcześniej w najbardziej przyjazny system operacyjny, już w 1987 roku wprowadziła operacyjny System 4.1 zawierający program Easy Access. Program ten realizuje udogodnienia dla osób niepełnosprawnych analogicznie do wymienionych wyżej modułów firmy Microsoft.

    Warto podkreślić jak ogromne znaczenie mają powyższe osiągnięcia techniki dla indywidualnych osób i jak wielkie sukcesy pozwalają im osiągnąć. Znanymi w całym świecie postaciami są: Stephen Hawking - fizyk światowej sławy, wygłaszający swe wykłady za pośrednictwem komputerowego komunikatora osobistego zamocowanego na wózku elektrycznym oraz inżynier Mike Ward pracujący aktywnie w firmie Intel, pomimo ciężkiej postępującej niesprawności. Z drugiej strony wielce poruszające są przypadki dzieci z wrodzonymi ciężkimi upośledzeniami fizycznymi, którym poprzez umiejętny dobór oprogramowania i oprzyrządowania specjaliści dali szansę na rozwój intelektualny. Z kolei całkowicie sparaliżowanym ofiarom wypadków można zapewnić pewną samodzielność w otoczeniu domowym, poprzez udostępnienie funkcji zdalnego sterowania otoczeniem z wykorzystaniem komputera osobistego [19].

    Jakkolwiek komputer jest wspaniałym i przydatnym narzędziem, to może przyczynić się do rozwiązania jedynie niektórych problemów osoby niepełnosprawnej. W realiach naszego kraju warto wszakże z całym naciskiem powtórzyć za [16]:

    "W celu stworzenia jak najlepszych warunków do szerokiego zastosowania mikrokomputerów osobistych w postępowaniu rehabilitacyjnym bardzo pożądane jest utworzenie organizacji, w skład której wchodziliby lekarze, rehabilitanci, bioinżynierowie, psycholodzy i producenci sprzętu mikrokomputerowego oraz urządzeń dodatkowych, a nawet pośrednicy handlujący tym sprzętem, dla osiągnięcia celu jakim byłoby:
    - propagowanie wykorzystywania przez ludzi niepełnosprawnych mikrokomputerów osobistych,
    - udostępnienie ludziom niepełnosprawnym najlepiej dobranego sprzętu mikrokomputerowego po optymalnej cenie,
    - wyposażenie mikrokomputera w odpowiedni dla stanu pacjenta rodzaj przyłącza i początkowe oprogramowanie,
    - permanentne upowszechnianie i aktualizowanie oprogramowania standardowego i specjalnego."


    Komputerowe stanowisko dla osoby niesprawnej ruchowo

    W pracy z komputerem osoby niesprawne ruchowo napotykają na różne utrudnienia. Najprostsze z nich związane są z ergonomią stanowiska pracy. Aspekty ergonomiczne stanowiska komputerowego bardzo dobrze zilustrowane są np. w serwisie internetowym http://www.safecomputing.com. Prezentowane tam akcesoria komputerowe takie jak np.: ergonomiczne klawiatury i manipulatory, wsporniki pod monitory, ruchome podłokietniki, podstawki pod stopy, meble, itp. z pewnością usatysfakcjonują niejedną osobę niepełnosprawną. Większe problemy mają osoby z cięższymi dysfunkcjami ruchowymi np.: brakiem lub paraliżem kończyn, mimowolnymi skurczami mięśni, przykurczami, deformacjami kości, a także współistniejącymi dysfunkcjami mowy, słuchu, wzroku.

    Sprzęt i oprogramowanie wspomagające pracę z komputerem

    Ogólne uwagi odnośnie komputerów i systemów operacyjnych przedstawiono powyżej. Tutaj pojęcie sprzętu wspomagającego oznaczać będzie wszelkie konstrukcje mechaniczne, elektryczne i elektroniczne, których zadaniem będzie ułatwienie, a czasami wręcz umożliwienie pracy z komputerem. Niektóre z nich można wykonać samodzielnie. Znane są przypadki rozwiązań wykonanych przez amatorów. Wiele firm zachodnich przedstawia kompleksowe oferty w tym zakresie [18,19,22]. Niestety aktualnie niewiele wiadomo o krajowych dystrybutorach lub producentach tych specyficznych wyrobów. Warto przeglądać internetowe serwisy WWW i grupy newsowe, ponieważ tam sprawy te są żywo komentowane. W serwisie IdN (http://www.idn.org.pl.) tematowi temu służy rubryka "Bez barier".

    Zasadniczym problemem dla większości osób z niesprawnymi rękami jest używanie standardowej klawiatury, która jest podstawowym urządzeniem komunikacji z komputerem. Osobne trudności to: manipulowanie myszką, dyskietkami, włącznikami, obsługa drukarki, elementarna konserwacja sprzętu. Możliwe jest zastąpienie myszy praktycznie dowolnym innym manipulatorem. Do manipulacji dyskietkami oferowane są prowadnice z tworzywa sztucznego ułatwiające trafienie w szczelinę napędu oraz podpórki stabilizujące (odciążające) rękę przy takich czynnościach.

    Przyciski i wyłączniki zasilania sprzętu powinny być dostępne z przodu urządzeń. W nowych konstrukcjach monitorów do regulacji służą umieszczone z przodu przyciski a czasami osobny pilot. Warto wykorzystać powszechnie stosowany filtr zasilania z wyłącznikiem jako element do centralnego włączania zasilania całego zestawu komputerowego. Powinien być on ulokowany w miejscu pozwalającym na skuteczną i pewną obsługę wyłącznika - stosownie do indywidualnych możliwości osoby niepełnosprawnej. Absolutnie pożądane jest korzystanie z instalacji zapewniającej uziemienie zestawu komputerowego oraz trwałe mocowanie wszelkich złącz wyposażonych we wkręty mocujące. Należy zapewnić takie ułożenie okablowania aby uniemożliwić zaczepianie elementami wózka, nogami czy rękami (w razie silnych mimowolnych skurczów). W pewnych przypadkach potrzebne jest stabilne umocowanie klawiatury do podłoża - nie powinna się ona swobodnie przesuwać. Czasami wystarczy odpowiednio masywna konstrukcja wyposażona w podkładki antypoślizgowe.

    Stół dla zestawu komputerowego powinien mieć solidną konstrukcję i nie przesuwać się. Wiele osób chodzących o kulach opiera się o stół w czasie wstawania z krzesła przenosząc na stół cały ciężar ciała. Pokrycie podłogi powinno eliminować poślizg i mieć własności antystatyczne.

    Interesujące stanowisko pracy z komputerem opisał jeden z uczestników listy dyskusyjnej POLIO. Dla osób sparaliżowanych konieczna jest częsta zmiana pozycji, co ma bezpośredni wpływ na układ krążenia a także zapobiega zmęczeniu. Wózki elektryczne posiadają w tym celu możliwość automatycznej regulacji pochylenia. Otóż skompletowane przez niego stanowisko (z elementów wyszukanych w katalogach sprzętu) jest takim automatycznie regulowanym siedziskiem z zamontowanym pulpitem klawiatury, komputerem i regulowanym uchwytem monitora. Pozwala na osiągnięcie półleżącej pozycji astronauty bez zmiany wcześniej dobranych wygodnych położeń klawiatury i monitora. Zapewnia tym samym odciążenie ciała i wygodną pozycję do pracy.

    Szczegółowe opisy konstrukcji wspomagających pracę z komputerem można znaleźć w [ 18.19,35,37].

    Oprogramowanie wspomagające można w zasadzie podzielić na dwie grupy, tj. sterowniki obsługujące urządzenia czy funkcje alternatywne oraz aplikacje użytkowe współpracujące z tymi urządzeniami. Jak już wspomniano opóźnienia czasowe i standardowe sekwencje 2-klawiszowe można przedefiniować zmieniając nastawy w odpowiednim module systemu operacyjnego. W aplikacjach takich jak edytor Word można również przedefiniować wewnętrzne sekwencje sterujące klawiszy. Dla programów DOS-owych czasami trzeba uruchomić dodatkowy program rezydujący w pamięci komputera (por. Załącznik 3). Stosowane są także programy rozszerzające funkcje klawiatury np. generujące zapamiętane frazy teksty na podstawie podanego skrótu. Użyteczne może być stosowanie makrokomend w aplikacjach wyposażonych w takie możliwości.

    Adaptowanie klawiatury

    Adaptowanie klawiatury do potrzeb osoby niepełnosprawnej oznacza nie tylko modyfikację jej konstrukcji ale również zastąpienie jej przez inne konstrukcje i oprogramowanie emulujące klawiaturę. Do stosowanych rozwiązań należą [18,19,22,28,29]: nakładka ochronna na klawiaturę, klawiatury alternatywne, oprogramowanie modyfikujące obsługę klawiatury, klawiatura na ekranie, klawiatury wykorzystujące kod Morse'a, rozpoznawanie głosu.

    Nakładka ochronna na klawiaturę

    Nakładka ochronna na klawiaturę jest czymś innym niż zwykła pokrywa chroniąca przed kurzem. To płaski kawałek metalu lub plastyku z otworami dobranymi tak, że wypełniona jest przestrzeń pomiędzy klawiszami. Grubość tej nakładki jest dobrana tak, że klawisze są zagłębione w otworach. Zapobiega to mimowolnym naciśnięciom sąsiadujących ze sobą klawiszy. Zagłębienia te sprzyjają także precyzyjnemu trafianiu w wybrany klawisz pałeczką przez osoby posługujące się nią. Jest to najprostszy sposób zaadaptowania standardowej klawiatury.

    Klawiatury alternatywne

    Klawiatury alternatywne różnią się od standardowych gabarytami i masą zachowując wciąż te same parametry komunikacyjne. Opcjonalnie wyposażone są w podstawy pozwalające podnosić klawiaturę i zmieniać jej kąt nachylenia w szerokim zakresie. Opóźnienie klawiatury można regulować według indywidualnych potrzeb korzystając z mechanizmów dostępnych w systemie operacyjnym komputera.

    Klawiatura dla spastyków i athetyków ma znacznie rozsunięte i powiększone klawisze o średnicy np. 26 mm. Są one ułożone półkoliście. Klawisze są zagłębione w pokrywie i położenie ich progu zadziałania jest tym samym obniżone w stosunku do powierzchni zapobiegając niechcianym przyciśnięciom klawisza. Dodatkowym opcjonalnym zabezpieczeniem jest dystansowa nakładka ochronna. Dostępne są również nakładki pozwalające blokować różne funkcje.

    Klawiatura dla osób jednorękich lub ofiar Thalidomidu w celu zapewnienia im optymalnej operatywności ma znacząco zmniejszone wymiary. Ta miniaturowa klawiatura jest montowane na podstawie umożliwiającej regulowanie odległości klawiatury od ciała użytkownika.

    Klawiatura dla osób z dystrofią, reumatyzmem i nie mogących pisać jest miniaturową klawiaturą obsługiwaną lekkim magnetycznym pręcikiem lub trzymaną w ustach pałeczką. Można ją montować na podstawie zapewniającej dowolną wysokość nad pulpitem albo do wózka inwalidzkiego odpowiednio do potrzeb pacjenta.

    Dla osób sparaliżowanych lub o ekstremalnie małej mobilności stosownym rozwiązaniem do obsługi klawiatury jest lekka aluminiowa końcówka zamocowana przy pomocy opaski na czole. Można ją indywidualnie dopasować aby uniknąć nadmiernego uciskania głowy. Wybrany klawisz można nacisnąć poruszając głową.

    Kolejnym rozwiązaniem jest zastosowanie razem z klawiaturą główną podnóżka z wielkimi przyciskami uruchamianymi nogą. Mogą one realizować funkcje klawiszy sterujących CTRL, ALT, SHIFT, itd. w czasie równoczesnego naciskania ręką (pałeczką) klawisza na głównej klawiaturze.

    Do obsługi nogami wykonywane są bardzo duże klawiatury, tzw. elephant keyboards.

    Istnieje też kategoria klawiatur specjalnych (monkey keyboards) z kilkoma dużymi klawiszami opatrzonymi stosownie do oprogramowania edukacyjnego w wymienne oznakowania-obrazki. Są one wykorzystywane w pracy z dziećmi upośledzonymi. Dziecko kojarząc obiekt na ekranie z obrazkiem na klawiszu naciska go uzyskując w zamian atrakcyjną scenkę na ekranie.

    Klawiatury wykorzystujące kod Morse'a

    Dla osób nie mogących korzystać z klawiatury istnieje rozwiązanie oparte o jakikolwiek prosty wyłącznik (przycisk) dołączany do portu szeregowego komputera oraz oprogramowanie rozpoznające kod Morse'a. "Telegrafując" przy pomocy kropek i kresek można wprowadzać znaki. Rozwiązanie takie w pełni zastępuje klawiaturę. Istotne jest to, że wyłącznik może być ukryty w dowolnej konstrukcji manipulatora, tak dobranej aby wystarczyły śladowe funkcje ruchowe osoby niepełnosprawnej.

    Pojedynczy wyłącznik i klawiatura na ekranie

    Dla osób nie mogących korzystać z klawiatury istnieje rozwiązanie oparte o jakikolwiek prosty wyłącznik (przycisk) dołączany do portu szeregowego komputera oraz oprogramowanie wyświetlające na ekranie obraz klawiatury. Istotne jest to, że wyłącznik może być ukryty w dowolnej konstrukcji manipulatora, tak dobranej aby wystarczyły śladowe funkcje ruchowe osoby niepełnosprawnej. Kolejne naciskanie włącznika przesuwa "podświetlenie" klawisza na ekranie. Naciśnięcie wyłącznika w odpowiednim momencie oznacza akceptację podświetlanego znaku. I tak znak po znaku można w pełni realizować funkcje klawiatury. Oprogramowanie może zawierać funkcje generowania całych fraz tekstu na podstawie podanego skrótu.

    Systemy wskazujące

    Systemy wskazujące wykorzystują ruchy głowy lub gałek ocznych do sterowania ruchem kursora na ekranie. Pozwala to na pełne zastąpienie klawiatury i myszki. Wskazywanymi obiektami są pola klawiatury wyświetlanej na ekranie tak jak w poprzednim rozwiązaniu. Finezja tych systemów polega na śledzeniu ruchu głowy lub oczu. Śledzenie może być realizowane przez kamerę umocowaną naprzeciwko użytkownika (np. na monitorze) rejestrującą zmiany odbicia od oczu promienia podczerwieni padającego z kierunku monitora. Rejestrowane mogą być też subtelne zmiany biopotencjałów wokół oka. Uzyskana tak informacja użyta jest do sterowania ruchem kursora na ekranie. Jeśli głowa lub oko patrzącego skierowane będą dłużej na określony element ekranu zostanie aktywowana funkcja przypisana do obiektu wyświetlanego w tym miejscu ekranu.
    Szczegóły o jednym z takich systemów można znaleźć pod adresem http://www.nwlink.com/robertfund/vk.html (informacja pochodzi z grupy newsowej misc.handicap).

    Rozpoznawanie głosu i mowy

    Możliwe jest wprowadzanie do komputera poleceń głosem. Małe systemy o niedużej pojemności słów wymagają uprzedniego nagrania wszystkich poleceń wypowiadanych przez właściciela. Tak nagrane dźwięki stanowią wzorzec do porównania z później wypowiadanymi poleceniami. Ponieważ analizowana jest tu zgodność wypowiadanych dźwięków z tymi zapisanymi oznacza to, że nie jest ważny język w jakim się je wypowiada. Funkcje takie realizuje np. polska karta voice/fax/modem Compol2 oraz wiele kart dźwiękowych. Mała pamięć takich systemów wskazuje, że nie jest możliwe realizowanie wszystkich komend komputerowych

    Znacznie bardziej zaawansowane są systemy rozpoznawania mowy. Istniejące rozpoznają słowa wypowiadane w konkretnym języku i porównują je z zapamiętanym słownikiem zawierającym kilkadziesiąt tysięcy słów. Pozwala to na swobodne wydawanie komend systemowych, dyktowanie tekstu zamiast wpisywania przy pomocy klawiatury, itd. Do najwydajniejszych należy IBM Voice Type Dictation, który pozwala na dyktowanie z prędkością 70-100 słów na minutę i wykorzystuje słowniki w kilku językach.

    Komputer jako urządzenie sterujące otoczeniem domowym

    Dla osoby o znacznej niesprawności ruchowej podstawowym kryterium samodzielności jest sprawne funkcjonowanie w otoczeniu domowym, a więc możliwość uruchamiania urządzeń domowych (lampa, domofon, telefon, pralka, lodówka, ogrzewanie, telewizor, radio, itd) a także automatycznego powiadomienia o zagrożeniu (pożar, zbita szyba, brak ogrzewania, awaria kranu, włamanie, itp.) lub o stanie własnego zdrowia (np. EKG na odległość, itp). Już dzisiaj funkcje takie może pełnić komputer domowy: "IBM zademonstrował możliwości swoich komputerów domowych Aptiva, które pozwalają nadzorować domowe urządzenia elektryczne. Równocześnie IBM obniżył ceny komputerów Aptiva w USA o 200 - 300 dolarów. Technologia ``Home Director'' umożliwi np. zaprogramowanie ekspresu do kawy tak, aby przygotowywał ją tuz przed obudzeniem mieszkańców domu. Nowe urządzenia będą dołączane do komputerów Aptiva od sierpnia. Elektroniczny moduł, który pozwala sterować jednym urządzeniem, kosztuje ok. 12 dolarów. (AL, Reuter; Komputery i Biuro nr 22/96, 28 maja 1996r.)

    Specjalnie dla osób niepełnosprawnych firma Siemens Nixdorf opracowała sterownik otoczenia MULTICOM. Umożliwia on następujące funkcje: włączanie i wyłączanie światła, używanie zdalnego telefonu z zintegrowanym rejestrem numerów, zdalne sterowanie zestawu audio-stereo (radio, magnetofon, odtwarzacz CD), telewizora, magnetowidu, otwieranie i zamykanie drzwi, żaluzji i zasłon, używanie domofonu z zamkiem elektrycznym, regulacja elektrycznie sterowanego łóżka, używanie systemu przywoławczego. Sercem zestawu sterującego jest firmowy komputer PC komunikujący się z pozostałymi elementami przy pomocy promieniowania podczerwonego. Na monitorze wyświetlane są informacje o pracy systemu. Funkcje sterujące są dostępne użytkownikowi bez przerwy dzięki manipulatorowi o elastycznej konfiguracji.


    Referencje

    1. Andrzej Cuber: Dotknąć sieci, Computer World nr 33/1997
    2. Tomasz Grochowski: Pecet inaczej..., CHIP nr 4/96, str. 30-32
    3. Wojciech Jabłoński: Komputer sterowany głosem, Bajtek, luty/96. Informacja o programie "Voice Assist" firmy Creative Labs sprzedawanym z kartami muzycznymi Sound Laster 16 i AWE-32.
    4. Na wózku inwalidzkim po infostradzie do Europy? - opracowanie Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo, IPI PAN Warszawa, 1996 (http://www.idn.org.pl/fpmiinr/Doeuropy/doeur-01.htm)
    5. Telepraca - opcja zatrudnienia osób z niesprawnościami, Gazeta Informacyjna Pomocy Społecznej (GIPS) nr 18/1992, (http://www.idn.org.pl/fpmiinr/t/teleprac.htm)
    6. Płomyki - program do badania predyspozycji dziecka Roman Myszkowski (Inst. Metrologii Elektr., Politechnika Wrocĺawska, Ul. B. Prusa 53/55, 50-317 Wrocław), Krzysztof Podlejski Dystrybutor: Agencja "KIR"
    7. Sprzęt telekomunikacyjny dla osób niepełnosprawnych i starszych, Telekomunikacja Polska, Katalog'96
    8. Biuletyn Informacyjny Ośrodka Informacji i Postępu Naukowo-Technicznego Polskiego Związku Niewidomych (Informacje o pracach naukowych, badawczo-rozwojowych, patentach, wynalazkach, technice i technologii służących ludziom niepełnosprawnym.)
    9. Krajowy Katalog Zakładów Pracy Chronionej. Baza danych
    10. Stanisław Jakubowski, Róża Serafin, Bogdan Szczepankowski: Pomoce techniczne dla osób niepełnosprawnych, Centrum Naukowo-Badawcze Spółdzielczości Inwalidów, Warszawa 1994, ISBN 83-901683-0-8
    11. Stanisław Jakubowski: Poczta elektroniczna w służbie inwalidów (http://www. idn.org.pl/fpmiinr/t/Poczta.htm)
    12. Microsoft Presentations. CSUN Conference on Technology for Persons with Disabilities, Los Angeles, California, March 18-22, 1997
    13. Access Pack do Microsoft Windows (http://www.idn.org.pl./fpmiinr/t/access.htm)
    14. Obsługa systemu operacyjnego MS-DOS przez osoby niepełnosprawne" (http://www.idn.org.pl./fpmiinr/t/micr-npn.htm)
    15. Obsługa komputera Macintosh przez osoby niepełnosprawne fizycznie (http://www.idn.org.pl./fpmiinr/t/mckintsh.htm)
    16. Kazimiera Milanowska, Wiktor Ober (I Klinika Rehabilitacji AM w Poznaniu i Centralny Ośrodek Techniki Medycznej w Poznaniu): Mikrokomputer osobisty w życiu człowieka niepełnosprawnego, Materiały II Kongresu TWK "Człowiek Niepełnosprawny w Społeczeństwie", PZWL 1986 (http://www.idn.org.pl/fpmiinr/t/mikroko1.htm)
    17. Kazimiera Milanowska, Witold Ober, Mariusz Radosh, Witosław Nowak: System edukacyjny dla dziecka z wrodzonym brakiem czterech kończyn, oparty na mikrokomputerze osobistym. Materiały II Kongresu TWK "Człowiek niepełnosprawny w społeczeństwie", PZWL 1986 (http://www.idn.org.pl/fpmiinr/t/mikroko2.htm)
    18. Joseph J. Lazzaro: Adapting PCs for Disabilities, Addison-Wesley, 1996, stron 304 + CD-ROM.
    19. CURE - Computer-assisted rehabilitation. MULTICOM - The environment controller. Siemens Nixdorf Informationssysteme AG (Vorgebirgsstraße 49, 53119 Bonn, Tel. 0228/98 25-0, Fax 0228/98 25-193), Febr 1995 - prospekt reklamowy (por. http://public.sni.de/chh)
    20. Roderick Jamer: Mind over modem, Arthritis News, vol. 12, no.1, March 1994 str. 7-11 (por. http://www.idn.org.pl/fpmiinr/t/ability1.htm)
    21. Harry J. Murphy: The Impact Of Exemplary Technology-Support Programs On Students With Disabilities, National Council On Disability, 1993 (Przegląd modelowych programów nauczania pochodzących z 16 szkółĺ i uniwersytetów. Wzorce administracyjne., finansowanie, porady praktyczne.)
    22. Resources for Users of IBM Personal Computers: ..., Resource Guide for Persons with Mobility Impairments, ... IBM National Support Center For Persons with Disabilities, P.O. Box 2150 - Atlanta, GA 30055; 1-800-IBM-2133, (wydruki z bazy danych IBM o pomocach technicznych i organizacjach dla niepełnosprawnych), 1991
    23. Managing End User Computing For Users With Disabilities, Clearinghouse On Computer Accommodations, 1991, General Services Administration, Inform., Room 2022, Kgdo, 18TH & F Streets, Nw - Washington, d.c.20405 , tel.(202) 501-4906. Publikacja bezpłatna. Przewodnik - katalog zagadnień.
    24. Home-Delivered Training. Final report, 1991, National Rehabilitation Board, Ireland, (raport nt. zrealizowanego w Irlandii szkolenia komputerowego na odległość dla osób niepełnosprawnych)
    25. Pedotti A., Andrich R. (ed.) : European Coordination of Information Concerning Disabled Persons - Proceedings of the European Workshop held in Milan, September 25-27,1984, Organized by S.I.V.A. (Wykaz Ośr. Informacji. Deskryptory. Projekt Handynet)
    26. British Computer Society Disabled Specialist Group Newsletter
    27. Computer Disability News, National Easter Seal Society, 70 e Lake Street - Chicago, IL 60601. Tel.(312) 667-7400
    28. REHADAT - Information System on Vocational Rehabilitation for Windows, June/1997, Institut der deutschen Wirtschaft Koln. CD.-ROM (http://www.rehadat.de)
    29. CO-NET (Cooperative Database Distribution Network) for Assistive Technology, 9th Edition-Spring/Summer 1996, CD-ROM
    30. TRACE CENTER Publications & Media. 1994-95 Catalog,Trace Research and Development Center, University of Visconsin, S-151 Waisman Center, 1500 Highland Avenue, Madison, WI 53705. W Internecie usługi: Gopher oraz FTP na serwerze TRACE.WAISMAN.WISC.EDU
    31. INCLUDE (INCLUsion of disabled and Elderly people in telematics), TELEMATICS project 1109, http://www.echo.lu/telematics/telehome.html
    32. Technology initiative for disabled and elderly people (TIDE). Bridge phase-synopes. December 1994. European Commission, Directorate General XIII, Telecommunications, Information Market and Exploitation of Research Technological developments relating to telematics applications (networks and services). E-mail: tide@dg13.cec.be, 100303.632@compuserve.com. (Wykaz technologicznych projektów Wspólnoty Europejskiej dotyczących osób starszych i niepełnosprawnych.)
    33. Closing the Gap, Dolores Hagen (wydawca), p.o. Box 68 - Henderson, MN 56044. Tel.(612) 248-3294, specialnet address: ctg. (Czasopismo wyspecjalizowane w technice komputerowej dla inwalidów)
    34. Connections, Apple Computer Office Of Special Education & Rehabilitation, 20525 Mariana Ave. MS-43s - Cupertino, CA 95014. Tel.(408) 974-8602, publikacja bezpĺatna.
    35. .Computer Access In Higher Education For Students With Disabilities, The High-Tech Center For The Disabled Of Chancellor's Office, 1109 ninth Street - Sacramento, CA 95814 tel.(916) 322-4636
    36. Rehab/Education Resource Book Technology Series, College-Hill Press, 1987 Little, Brown, and Company, 34 Beacon Street - Boston, MA 02108. Tel.(617) 227-0730
    37. Peter a. McWilliams: Personal Computers And The Disabled, 1984, Book Thrift, 45 w. 36 Street - New York, NY 10018. Tel.(212) 947-0909 stron 416,
    38. Alexandra Enders, editor: Technology for Independent Living Sourcebook, Rehablitation Engineering Society of Nor, 1101 Connecticut Avenue, Nw Suite 700 - Washington, dc 20036 tel.(202) 857-1199. Stron 265

    Konferencje

    1. Europejskie projekty naukowo-badawcze na rzecz osób niewidomych i niepełnosprawnych TIDE, Warszawa, październik 1995
    2. Dostęp do telekomunikacji osób niepełnosprawnych i starszych, Warszawa, 16.12.1994
    3. Virtual Reality and Persons With Disabilities, California State University, Northridge, Westin Hotel, Millbrae, Ca, 1993. 06.17-18. (Technika "sztucznej rzeczywistości" dla osób niepełnosprawnych.)
    4. Technology and Persons With Disabilities, California State University, Northridge, Los Angeles, 1993.03.17-20, (coroczna konferencja technologiczna CSUN)
    5. "Computers for handicaped", Zurich, 4-6.12.1990
    6. 6th Annual Conference and Exhibition Europe: Markets And Politics", organizator - British Computer Society - Disability Programme IBM, Warwick, U.K. 6-7.XI.1990, (PC - narzędzie dla każdego. Sieć Handynet. Sieci neuronowe w komunikacji człowiek-maszyna. Teleedukacja, telepraca. Technologia dla inwalidów.)
    7. European Coordination of Information Concerning Disabled Persons, Proc. of European Workshop, Organizator - Commission of the European Communities, Milan 25-27.09.1984.
    8. "Człowiek niepełnosprawny w społeczeństwie", II Kongres TWK, Warszawa 1-2.10.1983

    BACK