Doradcza Komisja
Medyczna
 - sprawozdanie
 - apel
 - konkurs

Ośrodki
rehabilitacyjne

Ciekawe lektury

Informacje ze świata

 "Inside MS" - październik/grudzień 2003

Wyniki nowych badań
Komórki macierzyste - nadzieje i obawy

Wyniki badań nad SM ogłoszone na Narodowym Stowarzyszeniu U.S.A. 

Na ostatnim spotkaniu Amerykańskiej Akademii Neurologii przedstawiono około 200 nowych badań nad problemami SM. Nie zaprezentowano nadzwyczajnych osiągnięć, lecz przedstawiono szereg wczesnych wyników badań pozwalających na wyjaśnienie zagadnień korzyści i ryzyka ostatnich doświadczeń.

Wczesna próba z Zenapaxem 
Instytut Zdrowia Bethesda zaprezentował dane z małej próby z Zenapaxem (daclizumab) są to utworzone laboratoryjnie przeciwciała monoklonalne, które blokują czynnik chemiczny immunologiczny zwany interleukina-2. Obydwie postacie nawracająco-cofająca się i wtórnie- progresywna u wolontariuszy uległy ustabilizowaniu albo poprawie bez głębokiego przytłumienia odpowiedzi immunologicznej. Zaplanowano dalsze próby. 

10 lat doświadczeń z Campath - 1H
Badacze angielscy wykazali wyniki doświadczeń 10 letnich z preparatem Campath - 1H (Alemtuzumab), które jest innym potężnym przeciwciałem monoklonalnym. W małym początkowym stadium wykazano, że uzyskuje się zmniejszenie lub zatrzymanie rzutów i postępu choroby, a w niektórych przypadkach nawet poziomu niesprawności. Ludzie z bardzo agresywnym SM, którzy byli wcześniej leczeni mieli bardziej pozytywne wyniki. Niestety kilka osób z pośród leczonych wykazało zaostrzenie, które musiało być leczone sterydami a jedna trzecia z leczonych pojedynczą dawką Campath rozwinęła chorobę Grawes, poważną, lecz zazwyczaj uleczalną chorobę tarczycy. Rozpoczęto badania porównujące stosowanie Campath ze stosowaniem Rebifu.

Betaseron na postępujące SM?
Zespół z Barcelony badał 73 osoby w pierwotnym i wtórnym postępującym SM w ciągu 2 lat. Lek nie wykazał zwolnienia postępu choroby mierzonego badaniem EDSS, lecz zasugerował korzystny wpływ na wynik rezonansu magnetycznego, kiedy do mierzenia niesprawności wykonano specjalne badanie czynnościowe. Dalsze badania są dyskutowane. 

Aktualne wyniki z lekiem 4-AP (czteroaminopirydyna).
Lek ten obserwowany od 10 lat wykazał obiecujący wynik poprawienia przewodzenia nerwów i wynikających stąd objawów w SM. Lecz miał tendencję powodowania drgawek. W Rohester zespół badaczy obserwował doustne podawanie 4-AP u 30 wolontariuszy. Wyższe dawki nie były dobrze tolerowane - 2 uczestników dostało drgawek przy wyższych dawkach. 
Przy niższych dawkach ludzie uzyskiwali pewną poprawę w szybkości chodzenia i sile nóg, lecz nie uzyskiwali korzyści odnośnie zmęczenia. Dalsze badania są prowadzone. 

Aricept zastosowany w utracie pamięci w SM.
Poddano próbie 69 osób z łagodnymi lub umiarkowanymi zaburzeniami poznawczymi w SM. Wyniki sugerują, że doustny lek, który zaaprobowano dla ludzi z Alzheimer'em nieco poprawia wyniki ćwiczeń pamięciowych. 

Więcej danych na temat ćwiczeń nad zmęczeniem.
Badacze z Oregonu przeprowadzili badania nad 69 uczestnikami w trzech grupach. Jedna grupa podjęła ćwiczenia Jogi, druga grupa ćwiczyła na stacjonarnych rowerach, trzecia grupa nie uczestniczyła w programie ćwiczeń. Po 6 miesiącach badacze testowali uczestników i odkryli, że zarówno osoby ćwiczące Jogę jak i rower potwierdziły zmniejszone uczucie zmęczenia w porównaniu z osobami, które nie ćwiczyły.

Różnice rasowe w SM.
SM występuje rzadziej u Afro-amerykanów niż u Kaukaskich Amerykanów stwierdzono badaniem wykonanym w San Francisco. Stwierdzono jednak, że Afro-Amerykanie maja tendencje do bardziej agresywnego przebiegu SM i wykazują większe ryzyko dla wystąpienia niesprawności oraz przechodzenia z postępująco - nawracającego SM do wtórnie-postępującej choroby. W następnym badaniu na 36 Afro-Amerykanach stwierdzono, że grupa ta gorzej odpowiada na leczenie Interferonem niż grupa Kaukaskich Amerykanów. 

Mieszane wyniki transplantacji szpiku.
Procedura polega na zabiciu komórek immunologicznych u pacjentów a następnie podanie im immunologicznych komórek immunologicznych pochodzących z ich własnej krwi oraz szpiku. Grupa Kanadyjska przeprowadziła próbę z 32 osobami z wczesnymi bardzo agresywnymi postaciami SM. Wyniki pierwszych 6 osób sugerowały stabilizację albo poprawę, lecz jedna osoba zmarła. W Roterdamie 2 osoby z 8 obserwowanych więcej niż rok po transplantacji wykazały poprawę niesprawności - jedna jest ustabilizowana, lecz 5 osobom się pogorszyło. 
Grupa z Chicago obserwująca 28 pacjentów stwierdziła, że ci z wtórnie postępującym SM z mniejszą niesprawnością przed zabiegiem dali lepsze wyniki niż ci z wyższą niesprawnością. Dalsze badania są w toku dla wykazania czy ta droga i ryzykowna procedura jest efektywna i jeżeli tak, jaki protokół postępowania będzie najbezpieczniejszy dla ludzi z SM. 

Badanie u mysz nad regeneracja uszkodzeń SM nerwów w chorobie podobnej do SM.
Organizm ludzki samoistnie uzdrawia uszkodzenie mózgu i tkanki nerwowej w SM. Lecz jest to proces nie wystarczający. Po stwierdzeniu tego uczeni zaczęli poszukiwać bardziej efektywnych dróg. Badania wykazały, że mózg dorosłego zawiera komórki macierzyste, które dają właściwe sygnały dla stymulacji produkcji nowej tkanki. 
Wstrzykiwano dorosłym myszom macierzyste komórki nerwowe do krwi i komór mózgu. 

• Badania wykazały, że transplantowane komórki wędrowały do licznych miejsc uszkodzonej tkanki w mózgu i dojrzewały jako komórki tworzące mielinę, które powodowały odkładanie się mieliny dookoła włókien nerwowych. 

• Myszy odzyskiwały funkcje utracone w tej chorobie laboratoryjnej. 

• Obydwie metody, zarówno wstrzykiwanie komórek do krwi jak i do komór mózgu dały dobre wyniki. Oczywiście są duże różnice między organizmami myszy a człowiekiem i są niezbędne studia wykonywane u ludzi dla sprawdzenia tej metody.
  
  

Komórki macierzyste

Historia komórek macierzystych
Prawie w każdym tygodniu media donoszą na temat nowych badań nad komórkami macierzystymi. Wiadomo już, że mogą być pomocne w leczeniu choroby Alzheimer'a, Parkinson'a oraz w paraliżu następującym po uszkodzeniu rdzenia kręgowego. Ostatnio wyrażono nadzieję, że mogą być korzystne w SM. Z drugiej strony istnieje wiele wątpliwości odnośnie wielu aspektów tego badania. Między innymi nastręcza obawy technika zwana klonowaniem terapeutycznym. Poniżej spróbujemy omówić zagadnienia związane z komórkami macierzystymi. Na razie niewiele jest wiadomo na temat działania tych komórek w SM.

     Jedna rzecz jest pewna komórki macierzyste są możliwym źródłem dla reperacji albo zastąpienia uszkodzeń w SM jednakże w chorobie Parkinsona - celem jest uszkodzony rdzeń, w SM nadzieja jest oparta na zastąpieniu martwych tkanek tkanką, która funkcjonuje normalnie. W SM ciągle jest nieznany proces, który uszkadza tkanki - mielinę na włóknie nerwowym albo samo włókno w centralnym układzie nerwowym. Gdyby była terapia, która może zatrzymać SM od wytwarzania uszkodzeń taka terapia nie była by potrzebna.

     Dopóki używany jest termin komórki macierzyste zaczynają się wątpliwości. Są różne rodzaje komórek macierzystych, wykazujące różne fazy rozwoju i posiadające różne właściwości. Trzy główne typy: embrionalne, płodowe i dorosłe - wszystkie mają zdolność odnawiania tkanek. Wszystkie mogą być uznane za nasiona bardziej wyspecjalizowanych komórek, które się z nich rozwiną. Wiele poznano na temat drogi pojedynczej komórki zapłodnionego jaja, która jest oryginalną komórką macierzystą - do osobnika dorosłego z bilionami wysoko wyspecjalizowanych komórek. Zidentyfikowano wiele czynników, które powodują wzrost i zróżnicowanie komórek. Wiele też wiadomo jak powstają nowe mięśnie, skóra, kości oraz krew po uszkodzeniu, lecz nie jest jasna odnowa wielu rodzajów uszkodzeń - specjaliści, badacze dowiedzieli się że tu i tam w organizmie istnieją punkty które dostarczają nowych rodzajów komórek. 

Dorosłe komórki macierzyste
Jak dotąd uczeni wierzą, że komórki macierzyste u dorosłych nie istnieją. Uważa się że zanikają przed urodzeniem lub we wczesnym dzieciństwie. Jednak obecnie badacze odkryli różne komórki macierzyste u dorosłego osobnika. Jeszcze nie tak dawno badacze SM byli zaskoczeni dowiadując się że duża liczba tzw. "progenitorów" nerwowych komórek macierzystych jest stwierdzana w mózgu dorosłego. Niektóre z nich są prekursorami oligodendrocytów, komórek które wytwarzają mielinę. Raz uszkodzone dorosłe oligodendrocyty nie mogą się rozmnażać. Tak więc badacze SM szybko zaczęli badać drogi produkcji tych prekursorów oligodendrocytów, aby ich obudzić ze stanu śpiącego w celu rozpoczęcia podziałów. Uczeni mają nadzieję że to ostatecznie wytworzy nowe dojrzałe komórki wytwarzające mielinę, które będą zdolne do odnowy tkanek. Badacze próbują różnych sposobów, aby to działo się w mózgu używając czynnika wzrostu itp. Badacze SM także myślą o wytworzeniu większej ilości tych wytwarzaczy mieliny poprzez transplantację świeżej populacji w centralnym układzie nerwowym i spekulując potraktowanie komórek macierzystych terapią genową aby pobudzić je do zwalczania uszkodzeń SM poprzez ich transplantowanie. 

Ograniczenia dorosłych komórek macierzystych
Dorosłe komórki macierzyste wydają się mieć wąskie granice typów komórek, które mogą działać Nerwowe komórki macierzyste dorosłe na ogół rozwijają się w komórki wyspecjalizowane specjalnie dla układu nerwowego. Nie mają elastyczności, aby stać się czymś innym. Powstaje ważne pytanie zastosowania. Komórki macierzyste dorosłego człowieka są bardzo rozprzestrzenione pomiędzy milionami innych komórek w tkance nerwowej. Nie jest łatwo je rozmnożyć. Uczeni wyprodukowali niektóre rodzaje, które można znaleźć w bardziej dostępnych tkankach takich jak skóra czy szpik kostny. Im więcej to zagadnienie jest poznane coraz więcej jest trudności w umiejscowieniu ich lecz poszukiwania trwają nadal. Jeżeli będzie możliwe hodowanie i leczenie dorosłych komórek macierzystych ażeby one nabrały zdolności komórek nerwowych i wtedy z powrotem podanie do organizmu chorego - technika taka powinna rozwikłać główną przeszkodę blokującą prawie wszystkie możliwe terapie komórkami macierzystymi. Komórki macierzyste podobnie jak przeszczepiane narządy muszą być genetycznie odpowiednie w przeciwnym razie będą atakowane, odrzucone i zniszczone przez immunologiczny system biorcy. 

Restrykcje odnośnie badań nad ludzkimi komórkami macierzystymi 
Istnieje wiele zastrzeżeń etycznych, rządowych i instytucjonalnych co do prowadzenia badań na ludzkich tkankach ogólnie. Badania na komórkach macierzystych dorosłego osobnika, które zgadzają się z tymi zastrzeżeniami są prowadzone w USA. Niektóre z nich są ufundowane przez Narodowe Stowarzyszenie SM. Komórki z mózgu ludzkiego do badań mogą być pobrane np. w czasie zabiegów chirurgicznych prowadzonych u osób z padaczką. 

Płodowe komórki macierzyste
Po 8 dniach rozwoju embrion ludzki staje się płodem. Komórki macierzyste u płodu mogą wydawać "decyzje" do produkowania specyficznych komórek. Np. komórki macierzyste sercowe będą wytwarzać tylko komórki mięśnia serca. Lecz inne komórki płodowe stale posiadają elastyczność, która pozwala im produkować dużo więcej komórek w laboratorium. Komórki macierzyste płodowe mogą być pobrane z krwi pępowinowej przy urodzeniu albo z łożyska wydalanego po urodzeniu i rodzice mogą decydować o pozwoleniu korzystania z tego źródła dla celów wiedzy medycznej. Amerykańskie Stowarzyszenie SM ufundowało możliwości pobierania krwi pępowinowej, która może być źródłem prekursorów oligodendrocytów i może być przeszczepiana dla odnowy uszkodzeń SM. Płodowe komórki macierzyste mogą być także hodowane z płodów, które zmarły. Płody z genetycznymi defektami nie mogą być brane pod uwagę jako źródło komórek macierzystych dla celów transplantacji, chociaż mogą być zastosowane do innego celu badań. 

Zastrzeżenia odnośnie komórek płodowych macierzystych.
Badania używające materiałów z płodów poronionych są zagadnieniem budzącym znaczne emocje. Przeciwnicy aborcji zgłaszają obawy, że takie badania będą procedurą usprawiedliwiającą tę praktykę, którą oni uważają za godną potępienia. Zwolennicy badań wierzą że może być duża korzyść dla społeczeństwa dzięki przeszczepianiu narządów i zapobieganiu wadom wrodzonym. Z tak wielką wiedzą uczeni mogą otworzyć niespodziewane drogi do naprawy tkanek. Badania używające tkanek płodowych są ściśle regulowane lecz nie zabronione w USA. Niektóre Stany mają reguły wybitnie utrudniające tego typu badania, natomiast niektóre stany wprost ich zabraniają. 

Komórki macierzyste embrionalne
Uniwersalne komórki embrionalne, które wydają się mieć największe możliwości rozwoju w każdy rodzaj komórki lub tkanki znajdują się w najwcześniejszym stadium rozwoju organizmu "blastocyt". W organizmie ludzkim te 6-8 dni okresu startu po zapłodnieniu i zakończenie tego okresu kiedy zróżnicowanie komórek zwiększa się dramatycznie i zaczynają się formować duże organy. Blastocyty zawierają embrionalne komórki macierzyste, które teoretycznie mają możliwości rozwinięcia wszystkich typów komórek, tak jak w żołędziu istnieje kompletne drzewo dębowe - gałęzie, korzenie, liście, drzewo. 

Uwagi dotyczące źródła embrionalnych komórek macierzystych
Embrionalne komórki macierzyste mogą być hodowane w klinikach z nadmiaru zapłodnionych jajeczek, które były stworzone dla niepłodnych par. W klinikach, które leczą niepłodność zapłodnieniem w probówce, rutynowo zapładnia się dużo więcej jaj niż rodzice sobie życzą. Czyni się tak, gdyż ten proces jest bardzo złożony i nieprzewidywalny. Rodzice mają prawo ofiarować swoje nie zużyte zapłodnione jaja innym parom albo ofiarować je na badania. Badania wykazują, że ok. 100.000 embrionalnych komórek jest obecnie przechowywane w klinicznych zamrażarkach. Większość w końcu będzie odrzucona. Bardzo wczesne "uniwersalne" komórki macierzyste mogą być także uzyskane przy użyciu techniki, która daje możliwe rozwiązanie ciemnym stronom odrzucenia immunologicznego. Technika jest nazywana Somatyczne Przeniesienie Jąder Komórkowych (SCNT - Somatic Cell Nuclear Transfer). Wynik przeszczepienia komórek macierzystych embrionalnych pozwala na przekazanie DNA potencjalnemu biorcy możliwość terapii komórkami macierzystymi. Następne użycie tych komórek albo tkanek z tej początkowej procedury jest nazwane klonowaniem terapeutycznym. 
     Czy komórki macierzyste są uzyskane z przechowywania w zamrażarkach czy klonowane, utworzone linie komórek macierzystych zawierają oddzielone blastocyty i wzrastają w populację komórek zwaną liniami komórek. Udane linie komórek mogą być utrzymywane przez wiele lat i mogą stanowić możliwości dostarczenia nowych. Podobnie jak w przypadku wielu innych procedur ustalających, komórki liniowe nie jest tak łatwo uzyskać, jak się wydaje. Jedną z kontrowersji dotyczących tych spraw jest dostępność linii komórek macierzystych zaaprobowanych przez rząd Amerykański. 
     Embrionalne komórki macierzyste są legalnie używane do badań w USA z wyjątkiem stanów, gdzie obowiązują specjalne zakazy. Jednakże istnieją granice stanowe. Fundusze stanowe mogą popierać badania używając tylko embrionalnych linii komórek, które były ustalone przed dniem 9 sierpnia 2001 r. Te restrykcje nie dotyczą badań ufundowanych prywatnie bez profitów albo fundacji dolarowych w tym czasie. 

Prospekty na przyszłość
Kiedy eksploracja komórek macierzystych dla SM była w powijakach sprawa uzyskała zachęcające poparcie z wielodyscyplinarnych badań we Włoszech. Badania wykazały, że myszy z modelem choroby podobnym do SM zdrowiały jak dostały nerwowe komórki macierzyste. Komórki wędrowały ze strumienia krwi do mózgu i zagnieżdżały się w wielu uszkodzonych miejscach. Tam tworzyły one dorosłe komórki wytwarzające mielinę, które rozpoczynały swoją funkcję. Mysz odzyskiwała swoją poprzednią zdolność do normalnego poruszania się. 
     Te laboratoryjne myszy nie miały problemu odrzucenia jakie mają ludzie lecz to badanie jeżeli było powtórzone z sukcesem wykazuje, że niektóre komórki macierzyste "wiedzą" dokąd się udać i odpowiedzieć na dane zapotrzebowanie naprawy.

Problemy przyszłości
Terapia ludzkimi komórkami macierzystymi napotyka na rozmaite problemy. Jakie jest najlepsze źródło komórek macierzystych dla efektywnej terapii? Jak można tę terapię bezpiecznie testować u ludzi z SM? Czy odrzucenia mogą być ograniczone albo jak można by było zastosować terapię odpowiednią dla danego pacjenta? Co może się zdarzyć z badaniami jeżeli rząd federalny ogłosi prawo, które zapobiegnie badaniom na tym polu.

Jaki jest pogląd Amerykańskiego Stowarzyszenia SM?
Stowarzyszenie popiera badania które są wykonywane w sposób odpowiadający najwyższej etyce zgodnie z prawami federalnymi i miejscowymi regulacjami używając wszelkich typów ludzkich komórek, które mogą w przyszłości pozwolić na rozwój leczenia SM. Stowarzyszenie wraz ze Stowarzyszeniem Amerykańskim Medycznym i innymi organizacjami zdrowia oraz naukowymi stowarzyszeniami sprzeciwia się regulacjom, które mogły by ograniczyć poszukiwania na tym ważnym polu.
     Doradcy naukowi i stowarzyszenia są pełni optymizmu co do możliwości komórek macierzystych lecz jednocześnie są ostrożni i mówią, że dla SM nie może być efektywnego leczenia pochodzącego z komórek macierzystych. Doradcy zauważają że nowe tkanki utworzone przez komórki macierzyste mogą być bardzo dobre. Jednakże nowo wytworzona tkanka może być zniszczona znowu przez ten sam uszkadzający proces. Pierwsza obiekcja badaczy SM to jest kwestia zahamowania immunologicznego ataku w SM tak że żadna potencjalna terapia w celu naprawy z jakiegokolwiek źródła nie będzie potrzebna. Jeżeli Kongres Amerykański rozważy jakieś restrykcje na polu ważnych badań dla SM Stowarzyszenie dołączyło by do koalicji mocno opartej na służbie zdrowia i organizacjach badań i broniłoby zatrzymania tej akcji.

Tłumaczyła 
Maria Kassur

 Początek