Zmiany w przepisach o orzekaniu o niepełnosprawności

Zobacz podsumowanie i komentarz

Ostatnia nowelizacja ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych*), dokonana 17 grudnia 2001 r (Dz. U. z 2001 r Nr 154, poz.1792) wprowadziła istotne zmiany m.in. w przepisach z zakresu orzekania o niepełnosprawności. Jest to kolejna, istotna zmiana przepisów rozdziału drugiego "Orzekanie o niepełnosprawności", dlatego, dla ułatwienia ich stosowania, zamieszczamy ujednolicony tekst rozdziału pierwszego i drugiego ustawy.

Rozdział 1 Przepisy ogólne
Art. l. Ustawa dotyczy osób, których stan fizyczny,
          psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo
          utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie
          ról  społecznych, a w szczególności zdolności do 
          wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały
          orzeczenie:
1) o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do
    jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych
    w art. 3,
2) o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na
    podstawie odrębnych przepisów lub
3) o niepełnosprawności przed ukończeniem 16 roku życia,
    zwanych dalej "osobami niepełnosprawnymi".

Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) najniższym wynagrodzeniu - oznacza to najniższe
    wynagrodzenie pracowników określane przez
    ministra właściwego do spraw pracy na podstawie
    Kodeksu pracy,
2) osobie niepełnosprawnej bezrobotnej lub niepełnospra-
    wnej poszukującej pracy - oznacza to osobę
    niepełnosprawną bezrobotną lub niepełnosprawną
    poszukującą pracy w rozumieniu przepisów o zatrudnie-
    niu i przeciwdziałaniu bezrobociu,
3) organizacjach pozarządowych - oznacza to stowarzysze-
    nia, związki, izby oraz organizacje pracodawców 
    i pracobiorców w szczególności działające na rzecz osób
    niepełnosprawnych, tworzone na podstawie odrębnych
    przepisów, 
4) przeciętnym wynagrodzeniu - oznacza to przeciętne
    miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w
    poprzednim kwartale od pierwszego dnia następnego
    miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu
    Statystycznego w formie komunikatu w Dzienniku
    Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski",
    na podstawie art. 20 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia
    1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
    Społecznych
    (Dz.U. Nr 162, poz.1118 i z 1999 r. Nr 38, poz.360),
5) uczestnictwie w życiu społecznym - oznacza to
    możliwość pełnienia ról społecznych oraz pokonywania
    barier, w szczególności psychologicznych, architektonicz-
    nych, urbanistycznych, transportowych i w komuniko-
    waniu się,

6) wskaźniku zatrudnienia osób niepełnosprawnych -
    oznacza to przeciętny miesięczny udział procentowy osób
    niepełnosprawnych w zatrudnieniu ogółem, w przeliczeniu
    na pełny wymiar czasu pracy.

Rozdział 2 Orzekanie o niepełnosprawności
Art. 3.

l. Ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które
   stosuje się do realizacji celów określonych ustawą:
   1) znaczny,
   2) umiarkowany,
   3) lekki.
2. Orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności
    stanowi także podstawę do przyznania ulg i uprawnień na
    podstawie odrębnych przepisów.

Art. 4.
1. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza
    się osobę mającą naruszoną sprawność organizmu:
    1) niezdolną do podjęcia zatrudnienia,
    2) zdolną do wykonywania zatrudnienia w zakładzie
        pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji
        zawodowej, wymagającą niezbędnej w celu pełnienia
        ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki lub
        pomocy innej osoby w związku ze znacznie
       ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.
2. Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności
    zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu
    zdolną do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy
    przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości
    wynikających z niepełnosprawności, wymagającą w celu
    pełnienia ról społecznych częściowej lub okresowej
    pomocy innej osoby w związku z ograniczoną
    możliwością samodzielnej egzystencji.
3. Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się
    osobę o naruszonej sprawności organizmu zdolną do
    wykonywania zatrudnienia, nie wymagającą pomocy
    innej osoby w celu pełnienia ról społecznych.
4. Ograniczona możliwość samodzielnej egzystencji
    oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu
    uniemożliwiającym zaspokajanie, bez pomocy innych
    osób, podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa
    się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się, 

-------------------------------

    komunikację i komunikowanie się.
5. Zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawno-
    ści osoby, o której mowa w ust.1 pkt 2, nie wyklu-
    cza możliwości podejmowania przez tę osobę
    zatrudnienia, także poza zakładem pracy chronionej lub
    zakładem aktywizacji zawodowej.
6. Przepisów ust. 1-5 nie stosuje do osób, które nie
    ukończyły 16 roku życia.

Art. 4a.
l. Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane
   są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną
   sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym
   okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady
   wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia
   organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im
   całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu
   podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyż-
   szający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.
2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego
    w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
    zrowia określi, w drodze rozporządzenia, kryteria oceny
    niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia.

Art. 5.
Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych o:
1) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie
    art.l2 ust2 i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
    ustalone na podstawie art.l3 ust.5 ustawy z 17 grudnia
    1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
    Społecznych (Dz. U. nr 162, poz.1118) traktowane jest
    na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełno-
    sprawności,
2) całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie
    art.l2 ust.2 ustawy wymienionej w pkt l, jest traktowane
    na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu
    niepełnosprawności,
3) częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie
    art.12 ust.3 oraz celowości przekwalifikowania, o
    którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 ustawy wymienionej
    w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o
    lekkim stopniu niepełnosprawności.

Art. 6.
l. Powołuje się zespoły orzekające o niepełnosprawności: .
   1) powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełno-
       sprawności - jako pierwsza instancja;
   2) wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełno-
       sprawności - jako druga instancja.
2. Właściwość miejscową powiatowego i wojewódzkiego
    zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności ustala
    się według miejsca stałego pobytu w rozumieniu
    przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych.

3. Właściwość miejscową zespołu orzekającego o
    niepełnosprawności ustala się według miejsca pobytu w
    przypadku osób:
    1) bezdomnych,
    2) przebywających poza miejscem stałego pobytu
        ponad dwa miesiące ze względów zdrowotnych lub
        rodzinnych,
    3) przebywających w zakładach karnych i poprawczych,
    4) przebywających w domach pomocy społecznej
        i ośrodkach wsparcia w rozumieniu przepisów
       o pomocy społecznej.
4. W przypadku osób, o których mowa w ust.3 pkt 2-4,
    zespół orzekający o niepełnosprawności jest obowiązany
    przesłać zawiadomienie o wydanym orzeczeniu do
    powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełno-
    sprawności właściwego zgodnie z ust.2.

Art. 6a.
1. Starosta w ramach zadań z zakresu administracji
    rządowej powołuje i odwołuje powiatowy zespół do
    spraw orzekania o niepełnosprawności, zwany
    dalej "powiatowym zespołem", po uzyskaniu zgody
    wojewody oraz przedkłada wojewodzie informacje
    o realizacji zadań.
2. Wojewoda po zasięgnięciu opinii starostów ustala
    obszar działania powiatowego zespołu do spraw
    orzekania o niepełnosprawności, który może obejmować     swoim zasięgiem więcej niż jeden powiat oraz siedziby 
    wyjazdowych składów orzekających w powiatach, w
    których nie powołano powiatowego zespołu.
3. Powiatowy zespół dzialający w mieście na prawach
    powiatu może być nazwany "miejskim zespołem do
    spraw orzekania o niepełnosprawności". Przepis
    ust.1 stosuje się odpowiednio.
4. Wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełno-
    sprawności, zwany dalej "wojewódzkim zespołem",
    powołuje i odwołuje wojewoda.

Art. 6b.
l. Powiatowe zespoły orzekają na wniosek osoby
   zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego albo
   na wniosek ośrodka pomocy społecznej.
2. Ośrodki pomocy społecznej mogą uczestniczyć na
    prawach strony w sprawach, w których orzekają
    powiatowe zespoły.
3. W orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem
    niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności,
    powinny być zawarte wskazania dotyczące w
    szczególności:
    1) odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego
        psychofizyczne możliwości danej osoby,
    2) szkolenia, w tym specjalistycznego,
    3) zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej,

------------------------

    4) uczestnictwa w terapii zajęciowej,
    5) konieczności zaopatrzenia w przedmioty
        ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce
        techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
    6) korzystania z systemu środowiskowego wsparcia
        w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się
        korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, tera-
        peutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez
        sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje
        pozarządowe oraz inne placówki,
    7) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy
        innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną
        możliwością samodzielnej egzystencji,
    8) konieczności stałego współudziału na co dzień
        opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabili-
        tacji i edukacji,
    9) spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek
        określonych w art. 8 ust.l ustawy z dnia 20
        czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz.U.
       Nr 98, poz.602, Nr 123, poz.779 i Nr 160, poz. 1086
       z 1998 r. Nr 106, poz.668 i Nr 133, poz.872, z 1999r
       Nr 106, poz.1216, z 2000 r. Nr 12, poz.l36, Nr 43,
       poz.483 i Nr 53, poz.649 oraz z 2001 r. Nr 27,
       poz.298, Nr 106, poz.1149, Nr 110, poz.1189, 
       Nr 111, poz.1194, Nr 123, poz.1353, Nr 125,
       poz.1371, Nr 129, poz.1444 i Nr 130, poz.l452).

Art. 6c.
l. Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych
   sprawuje nadzór nad orzekaniem o niepełnosprawności
   lub o stopniu niepełnosprawności poprzez:
   1) kontrolę prawidłowości i jednolitości stosowania
       przepisów, standardów i procedur postępowania
       w sprawach dotyczących orzekania o niepełnospraw-
       ności lub o stopniu niepełnosprawności,
   2) szkolenie zespołów do spraw orzekania o niepełno-
       sprawności.
2. Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnospraw-
    nych w wyniku stwierdzonych w postępowaniu kontrol-
    nym nieprawidłowości może wnosić:
    1) do organu, który powołał zespół do spraw orzekania
        o niepełnosprawności, o odwołanie członków zespołu
        odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości,
    2) do wojewody o cofnięcie zgody na powołanie
        powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełno-
        sprawności i ustalenie siedzib wyjazdowych składów
        orzekających.
3. Wojewoda pełni bezpośredni nadzór nad powiatowymi
    zespołami poprzez:
   1) kontrolę prawidłowości i jednolitości stosowania
       standardów postępowania w sprawach dotyczących
       orzekania o niepełnosprawności lub o stopniu niepełno-
       sprawności,
   2) analizę sporządzanych informacji zbiorczych
       o realizacji zadań powiatowych zespołów.

4. Wydatki związane z tworzeniem i działalnością
    zespołów, o których mowa w art. 6 ust.1, są pokrywane
    z budżetu państwa.
5. Od orzeczenia wojewódzkiego zespołu przysługuje
    odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w
    terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia.
    Odwołanie wnosi się za pośrednictwem wojewódzkiego
    zespołu, który orzeczenie wydał.
    Jeżeli wojewódzki zespół uzna, że odwołanie zasługuje w
    całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym
    uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie. Postępowanie
    w sprawach odwołań jest wolne od kosztów i opłat
    sądowych.
6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego
    określi, w drodze rozporządzenia:
    1) szczegółowe zasady orzekania o stopniu niepełno-
        sprawności, uwzględniając w szczególności tryb
        postępowania przy orzekaniu oraz skład i sposób
        powoływania i odwoływania członków, a także
        sposób działania zespołów orzekających o niepełno-
        sprawności lub o stopniu niepełnosprawności,
    2) rodzaj i zakres wymaganych kwalifikacji członków
        zespołów orzekających oraz tryb postępowania
        przy wydawaniu zaświadczeń uprawniających do
        orzekania o niepełnosprawności lub o stopniu niepeł-
        nosprawności, uwzględniając w szczególności
        konieczność zapewnienia specjalistycznych kwalifika-
        cji odpowiednich do zakresu orzekania,
    3) minima programowe dla szkoleń specjalistów
        powoływanych do zespołów orzekających oraz spo-
        sób wyboru ośrodków szkoleniowych upoważnionych
        do prowadzenia szkoleń, kierując się koniecznością
        zapewnienia właściwego poziomu kształcenia, w tym
        odpowiedniego poziomu wiedzy specjalistycznej,
    4) standardy w zakresie kwalifikowania i postępowania
        dotyczącego orzekania o niepełnosprawności lub o
        stopniu niepełnosprawności,
    5) wzory i terminy składania informacji, o których
        mowa w art. 6a ust.l i art. 6c ust.3 pkt 2,
6) wzór legitymacji dokumentującej niepełnosprawność
    oraz organy uprawnione do jej wystawiania, kierując się
    koniecznością zapewnienia jednolitości wydawanych
    legitymacji.
7. W przypadku gdy osoba niepełnosprawna posiada
    prawo jazdy lub pozwolenie do kierowania tramwajem,
    zespół orzekający o niepełnosprawności zawiadamia o
    wydaniu orzeczenia organ właściwy w sprawach
    wydawania uprawnień do kierowania pojazdami.

--------------------------------------------------
*) ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 Nr 123, poz.776 i Nr 160, poz.1082, z 199R r. Nr 99, poz. 628, Nr 106, poz. 668, Nr 137, poz. 887, Nr I56, poz.1019 i Nr 162, poz.1118 i 1126, z 1999 r. Nr 49, poz. 4R6, Nr 90, poz.1001, Nr 95, poz.1101 i Nr 111, poz.1280, z 2000 r. Nr 4R, poz. 550 i Nr 119, poz.1249, oraz z 2001 r. Nr 39, poz. 459, Nr 100, poz. l ORO, Nr 125, poz.1368, Nr 129, poz.1444 i Nr 154, oz.1792)