A5. Dekompozycja zbioru "601" na dwa podzbiory o większej regularności

Przedstawimy najpierw dwa podzbiory, na które podzielono zbiór 601 po zastosowaniu dekompozycji zaproponowanej w pracach W. Szczesnego (2000, 2002). Podzbiory te mają dosyć silne ale zdecydowanie różne trendy i są znacznie bardziej regularne niż zbiór 601.

Pierwszy podzbiór, liczący 339 osób, ma niemal taki sam trend jaki został wyznaczony jako główny w całym zbiorze 601. Trend ten przedstawia mapa nadreprezentacji na rysunku A.5.1. Kolejność zmiennych i obiektów oraz analiza skupień została tu oparta na zwykłej metodzie GCA.

Uderzające podobieństwo zachodzi między tą mapą a tak samo sporządzoną mapą dla całego zbioru 601, uwidocznioną na rysunku A.5.3 (jest to niemal dokładna replika mapy z rys. A.4.2 opartej na metodzie GCA-ArM). Kolejność zmiennych jest identyczna z dokładnością do przestawienia dwóch sąsiadujących kolumn (doświadczeń zawodowych i względnej sprawności), a klastering zmiennych różni się tylko tym, że w zbiorze 339 zatrudnienie stanowi osobny klaster. Widać jednak, że ostre nieregularności (bezpośrednie sąsiedztwo białych i czarnych prostokątów) są w podzbiorze 339 rzadsze niż w zbiorze 601, a także wyraźniej zaznacza się tendencja do skupienia ciemnych prostokątów wokół głównej przekątnej.

Trend występujący w zbiorze 339 opisano w poprzedniej sekcji jako mechanizm stwarzający stosunkowo wysokie szanse zatrudnienia tym osobom z lekkim uszkodzeniem narządu ruchu, które nie mają kwalifikacji i sprzętu komputerowego, a dający znikome szanse zatrudnienia osobom ciężko poszkodowanym pomimo ich wysokich kwalifikacji i posiadania dobrego sprzętu. Ponieważ taki mechanizm promuje tradycyjne formy zatrudnienia dla osób z lekką niesprawnością, nazywamy go zachowawczym i odnosimy tę nazwę także do całego podzbioru 339.

Podzbiór zachowawczy składa się w dużej mierze z osób należących do skrajnych klastrów w zbiorze 601. Po wydzieleniu go z całego zbioru 601 i wyznaczeniu głównego trendu w tym co pozostało, otrzymano zbiór 262 osób (43.6% całości) opisany za pomocą mapy na rys. A.5.3. Ustawienie zmiennych jest tu inne niż w podzbiorze zachowawczym, gdyż teraz stosunkowo wysokie szanse zatrudnienia mają osoby z poważnym uszkodzeniem narządu ruchu, które posiadają znaczne kwalifikacje komputerowe i dobry sprzęt, a znikome szanse odnoszą się do osób bez kwalifikacji komputerowych i sprzętu pomimo ich dość dużej sprawności fizycznej. Taki mechanizm zatrudnienia jest w Polsce innowacyjny; jest on szczególnie ważny w społeczeństwie informacyjnym, gdyż promuje integrację zawodową i społeczną ciężko poszkodowanych inwalidów ruchu, zgodną z ich możliwościami i potrzebami (telepraca!). Z tego względu drugi podzbiór został nazwany innowacyjnym.

W podzbiorze innowacyjnym skupienie ciemnych prostokątów wokół głównej przekątnej jest jeszcze wyraźniejsze niż w podzbiorze zachowawczym (dotyczy to zwłaszcza zatrudnienia).

Na wszystkich mapach z rysunków A.5.1 - A.5.3 umieszczone są znaczniki w kształcie poziomych strzałek wyróżniające tych respondentów w liczbie 220-u, którzy zgłosili się do Bazy IdN1 w okresie 2000-2001, czyli w drugim okresie zbierania danych. Osoby te stanowią 35% podzbioru innowacyjnego (92 osoby) i niemal taki sam procent (38%) podzbioru zachowawczego (128 osób). Jednakże rozmieszczenie tych znaczników ukazuje ważną różnicę między podzbiorem innowacyjnym a zachowawczym. W podzbiorze innowacyjnym znaczniki zagęszczają się w dolnej części mapy, a więc przy respondentach nie zatrudnionych; w podzbiorze zachowawczym jest odwrotnie. Oznacza to, że w późniejszym okresie zbierania ankiet, tendencja zachowawcza w zatrudnianiu była silniejsza niż tendencja innowacyjna. Z rys. A.5.2 widać, że w całym zbiorze 601 rozmieszczenie znaczników jest podobne jak w podzbiorze zachowawczym, chociaż fluktuacje rozmieszczenia są słabsze.

Tabela A.5.1 zawiera informacje o dwukryterialnym podziale zbioru 601: według trendów (innowacyjny i zachowawczy) i według okresu zbierania danych (lata 1997-99 i 2000-2001).

Trend	Lata 1997-1999	Lata 2000-2001
innowacyjny	170 (28.28%)	92 (15.31%)	262 (43.59%)
zachowawczy	211 (35.11%)	128 (21.30%)	339 (56.41%)
	381 (63.39%)	220 (36.61%)	601 (100%)

Trend	Lata 1997-1999	Lata 2000-2001
innowacyjny	170 (44.62%)	92 (41.82%)
zachowawczy	211 (55.38%)	128 (58.18%)
	381 (100%)	220 (100%)

Trend	Lata 1997-1999	Lata 2000-2001
innowacyjny	170 (64.89%)	92 (35.11%)	262 (100%)
zachowawczy	211 (62.24%)	128 (37.76%)	339 (100%)

Tabela A.5.1 Podział zbioru 601 na części według trendów (innowacyjny i zachowawczy) i według momentu złożenia ankiety.

Zwracamy uwagę czytelnika na to, że zestawienie zawarte w tabeli A.5.1 może być niesłusznie uznane za dowód, iż podział chronologiczny jest niezależny od podziału według trendów. Sugerują to podobne proporcje liczby ankiet w kolumnach środkowej tabelki i w wierszach dolnej tabelki. Jednakże różnice występują wtedy, gdy porównywane są zestawy klastrów, i to właśnie pokazują zagęszczenia i rozrzedzenia znaczników.

Rys. A.5.1. Mapa nadreprezentacji w podzbiorze zachowawczym (339 osób)

Rys. A.5.2. Mapa nadreprezentacji w podzbiorze innowacyjnym (262 osoby)

Rys. A.5.3. Mapa nadreprezentacji w zbiorze 601 (otrzymana metodą GCA)

Opisy podzbiorów zachowawczego i innowacyjnego stanowią - oprócz map - macierze korelacji cech (tablice A.5.2 i A.5.3) oraz porównanie "rozmytych profili" reprezentantów pierwszego i ósmego klastra w danym podzbiorze na tle "rozmytego profilu" reprezentanta całego podzbioru (rys. A.5.4).

Tab. A.5.1. Macierz korelacji w podzbiorze zachowawczym

Tab. A.5.2. Macierz korelacji w podzbiorze innowacyjnym

Porównanie macierzy korelacji w obu podzbiorach z macierzą korelacji dla całego zbioru 601 (tabela A.4.3) pokazuje wyraźnie, jak duży postęp ku silnemu i regularnemu trendowi został osiągnięty w każdym z podzbiorów. Współczynniki korelacji w klastrach położonych na głównej przekątnej są wyraźnie wyższe, a wymóg malenia tych współczynników przy oddalaniu się od głównej przekątnej jest bliski realizacji.

W całym zbiorze 601 zatrudnienie jest praktycznie nieskorelowane ze względną sprawnością, a dość silnie skorelowane tylko z doświadczeniem zawodowym i sytuacja materialną. W podzbiorze innowacyjnym występuje dodatnia korelacja zatrudnienia ze sprzętem, sytuacjąż materialną, niesprawnością fizyczną, kwalifikacjami komputerowymi i doświadczeniem zawodowym jest silna, a wiek, wykształcenie, klasa miejscowości i znajomość języków są praktycznie bez znaczenia. W podzbiorze zachowawczym zatrudnienie jest dość silnie dodatnio skorelowane ze względną sprawnością fizyczną, doświadczeniem zawodowym, wiekiem oraz... brakiem sprzętu komputerowego, a sytuacja materialna, klasa miejscowości, kwalifikacje komputerowe i języki obce są bez znaczenia. Tak więc macierze korelacji dla uporządkowanej wiązki cech w zbiorze z regularnym i silnym trendem sensownie przekładają mapę nadreprezentacji na czytelną tablicę liczb; gdy trend jest słaby i nieregularny, macierz korelacji jest praktycznie bezużyteczna. Doskonały precyzyjny opis obu podzbiorów na tle ich mieszanki przedstawiają rozmyte profile z rys. A.5.4. Wiemy wtedy wszystko o poszczególnych cechach w różnych przekrojach zbioru respondentów jeśli tylko zechcemy poświęcić wynikom nieco uwagi.

Rys. A.5.4. W pierwszej kolumnie: rozmyte profile dla całego zbioru 601 (szare słupki), całego podzbioru innowacyjnego (białe słupki) i całego podzbioru zachowawczego (czarne słupki).W kolumnie drugiej i trzeciej zestawienie "rozmytych profili" reprezentantów pierwszego i ósmego klastra w podzbiorze innowacyjnym (białe słupki) i w podzbiorze zachowawczym (czarne słupki); szare słupki odnoszą się do pierwszego i ósmego klastra dla całego zbioru 601.