Kalendarium:
- XI w. - Pierwsze wzmianki o Żydach na Mazowszu.
- 1237 - Wzmianka o stałym osadnictwie Żydów w Płocku.
- 1414 - Najstarszy dokument potwierdzający obecność Żydów w Warszawie. Mieszkali na Starym Mieście, między ulicami Wąskim Dunajem i Piekarską. Tu mieli swoją synagogę, a ich cmentarz znajdował się już poza murami miasta, prawdopodobnie w okolicy ul. Bednarskiej.
- 1483 - Pierwszy pogrom Żydów. Bolesław IV Mazowiecki wypędza ich z miasta
- 1525 - Książę Janusz Mazowiecki ponownie wypędza Żydów z miasta.
- 1527 - Po śmierci Janusza, ostatniego księcia mazowieckiego, Mazowsze zostaje włączone do Korony. Król Zygmunt Stary wydaje przywilej "de non tolerandis Judaeis" dla Warszawy i Mazowsza.
- 1775 - Uchwała sejmu zachęcająca Żydów do osiedlania w całym województwie mazowieckim z wyłączeniem miasta Warszawy. Osiedlają się na Pradze, w okolicy obecnej ul. Jagiellońskiej.
- 1775 - Marszałek Koronny Stanisław Lubomirski nakazuje konfiskować Żydom towary oraz burzyć ich domy i sklepy w podwarszawskich jurydykach Nowy Potok i Nowa Jerozolima.
- 1780 - Szmul Zbytkower uzyskuje zezwolenie na założenie cmentarza żydowskiego na Pradze.
- 1785 - Usunięcie Żydów z jurydyk Leszno, Pociejów, Tłomackie.
- 1794 - Żydzi biorą udział w powstaniu kościuszkowskim. Berek Joselewicz tworzy konny pułk składający się żołnierzy żydowskich.
- 1795 - Po trzecim rozbiorze Polski Prusacy zezwolili Żydom na stałe osiedlanie się w Warszawie. Ludność żydowska liczyła wówczas ok. 6000 osób (ok. 8,6% mieszkańców).
- 1799 - Zostaje założona warszawska gmina żydowska.
- 1806 - Gmina warszawska otrzymała zezwolenie na założenie własnego cmentarza za rogatkami Wolskimi, na zachód od okopów miejskich (ob. ul. Okopowa).
- Przy ul. Daniłowiczowskiej powstaje pierwsza synagoga postępowa.
- 1809 - Dekret o utworzeniu tzw. rewiru żydowskiego w dzielnicy północnej przez wprowadzenie ulic egzymowanych, na których Żydom nie wolno było zamieszkiwać.
- 1814 - Otwarcie pierwszej drukarni żydowskiej w Warszawie.
- 1819 - Pierwszym rabinem gminy warszawskiej zostaje Szlomo Zelman Lipszyc (1765-1839).
- 1820 - Ludność żydowska Warszawy liczyła ok. 22 000 osób (ok. 22% mieszkańców).
- Pierwsze trzy rządowe szkoły elementarne dla dzieci żydowskich.
- 1826 - W Warszawie osiedla się Icchak Meir Alter (1789-1866), od 1859 r. cadyk w Górze Kalwarii.
- Powstaje rządowa Szkoła Rabinów, kierowana do 1852 r. przez Antoniego Eisenbauma, następnie przez Jakuba Tugendholda do zamknięcia w 1862 r.
- 1827 - Księgarz Jan Glucksberg (1784-1859) wydał "Przewodnik po Warszawie".
- 1830 - Żydzi warszawscy biorą udział w powstaniu listopadowym w szeregach Gwardii Narodowej, tworząc Gwardię Miejską Starozakonnych.
- 1841 - Matias Rosen (1807-1865), bankier, zostaje przewodniczącym Dozoru Bóżniczego (Gminy Żydowskiej).
- 1856 - Ludność żydowska Warszawy liczyła 41 000 osób (26,3% mieszkańców).
- Naczelnym rabinem gminy warszawskiej zostaje rabin krakowski Ber Meisels (1798 - 1870).
- 1858 - Księgarz Samuel Orgelbrand (1810-1868) rozpoczął wydawanie w 28 tomach pierwszej polskiej encyklopedii.
- 1861 - Żydzi biorą udział w demonstracjach patriotycznych przed powstaniem styczniowym. Michał Landy (1844-1861) ginie od kul w demonstracji na pl. Zamkowym, podnosząc padający krzyż.
- 1862 - Rozpoczyna się wydawanie hebrajskiego czasopisma "Ha-Cefira" (Jutrzenka), założonego przez Chaima Zeliga Słonimskiego (1810-1904).
- Zostają zniesione wszelkie ograniczenia prawne w stosunku do ludności żydowskiej w Królestwie Polskim.
- 1863 - Udział Żydów w powstaniu styczniowym. Henryk Wohl (1836-1907) pełnił funkcję dyrektora Wydziału Skarbu przy Rządzie Narodowym.
- 1871 - Prezesem gminy warszawskiej został znany lekarz Ludwik Natanson.
- 1876 - Z funduszy rodzin Bersonów i Baumanów wybudowano szpital dla dzieci żydowskich.
- 1878 - Została wybudowana Wielka Synagoga na Tłomackiem, zwana postępową, dzieło Leandra Marconiego.
- 1879 - Otwarto Warsztaty dla Nauki Rzemiosł Warszawskiej Gminy Starozakonnych - pierwsza żydowska szkoła zawodowa w Królestwie Polskim.
- 1881 - W grudniu miał miejsce pogrom ludności żydowskiej w Warszawie.
- 1887 - Ludność żydowska Warszawy liczyła 150 000 osób (34,3% mieszkańców).
- 1895 - Utworzenie szkoły mechaniczno-technicznej przez Hipolita Wawelberga (1844-1901) i jego szwagra Stanisława Rotwanda.
- 1902 - Wybudowanie nowego szpitala żydowskiego na 1174 łóżek przy ul. Dworskiej.
- 1905 - Utworzenie Muzeum Żydowskiego ze zbiorów judaików Mathiasa Bersona.
- 1906 - W Warszawie odbywa się pierwsza konferencja syjonistów z zaboru rosyjskiego.
- W zamachu na podkomisarza policji carskiej zginął członek Organizacji Bojowej PPS Baruch Szulman(1885-1906).
- 1908 - Ukazuje się pierwszy numer "Hajnt" (Dzisiaj) dziennika w języku jidisz.
- 1910 - Ukazuje się pierwszy numer "Der Moment" (Chwila) dziennika w języku jidisz.
- 1912 - Towarzystwo "Pomoc dla Sierot" wybudowało przy ul. Krochmalnej dom dla ok. 100 sierot, którego kierownikiem został Janusz Korczak.
- 1914 - Ludność żydowska Warszawy liczyła 337 000 Żydów (38,1% mieszkańców).
- 1915 - W Warszawie powstaje sportowy klub Makabi.
- Umiera wybitny pisarz, klasyk literatury jidisz Icchak Lejb Perec (1852-1915).
- 1917 - W Warszawie odbywa się pierwsza krajowa konferencja partii Mizrachi (syjonistów ortodoksów).
- 1921 - Ludność żydowska Warszawy liczyła 310 322 Żydów (33,1% mieszkańców).
- 1923 - Ukazuje się pierwszy numer "Naszego Przeglądu", największego dziennika żydowskiego w języku polskim. Wydawano 13 czasopism w języku żydowskim, 7 w języku polskim, 11 w hebrajskim.
- 1925 - Umiera w Warszawie "matka teatru żydowskiego" Ester Rachel Kamińska. W Warszawie działało 9 teatrów żydowskich.
- 1927 - Powstaje Żydowski PEN-Club.
- Zmarł Feliks Perl, współzałożyciel PPS, redaktor "Robotnika".
- 1928 - Utworzono Instytut Nauk Judaistycznych, kierowany przez Majera Bałabana, i Mojżesza Schorra.
- 1929 - Powstaje Zrzeszenie Pisarzy i Dziennikarzy Żydowskich. Jego członkami byli: laureat Nagrody Nobla Isaac Bashevis Singer, Szalom Asz, Matatiahu Szoham.
- 1931 - Ludność żydowska Warszawy liczyła 352 659 osób (30,1% mieszkańców).
- 1936 - Wybudowano przy ul. Tłomackie gmach Biblioteki Judaistycznej, w którym znalazł swą siedzibę Instytut Nauk Judaistycznych.
- 1937 - Powołano komisaryczny zarząd gminy żydowskiej z przewodniczącym Murycym Mayzelem.
- 1 IX 1939 - Wybuch drugiej wojny światowej.
|
|
