TEATR

Teatr klasyczny

Klasyczny teatr japoński dzieli się w zasadzie na następujące style: no i kyogen, bunraku oraz kabuki. W niektórych świątyniach uprawiany jest jeszcze bugaku, choć w obecnej formie jest to raczej taniec niż dramat. No i kyogen. Popularna forma dramatyczna o nazwie no wywodzi się ze stylu sarugaku (co znaczy dosłownie "małpia muzyka"), który rozwijał się od około VIII wieku poprzez połączenie elementów tańca związanego z uroczystościami rolniczymi, akrobatyki i innych widowisk. Sarugaku przekształcił się w no w XIV wieku. Do wybitnych postaci wczesnego teatru no należą: aktor i dramaturg Kan'ami (1333-1384) oraz jego syn Zeami (1363-1443). To właśnie Zeami rozwinął no w styl zachowany do dziś - rodzaj tańca-dramatu w muzycznej oprawie, w którym aktorzy noszą zwykle maski. Komediowy aspekt sarugaku zachował się natomiast jako niezależna forma sztuki o nazwie kyogen, wystawiana tradycyjnie w przerwach między sztukami no. Prezentowane w specjalnych teatrach zwanych nogakudo, zarówno no, jak i kyogen miały wyłącznie męską obsadę.

Bunraku

Teatr lalek w jego obecnym kształcie powstał pod koniec XVI wieku, z połączenia akompaniamentu shamisenu, sprowadzonego mniej więcej w tym czasie z Okinawy, gry lalek oraz joruri (śpiewnej opowieści). Słynny śpiewak Takemoto Gidayu (1651-1714) udoskonalił joruri jako sztukę i we współpracy z dramaturgiem Chikamatsu Monzaemon (1653-1724) stworzył kilka wspaniałych dzieł, które cieszą się powodzeniem do dziś. Teatr lalek zaczęto nazywać bunraku w XIX wieku, kiedy to przedstawienia jego promotora, Uemura Bunrakuken, cieszyła się ogromną popularnością. Podobnie jak no i kyogen, wykonawcami bunraku są wyłącznie mężczyźni.

Kabuki

Pierwsze przedstawienia kabuki były wystawiane na początku XVII wieku przez kobiecą trupę aktorską, ale w 1629 roku shogunat Tokugawa, wiedziony troską o dobre obyczaje, wydał zakaz uprawiania zawodu aktorskiego przez kobiety. Od tego czasu aż do okresu Meiji, w Japonii nie było oficjalnie aktorek. W związku z koniecznością grania kobiecych ról w kabuki przez mężczyzn, powstał rodzaj aktora o nazwie onnagata (odtwórca ról kobiecych). Z czasem, najważniejszym aspektem teatru kabuki przestał być taniec, a jego miejsce zajął dramat. Zaczęli pojawiać się zawodowi dramaturdzy, z Chikamatsu na czele. W XVIII wieku na potrzeby kabuki adaptowano sztuki teatru lalek, np. Kanadehon Chushingura. Zaczęły również powstawać specjalne teatry kabuki. Jedną z unikalnych cech teatru japońskiego jest to, że każdy gatunek doczekał się własnego, spełniającego określone warunki, teatru. W okresie Meiji kabuki stawał się coraz bardziej klasyczną formą dramatu. Powstało wtedy niewiele nowych sztuk. Mimo to, gwiazdy sceny pojawiały się jedna po drugiej, by tchnąć w teatr nowe życie. Dzięki temu dzisiejszy teatr kabuki cieszy się większą popularnością niż pozostałe formy teatru klasycznego. W ostatnich latach wystawiono nowe sztuki i przedstawienia, a popularność kabuki dotarła za ocean. W 1993 roku sztuki kabuki były prezentowane w trzech krajach: Niemczech, Portugalii i Stanach Zjednoczonych.

Teatr współczesny

Teatr komercyjny

Przedsiębiorstwa rozrywkowe w Japonii prowadzą szeroką działalność, obejmującą produkcję sztuk i musicali oraz ich wystawianie we własnych teatrach, produkcję filmów i programów telewizyjnych, a także inne formy rozrywki. Łącznie tę działalność określa się mianem teatru komercyjnego. W repertuarze teatru komercyjnego znajduje się dramat współczesny z dobrze znanymi aktorami w obsadzie, sztuki z udziałem popularnych śpiewaków, a także dramat klasyczny oraz musicale zagraniczne. Przedsiębiorstwa rozrywkowe wystawiają dziś również sztuki teatru kabuki. Ostatnio w komercyjną działalność teatralną angażują się domy towarowe, firmy ubezpieczeniowe i inne. W samym Tokio działa około 60 komercyjnych teatrów. Niektóre z nich są odwiedzane przez kilkaset tysięcy widzów miesięcznie.

Shingeki

Shingeki, powstało na początku XX wieku pod wpływem współczesnego dramatu zachodniego, jest obecnie uprawiany przez około 50 niewielkich zespołów teatralnych składających się z osób o podobnych upodobaniach. Shingeki, który zawsze charakteryzował się przede wszystkim realizmem, kładzie nacisk na treść sztuki, w przeciwieństwie do klasycznego teatru japońskiego, w którym najważniejszy jest taniec i muzyka. Wybitną rolę w rozwoju shingeki odegrał teatr i zespół Tsukiji-shogekijo, założony przez Osanai Kaoru (1881-1928) w 1924 roku. Na przestrzeni lat powstało i rozpadało się wiele trup shingeki. Najstarsza, działająca do dziś to Bungakuza, założona w 1937 roku.

Teatr małych form

W odpowiedzi na realizm shingeki, w drugiej połowie lat sześćdziesiątych pod hasłem surrealizm powstało szereg małych grup teatralnych. Zespoły te dają przedstawienia nie tylko w stałych teatrach, ale niemal wszędzie: w namiotach, magazynach, na wolnym powietrzu. Dzięki naciskowi zarówno na efekty wizualne, jak i treść wystawianych sztuk, a także dzięki unikalnemu widzeniu świata, zespoły te cieszą się rosnącym zainteresowaniem i często występują za granicą.

Musicale

Musicale są dziś w Japonii ogromnie popularne. Prezentuje się tu wiele obcych spektakli, jak Cats czy Les Miserables, a także oryginalne produkcje japońskie.