---

„Kazimierz- moje miejsce magiczne”

---

Wstęp- rys historyczny

Kazimierz to bardzo szczególne i niezwykłe miejsce, inspirujące i interesujące, różnorodne pod względem społecznym, architektonicznym, kulturowym i religijnym.

Historia przeplata się z życiem współczesnym na każdej ulicy i w każdym domu. Miasto założone przez Kazimierza Wielkiego, lokowane w 1335 roku.  Dziś dzielnica Krakowa, niegdyś osobne miasto, w którym religia i tradycja chrześcijańska i żydowska płynnie się przenikały. Tutaj jedynie można spotkać miejsce gdzie krzyżuje się ulica Rabina Meiselsa z ulicą Bożego Ciała i ulica Berka Joselewicza z ulicą św. Sebastiana. W XV wieku osiedlili się tutaj Żydzi, zmuszeni do opuszczenia Krakowa. Przez następne 500 lat, aż do wybuchu II wojny światowej tworzyli świat krakowskich Żydów, świat, który dzisiaj już nie istnieje i nie wróci. Stworzyli wspaniała kulturę, sztukę i naukę. Tutaj mieszkali wielcy rabini, uczeni, filozofowie, dzięki którym Kazimierz był jednym z najważniejszych miejsc w żydowskim świecie. To wszystko przerwała II wojna światowa i Holocaust, wydarzenia, które zniszczyły naród żydowski, jego wielowiekową tradycję i kulturę.

Przez wiele lat trwająca w stanie hibernacji dzielnica Kazimierz kojarzyła się jedynie z ruderami, wybitymi oknami, opuszczonymi domami i dziwnym elementem zamieszkującym te posesje. Dzielnica została skazana na zapomnienie i pozostanie martwym skrawkiem miasta. Kilkanaście lat temu, wbrew wszelkim znakom totalnego upadku, Kazimierz zaczął powoli powracać do życia. Przyczynił się, do tego m.in. Festiwal Kultury Żydowskiej, film Steven Spielberga - Lista Schindlera, oraz moda i pewien rodzaju snobizm na sztukę i kulturę żydowską.

Dzisiaj, pełno tu stylowych restauracji, oryginalnych pubów, małych, przytulnych hotelików, pensjonatów i ciekawych galerii. Coraz więcej artystów przeprowadza się na Kazimierz, odnajdując tutaj unikalną atmosferę i niepowtarzalny klimat. I coraz więcej tutaj turystów, dla większości których zobaczenie Kazimierza jest takim samym obowiązkiem jak spacer po Rynku Głównym i wysłuchanie hejnału z wieży mariackiej.

Nie można też zapomnieć, że to również dzielnica chrześcijańska, ze wspaniałymi zabytkami i tradycjami. Wśród zabytków wyróżniają się kościoły Bożego Ciała i św. Katarzyny, kościół O.O Paulinów na Skałce - sanktuarium św. Stanisława, patrona Polski i Panteon Narodowy, wspaniały Ratusz na Placu Wolnica i cały zespół zabytków architektury przemysłowej na ulicy św. Wawrzyńca.

Należy żywić nadzieję, że Kazimierz będzie dalej się rozwijał, nie tracąc nic ze swojej autentyczności, utrzyma swój niepowtarzalny styl i klimat.

Część 1 - Kazik i ja

Nie pamiętam moich pierwszych wspomnień i wrażeń związanych z Kazimierzem. Doskonale natomiast pamiętam moje wrażenia z dnia, w którym szłam do 6 liceum ogólnokształcącego, by złożyć tam dokumenty. Moja reakcja na otoczenie przyszłego liceum była mniej więcej taka: ‘To przecież zapomniany świat... Jak nasz piękny Kraków mógł dopuścić, by pozostała w jego środku taka ruina?’ I rzeczywiście, stare, zaniedbane kamienice ziały pustymi oczodołami wybitych okien, opustoszałe ulice i skwery zdawały się być zamieszkane wyłącznie przez gołębie, równie szare, jak ich środowisko.

Rozpocząwszy naukę w 6-ce zapoznałam się bliżej z kolejnymi ‘urokami Kazimierza’; włóczące się grupy dzieciaków, których najprościej nazwać ‘dresiarzami’, niespodzianki pozostawione przez bezpańskie (a może i ‘pańskie’) psy, bezdomni mieszkający w opuszczonych kamienicach... Same przyjemności, o których nie czyta się w przewodnikach ani informatorach. Codzienne przejście z autobusu do szkoły, a potem z powrotem, napawały mnie strachem i odrazą. Całkowicie zamknęłam się na najmniejsze nawet próby pozytywnych obserwacji i wrażeń. Początkowo nie pomagały nawet kilkakrotne wyjścia z klasą na przechadzki kształcące ze starszymi kolegami i nauczycielami. Moje ‘pierwsze wrażenie’ przyćmiło wszelkie uroki Szerokiej, Starej Bożnicy itd. Te negatywne uczucia do Kazimierza pozostawały we mnie około roku.

Wszystko zmieniło się, kiedy zaczęłam moją przygodę z aparatem fotograficznym. Pewnego dnie zabrałam go do szkoły i... moje spojrzenie na żydowską dzielnicę zmieniło się jak za dotknięciem przysłowiowej ‘czarodziejskiej różdżki’. W perspektywie obiektywu Kazimierz jawił się jako piękna, ‘fotogeniczna’ oaza cudownej architektury, ciekawych obiektów, które na kliszy układały się same w najdoskonalsze kompozycje!

Spojrzałam na ‘mój Kazimierz’ świeższym, bardziej wrażliwym okiem i oto temu właśnie mojemu oku, z którego opadła zasłona odrazy i uprzedzenia, jawił się najpiękniejszy bodaj skrawek Krakowa, pełen urokliwych kawiarenek, uliczek, żywych pamiątek historii tego miejsca. Podczas swoich (nielicznych oczywiście J) wagarów, setki razy odwiedzałam maleńki cmentarzyk Remuh przy Szerokiej, ten nieco większy przy Miodowej, sklep zwany Starym, który w mojej opinii jest miejscem doskonałym (może pomijając obsługę), no i oczywiście legendarne już kafejki, np. opisana poniżej Alchemia.

Jeszcze dziś z prawdziwą przyjemnością powracam do ‘miejsc mojej młodości’ (a nie to co teraz, stara, zgrzybiała babunia J), a w szczególności z upodobaniem spaceruję tymi przytulnymi uliczkami, jem obiad w Ariel (taaaaa...!), siadam w nowym Buckleinie z przyjaciółmi i, oczywiście, przebieram z lubością stosy ubrań na Placu Żydowskim w niedzielne poranki (oczywiście w te nieliczne, w które nie mam zajęć).

Alchemia

ul. Estery 5, 31-056 Kraków
tel. (+)12 292 09 70, 12 292 09 71, tel. kom. 0502 108 158
właściciele: Aleksander Wityński, Jacek Żakowski
otwarta: codziennie od 11.00 - 4.00

Otwarcie „Alchemii” miało miejsce 18 grudnia 1999 roku. Bardzo szybko zdobyła sobie klientelę i stała się pubem kultowym. Pub zajmuje około 170 m kwadratowych. powierzchni, która rozdzielona jest pomiędzy 6 różnych sal. Każda z nich ma swoją nazwę, charakterystyczną dla wystroju. W zależności od samopoczucia można wybrać sobie miejsce przesiadywania w Piekle, Czyśćcu, Alchemii albo Kuchni. W Piekle np. podłoga zrobiona jest z piaskowca pochodzącego z 600-letniej posadzki kościoła św. Katarzyny na Kazimierzu, a jedna ze ścian wyłożona jest spalonymi deskami z kazimierskiego baraku. 

Obok baru stoi i strzeże miejsca Anioł - rzeźba Andrzeja Sieka. Z Czyśćca przechodząc przez szafę znajdziemy się w zupełnie innym wymiarze. Tutaj mogą „...zaistnieć zupełnie odmienne sytuacje towarzyskie..”. W ostatniej sali - w Kuchni, można wraz z przyjaciółmi zasiąść przy stole i zjeść wspólnie przyrządzony posiłek. Właściciele pubu, jako zwolennicy i propagatorzy konwersacji, wykorzystali fakt znany wszystkim, że najlepiej rozmawia się w kuchni. Atmosfery dopełniają stylowe kuchenne kredensy i półki z przetworami na zimę. A kto nie ma ochoty gotować, może zakupić w barze bagietki z szynka, serem lub domowe ciasto.

Grają tu dużo dobrego jazzu, nowoczesnego i tradycyjnego, muzykę folkową, kubańską, hawajską. Sporadycznie odbywają się koncerty w ramach „niespodziewanych zdarzeń artystycznych” (np. koncerty muzyki irlandzkiej).

Stary Sklep - Antykwariat

ul. Józefa 16
Kraków
tel. 0501 451 301

Stary sklep został założony przez Małgorzatę Zwolińską w 1992 roku Od 1996 roku zajmuje pomieszczenia przy ulicy Józefa 16, w kamienicy licznie zamieszkałej przez aktorów krakowskich teatrów.

Sklep nie zajmuje wielkiej przestrzeni, ale można tu znaleźć wszystko: od łyżeczek do cukiernicy po składane łóżko służącej, które powinno znajdować się w służbówce. (A także mój jedyny jak dotychczas cylinder!) Te wszystkie śliczne, potrzebne bądź niepotrzebne, jednakowo kuszące przedmioty, docierają tutaj z różnych źródeł. Bardzo często przynoszone są przez ludzi starszych, z powodów ekonomicznych lub też z obawy, że po ich śmierci przepadną. Te wszystkie przedmioty mają swoją historię i stąd może ta urokliwa atmosfera. Miejsce ze swoim niepowtarzalnym klimatem, przyciąga. Nic więc dziwnego, że ze „Starym Sklepem” zaprzyjaźnieni są artyści, aktorzy, scenografowie i reżyserzy. Stąd wypożyczają wiszące pod sufitem kostiumy do spektakli. Tutaj również kierują swoje kroki krakowscy kolekcjonerzy, którzy uzupełniają swoje zbiory, bądź wymieniają na coś innego. Tu możesz kupić - za jedyne 200 zł - tak modne obecnie maszyny „Singera” , pochodząca z XIX wieku kozę z karczmy żydowskiej, do ocieplania swojego mieszkanka lub żelazko z duszą za 60 zł.

Część 2 - Kazik i Jego mieszkańcy

Pierwszą osobą, z którą rozmawiałam na temat Kazimierza był pan Stanisław. Jest on miłym staruszkiem około siedemdziesiątki, skorym do rozmowy (gadatliwym wręcz!) Rozmowa nasza przebiegała mniej więcej tak:

• Dzień dobry, proszę pana!
• Aaaa, dzień dobry panience!
• Czy jest pan mieszkańcem Kazimierza?
• O tak, to już z 50 lat, jakem się tu wprowadził! Kawał czasu. Już chyba jestem prawdziwym mieszczuchem, hahaha.
• A jak się panu tu mieszka?
• A dobrze
• Dobrze
• Spokojnie tu, cicho. Smutno czasami nawet, bo starzy przyjaciele umierają i nieraz nie ma się już do kogo odezwać. Tylko ten pies nigdy nie zawiedzie! (Pokazuje na równie chyba jak on sam starego kundelka o mądrych ślepiach.) Lubię z nim na spacer wyjść i popatrzyć na te stare kamieniczki, mury co jeszcze pamiętają, jak to było przed wojną jedną i drugą, a i dawniej! Przeżył nasz Kazimierz wiele, oj przeżył. Możnaby encyklopedię napisać o tej dzielnicy. Może i ja kiedyś się za to zabiorę, jak życia starczy (Ciężkie westchnienie)
• Czy dużo się zmieniło od kiedy pan się tu wprowadził?
• I tak i nie. Trochę już kamienic odremontowali, niektóre zaniedbane niszczeją, choć ja pamiętam, jak jeszcze ładne były, ludzie w nich mieszkali, a nie tak jak teraz – opuszczone, odrapane, tymi szprajami popisane przez młodych. No i młodzież się zmieniła. Niewiele tu już takich miłych jak panienka. (To o mnie!J) Łażą, plują, biją się co chwilę (oj, o tym to wiem akurat doskonale!) wyzywają. Raz mi psa farbą pomalowali jak go samego wypuściłem. Na szczęście udało mi się ją z niego zmyć. Piją oni wódkę po oficynach, papierosy palą... Oooj, głupi, tak sobie młodość marnować. A te ich dziewuchy... Też nie lepsze; wiecznie się gzią po kontach. Co z nich wyrośnie?! (Też sobie zadaję to pytanie...) Ale jak nie chcę na nich patrzeć, to sobie idę nad Wisłę na spacer, na rzekę i na ludzi popatrzę, jak na rowerach jeżdżą, z dziećmi się bawią i od razu przyjemniej mi się robi. Albo idę w lecie na Szeroką, usiądę sobie na ławce, piwko w słonku popijam i na tych turystów z Ameryki czy innych Niemiec patrzę. Nieraz to z takiego autobusu cała wielka grupa prawdziwych Żydków się wysypuje. W myckach chodzą i z brodami. Na swoje wracają, tam gdzie ich przodkowie żyli i ginęli. Mało tu teraz tych prawdziwych mieszka, a szkoda, bo to dobry naród. Ci przyjezdni jak na cmentarz wejdą, to cali zapłakani wychodzą, a Niemcy to znów zawstydzeni. Takie to czasy... (Zamyślił się z uśmiechem, więc uznałam, że już wystarczy tych ‘wyznań’)
• Tak, to dziękuję bardzo panie Stanisławie za rozmowę. Bardzo mi było miło pana poznać. Do zobaczenia!
• Do widzenia, dziecko. Szczęścia i pomyślności ci życzę, boś dobra! (Hmmm, skąd ta pewność?)

I taka była opinia mojego pierwszego rozmówcy. Na kolejnego postanowiłam znaleźć kogoś w zupełnie innym wieku i innej płci (tu akurat zbyt dużego wyboru nie ma). Zauważyłam dziewczynę mniej więcej w moim wieku, idącą wolnym krokiem ulicą Wąską. Uznałam, że pewnie ma wolną chwilę, więc podeszłam i zagaiłam:

• Przepraszam, jestem studentką UJ, przeprowadzam badanie do projektu miejskiego(...). Czy mogę zadać pani (PANI!!!, phi, też coś!) kilka pytań? (Miły, zachęcający uśmiech wykwitł na mojej twarzy)
• A odpier.....że sie ode mnie! Nie widzisz, że sie spiesze?! (Nie, nie widzę!) D....e mi zawracać bedzie, studentka zakichana! Za lepszo sie uważa, bo człowiek ino zawodówke skończył! (Taaaaaaaa...)
• A, to dziękuję za miłą rozmowę, bardzo przyda mi się pani komentarz. Do widzenia!
• A odczepże sie wreście...!

· rany! To nie było zbyt pouczające...

Ostatnią osobą, z którą rozmawiałam na temat jej wrażeń ‘kazimierzowych’ była moja koleżanka, również studentka UJ, 23-letnia Krysia. Oto jej wrażenia:

• Mieszkam na Kazimierzu dopiero 3 lata, nie jest to więc opinia z punktu widzenia całego życia spędzonego w tej dzielnicy. Ale moje odczucia są jak najbardziej pozytywne.
• To znaczy...
• Mieszkam przy Placu Wolnica, naprzeciwko banku. Jest tam całkiem spokojnie, nie tak, jak to niektórzy mówią lub sobie wyobrażają. Oczywiści e widuję czasami tych... Jak ich nazwać...?
• Ja nazywam ich dresiarzami.
• Niech będzie. Ale nigdy nie zdarzyło mi się, żeby ktoś z nich mnie zaczepiał. Moja mama trochę się denerwuje, gdy wracam sama wieczorem do domu, ale ja myślę, że nie ma sensu denerwować się na zapas. To już chyba przemijający mit, że tam jest tak niebezpiecznie. Lubię Kazimierz za to, że zawsze jest tam gdzie iść na spacer. Mogę iść nad Wisłę, na bulwary lub w przeciwną stronę, pospacerować tymi małymi kochanymi uliczkami. Poza sezonem turystycznym jest tam cicho i spokojnie. Za to w sezonie można zobaczyć i poznać wiele CIEKAWYCH osób, zwłaszcza z zagranicy. Podobają mi się te wszystkie kamienice, te zadbane i te zapomniane. Uważam, że należy je jak najszybciej odrestaurować, by nie straciły swoich ‘rysów’. Ponad to trzeba to zrobić, póki jeszcze jest co remontować, niektóre budynki wydają się grozić zawaleniem w każdej chwili.
• Czy jest coś, co Ci się na Kazimierzu nie podoba? Coś czego tam naprawdę nie lubisz?
• O tak. To w końcu drugi po Starym Mieście punkt na liście turystycznej Krakowa, a jest tu na ulicach tak brudno, jak w... No, nie wiem gdzie. Tak chyba nie powinno być i to naprawdę mi przeszkadza. Aha, no i jeszcze wiele osób tutaj jest bardzo nieprzyjaznych; młodych, dzieci, starych. Obsługa w większości sklepów jest fatalna. Nie rozumiem dlaczego. Wiem, że wszystkim jest teraz ciężko, ale to chyba nie powód, żeby z kwaśną miną i opryskliwie obsługiwać w spożywczym swoje źródło utrzymania, czyli klienta. (Z ust mi to Krysia wyjęła!) No i to chyba wszystko. A, jeszcze te wszystkie knajpki na Szerokiej, Alchemia... Beż nich nie wyobrażam sobie Kazimierza. One zdecydowanie dodają mu tej fascynującej, cudownej atmosfery.
• Krysiu, a jeszcze takie bardzo praktyczne pytanie. Jesteś zadowolona z dojazdu z Kazimierza we wszystkie punkty Krakowa?
• O tak, oczywiście. Właściwie wszędzie mogę dojechać z maksymalnie jedną przesiadką. No i mam blisko do Rynku, na nogach to jakieś 10 – 15 minut.
• Bardzo serdecznie Ci dziękuję za poświęcony mi czas...

I to wszystko z mojej strony.

Monika A. Obiezierska, zarządzanie kulturą