CZĘŚĆ IV - Podręczny słowniczek
Spis treści
Podręczny słowniczek
Zawiera rzeczy ważne i trudne oraz takie, których nie zdążyliśmy omówić:
- Słowniczek określeń włoskich używanych w muzyce,
- Spis instrumentów muzycznych, także tych rzadziej używanych,
- "Ściągę" z historii muzyki,
- Wykaz kompozytorów znanych i mniej znanych.
150 włoskich określeń spotykanych w nutach
- a tempo - powrót do poprzedniego tempa
- accelerando (czyt. aczczelerando) - przyspieszając
- ad libitum - dowolnie
- adagio (czyt. adadżio) - powoli
- alla polacca (czyt. polakka) - w rytmie poloneza, w stylu polskim
- allargando - rozszerzając (zwalniając)
- allegretto - dość szybko, wolniej niż "allegro"
- allegro - szybko
- andante - dosł. idąc; spokojne tempo, wolnieijsze od "allegretto"
- andantino - tempo trochę żywsze od "andante"
- a piacere (czyt. a piaczere) - dowolnie
- animato - z ożywieniem
- appassionato - namiętnie
- arco (czyt. arko) - smyczkiem
- arpeggio (czyt. arpedżdżio) - akord, którego dźwięki grane są nie równocześnie, lecz kolejno
- assai - bardzo
- attacca (czyt. attakka) - grać dalej natychmiast (bez przerwy)
- bis - powtórzyć dwukrotnie
- calando (czyt. kalando) - zwalniając, ściszając
- cantabile (czyt. kant'abile) - śpiewnie
- capriccioso (czyt. kapricziozo) - kapryśnie
- col legno (czyt. kol lenio) - drzewcem smyczka
- colla destra (c.d.) (czyt. kolla destra) - prawą ręką
- colla sinistra (c.s.) - lewą ręką
- come prima (czyt. kome prima) - jak poprzednio
- commodo (czyt. k'omodo) - swobodnie, wygodnie
- con amore (czyt. kon amore) - z miłością
- con anima (czyt. kon 'anima) - z ożywieniem
- con brio (czyt. kon brijo) - z temperamentem, z ożywieniem
- con espressione (czyt. kon espressjone) - z wyrazem
- con forza (czyt. kon forca) - z siłą
- con fuoco (czyt. kon fuoko) - z ogniem
- con moto (czyt. kon moto) - ruchliwie
- con sordino (czyt. kon sordino) - z tłumikiem
- con spirito (czyt. kon sp'irito) - z ożywieniem
- corda vuota (czyt. korda włota) - pusta struna
- crescendo (czyt. kreszendo, nie kreszczendo) - coraz głośniej
- d'etach'e (czyt. detasz'e) - oddzielając dźwięki (na instr. smyczkowych)
- diminuendo - ściszając
- dolce (czyt. dolcze) - łagodnie, słodko
- dolente - żałośnie
- doloroso (czyt. dolorozo) - boleśnie
- doppio movimento - dwukrotnie szybciej
- eguale - równo
- energico (czyt. en'erdżiko) - energicznie
- eroico (czyt. er'oiko) - bohatersko
- espressivo - z wyrazem
- feroce (czyt. ferocze) - dziko, gwałtownie
- forte - głośno, mocno
- fortissimo - bardzo głośno
- funebre - żałobnie
- furioso (czyt. furiozo) - szaleńczo, z gniewem
- giocoso (czyt. dżokozo) - wesoło
- giusto (czyt. dżusto) - właściwie, odpowiednio
- glissando - ślizgając się
- grandioso (czyt. grandjozo) - okazale, wspaniale
- grave - ciężko
- grazioso (czyt. gracjozo) - z wdziękiem
- impetuoso (czyt. impetuozo) - gwałtownie, burzliwie
- improvisando (czyt. improwizando) - swobodnie
- in tempo - w tempie
- incalzando (czyt. inkalcando) -przyspieszając
- inquieto (czyt. inkłieto) - niespokojnie
- lacrimoso (czyt. lakrimozo) - żałośnie
- lamentoso (czyt. lamentozo) - płaczliwie
- larghetto (czyt. largetto) - dość szeroko, tempo szybsze niż "largo"
- largo - szeroko, wolno
- legato - łącząc dźwięki
- leggiero (czyt. ledżiero) - lekko
- lento - powoli
- lirico - lirycznie, śpiewnie, łagodnie
- listesso tempo - to samo tempo
- loco (czyt. loko) - na miejscu, bez przenoszenia i transpozycji dźwięku
- maestoso (czyt. maestozo) - majestatycznie, uroczyście
- marcato (czyt. markato) - akcentując
- marziale (czyt. marcjale) - energicznie
- meno - mniej
- meno mosso - wolniej
- mesto - smutnie
- mezzoforte (czyt. medzoforte) - niezbyt głośno
- mezzopiano (czyt. medzopiano) - dość cicho
- misterioso (czyt. misteriozo) - tajemniczo
- moderato - umiarkowanie
- molto - bardzo
- morendo - zamierając, ściszając
- non tanto - nie bardzo
- non troppo - nie za bardzo
- obbligato - obowiązkowy, obowiązkowo
- passionato - namiętnie, gorączkowo
- perdendo - zanikając, coraz ciszej i wolniej
- perdendosi - coraz ciszej i wolniej
- pesante (czyt. pezante) - ciężko
- piangendo (czyt. piandżendo) - płaczliwie
- pianissimo - bardzo cicho
- piano - cicho
- pi'u - bardziej
- pi'u mosso - szybciej
- pizzicato (czyt. picikato) - szarpać struny palcem (na instr. smyczkowych)
- poco (czyt. poko) - trochę, niezbyt, nie za bardzo
- poco a poco (czyt. poko a poko) - stopniowo zwiększając (tempo lub siłę), coraz bardziej
- portamento - przenosząc dźwięki płynnie (bez oddzielania)
- portato - oddzielając dźwięki
- presto - bardzo szybko
- prima volta - po raz pierwszy
- punta d'arco - końcem smyczka
- quasi (czyt. kłazi) - prawie, niby
- rallentando - zwalniając
- rinforzando (czyt. rinforcando) - wzmacniając dźwięk
- risoluto (czyt. rizoluto) - stanowczo
- ritardando - opóźniając, zwalniając
- ritenuto - wstrzymując, zwalniając
- rubato - swobodnie pod względem rytmu i tempa
- scherzando (czyt. skercando) - żartobliwie
- secco (czyt. sekko) - sucho, krótko
- seconda volta (czyt. sekonda) - wolta po raz drugi, druga wolta
- semplice (czyt. semplicze) - prosto, naiwnie
- senza (czyt. senca) - bez
- sforzato (czyt. sforcato) - wzmacniając, akcentując dźwięk
- simile - podobnie, jak poprzednio
- smorzando (czyt. smorcando) - omdlewając, zanikając
- soave - spokojnie, łagodnie
- sostenuto - wstrzymując, grać spokojnie, bez pośpiechu
- sotto voce (czyt. sotto wocze) - półgłosem
- spianato - z prostotą, spokojnie
- spiccato (czyt. spikkato) - odrywając dźwięki (na instrumentach smyczkowych)
- spiritoso - z duchem, dowcipnie
- staccato (czyt. stakkato) - krótkim, odrywanym dźwiękiem
- strepitoso - niespokojnie
- stretto - ścieśniając, przyspieszając
- stringendo (czyt. strindżendo) - przyspieszając
- subito - nagle
- sul ponticello (czyt. sul ponticzello) - bliżej podstawka (na instr. smyczkowych)
- sul tasto - bliżej gryfu (na instr. smyczkowych)
- tacet (czyt. tacet) - głos lub instrument milczy
- tempestoso - burzliwie
- tempo giusto (czyt. dżusto) - tempo właściwe
- tempo primo - tempo początkowe
- tenuto - wytrzymywać długość dźwięków
- tranquillo (czyt. trankuillo) - spokojnie
- tremolo - dźwięk drżący, na instr. smyczkowych uzyskiwany przez szybkie zmiany smyczka
- troppo - zbyt
- tutti - wszyscy
- un poco pi'u (czyt. un poko piu) - trochę bardziej
- una corda (czyt. una korda) - przycisnąć lewy pedał (w fortepianie)
- unisono - jednogłośnie, wszyscy grają lub śpiewają to samo
- veloce (czyt. welocze) - żwawo, szybko, lekko
- verte - odwróć stronę
- vigoroso (czyt. wigorozo) - śmiało, z temperamentem
- vivace (czyt. wiwacze) - żywo
- voce (czyt. wocze) - głos
linia niebieska
do góry
Instrumenty muzyczne znane i mniej znane
Znak wykrzyknika ! oznacza, że instrument omówiony jest w podręczniku.
Instrument - Grupa instrumentów - Informacje o instrumencie
- !akordeon - dęte klawiszowe - instrument akordowy, posiada miech i dwie klawiatury
- !altówka, wł. viola, skrót: Vla - strunowe smyczkowe - nieco większa od skrzypiec i o niższym brzmieniu; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej
- aulos - dęte drewniane - starożytny instrument dęty, w postaci jednej lub dwóch piszczałek
-
bałałajka - strunowe szarpane - instrument ludowy pochodzenia rosyjskiego, o trójkątnym pudle rezonansowym i trzech strunach
- bandoneon - dęte klawiszowe - rodzaj akordeonu, popularny w Ameryce Południowej
- bandżo - strunowe szarpane - rodzaj gitary, o pudle rezonansowym pokrytym błoną
- bębenek baskijski - perkusyjne - nazwa tamburynu
- !bęben, wł. gran cassa, skrót: G.c. - perkusyjne - instrument o nieokreślonej wysokości dźwięku w postaci walca obciągniętego membraną z jednej lub dwóch stron
- bongosy - perkusyjne - rodzaj bębnów, na których gra się rękami
- clavinova - elektroniczne - rodzaj pianina elektrycznego
- cymbały - strunowe uderzane - duża ilość strun rozpiętych na prostokątnym pudle rezonansowym; gra się pałeczkami
- cytra - strunowe szarpane - struny melodyczne i akordowe rozpięte na płaskim pudle rezonansowym; gra się metalowym pierścionkiem i palcami
- !czelesta - perkusyjne - instrument złożony z szeregu metalowych płytek, w które uderzają młoteczki przy naciśnięciu klawiszy
- dudy - dęte - instrument ludowy, złożony z miecha i kilku piszczałek: melodycznej i basowych
- !dzwonki - perkusyjne - zwane też cymbałkami; szereg metalowych płytek, w które uderza się pałeczkami
- !dzwony rurowe, wł. campane, skrót: Camp. - perkusyjne - metalowe rury, wydające dźwięki o mniej więcej określonej wysokości
- eufonium - dęte blaszane - zbliżony do tuby, używany w orkiestrach dętych
- !fagot, wł. fagotto, skrót: Fg. - dęte drewniane - instrument barytonowo-basowy o podwójnym stroiku; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej
- fidel - strunowe smyczkowe - średniowieczny instrument smyczkowy
- fisharmonia - dęte klawiszowe - zewnętrznie podobna do pianina; gra się na klawiaturze, równocześnie napełniając miechy powietrzem za pomocą pedałów
- !flet, wł. flauto, skrót: Fl. - dęte drewniane - instrument zbudowany z metalu; dmucha się w specjalną szczelinę - ustnik z boku instrumentu; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej
- !flet podłużny - dęte drewniane - drewniana wąska rurka z bocznymi otworami zakończona ustnikiem
- !flet pikolo (pikulina), wł. flauto piccolo, skrót: Fl.picc. - dęte drewniane - instrument zbudowany z metalu, mniejszy od fletu; brzmi o oktawę wyżej niż flet; wchodzi w skład wielkiej orkiestry symfonicznej
- !fortepian, wł. pianoforte, skrót: Pf., Pfte - strunowe uderzane - instrument w kształcie skrzydła ptaka; w struny uderzają młoteczki uruchamiane poprzez klawiaturę
- frusta - perkusyjne - instrument perkusyjny złożony z dwóch desek; naśladuje trzaskanie bata
- gęśle - smyczkowe - rodzaj ludowych skrzypiec
- !gitara elektryczna - elektromechaniczne - gitara z przetwornikami elektrycznymi, które modyfikują dźwięk i wzmacniają go
- !gitara - strunowe szarpane - pudło rezonansowe w kształcie ósemki; sześć strun; gra się palcami
- !gong - perkusyjne - metalowa, okrągła płyta; dźwięk o nieokreślonej wysokości
- guiro - perkusyjne - ludowy instrument indiański; karbowana tykwa pocierana prętem
- !harfa, wł. arpa, skrót: Ar. - strunowe szarpane - 46 strun rozpiętych na trójkątnym korpusie; struny można przestroić za pomocą pedałów; gra się rękami
- harmonia - dęte klawiszowe - rodzaj akordeonu, o klawiaturach guzikowych
- helikon - dęte blaszane - rodzaj tuby o okrągłym kształcie
- hi-hat - perkusyjne - dwa talerze umocowane tak, aby można było uderzać w nie przy pomocy pedału
- kastaniety - perkusyjne - instrument hiszpański zbudowany z dwóch kawałków twardego drewna związanych sznurkiem
- !keyboard - elektroniczne - instrument złożony z syntezatora dźwięku, klawiatury i wzmacniacza; posiada możliwości automatyzacji gry
- kitara - strunowe szarpane - starożytny instrument strunowy, podobny do liry
- !klarnet, wł. clarinetto, skrót: Cl. - dęte drewniane - zbudowany z drewna o pojedynczym stroiku; instrument transponujący; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej; odmiana basowa brzmi o oktawę niżej
- !klawesyn, wł. clavicembalo, skrót: Cemb. - strunowe szarpane - pudło rezonansowe w kształcie trójkąta; struny szarpane piórkami; gra się na dwóch klawiaturach, ma 6 lub 7 pedałów
- klawikord - strunowe uderzane - poprzednik fortepianu; pudło rezonansowe w kształcie skrzynki z klawiaturą; wydaje ciche i delikatne dźwięki
- kobza - strunowe szarpane - rumuński instrument ludowy o wypukłym pudle rezonansowym podobnym do lutni; ma kilka strun
- !kontrabas, wł. contrabasso, skrót: Cb. - strunowe smyczkowe - największy instrument smyczkowy o czterech strunach (lub pięciu) strojonych kwartami; transponuje o oktawę w dół; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej
- kornet - dęte blaszane (z rodziny rogów) - zewnętrznie przypomina trąbkę; technika gry jest łatwiejsza; używany głównie w orkiestrach dętych
- !kotły, wł. timpani, skrót: Tp. lub Tmp. - perkusyjne - na metalowym kotle napięta jest membrana, w którą uderza się pałkami; rezonans kotła powoduje, że dźwięk ma określoną wysokość; wchodzą w skład orkiestry symfonicznej
- !ksylofon - perkusyjne - instrument złożony z drewnianych sztabek nastrojonych chromatycznie; gra się dwiema lub czterema pałeczkami
- lira - strunowe szarpane - instrument starożytny; struny rozpięte na pudle rezonansowym ze skorupy żółwia i rogów antylopy
- lutnia - strunowe szarpane - popularna w epoce średniowiecza i renesansu; ma 6-16 strun rozpiętych na wypukłym pudle rezonansowym; charakterystyczna "złamana" szyjka
- mandolina - strunowe szarpane - ma cztery pary strun strojonych w kwintach, rozpiętych na wypukłym pudle rezonansowym; gra się przy pomocy trójkątnej płytki zwanej plektronem
- marakasy - perkusyjne - rodzaj grzechotki, instrument pochodzenia indiańskiego
- !marimba - perkusyjne - szereg drewnianych płytek strojonych chromatycznie; dźwięk wzmacniają i wydłużają umieszczone pod płytkami rury
- !obój, wł. oboe, skrót: Ob. - dęte drewniane - instrument w kształcie drewnianej rury o podwójnym stroiku; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej
- obój miłosny (d'amore) - dęte drewniane - odmiana oboju o nieco niższej skali i odmiennym kształcie korpusu
- okaryna - dęte - instrument ludowego pochodzenia o obłym kształcie; zbudowany z gliny; gra się na nim podobnie jak na flecie
- !organy, wł. organo, skrót: Org. - dęte klawiszowe - instrument złożony z ogromnej ilości piszczałek, do których powietrze tłoczone jest obecnie przy pomocy napędu elektrycznego; gra się na kilku manuałach i pedale
- organy Hammonda - elektromechaniczne - rodzaj organów; dźwięk powstaje na drodze elektromechanicznej
- !pianino - strunowe uderzane - odmiana fortepianu skonstruowana do użytku domowego o mniej szlachetnym brzmieniu i mniejszych możliwościach technicznych; struny ułożone pionowo
- !pianino cyfrowe - elektroniczne - źródłem dźwięku jest elektroniczny syntezator dźwięku
- rożek angielski, wł. corno inglese, skrót: Cor.ing. lub C.i. - dęte drewniane - nieco większy od oboju, o brzmieniu niższym o kwintę; transponuje o kwintę w dół; wchodzi w skład wielkiej orkiestry symfonicznej
- !róg (waltornia), wł. corno, skrót: Cor. lub Cr. - dęte blaszane - kształt zwiniętej metalowej rury z mocnym rozszerzeniem na końcu; transponuje o kwintę w dół; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej
- !saksofon, wł. saxofono, skrót: Sxf. - dęte drewniane - zbudowany z metalu; istnieje w różnych wielkościach i o różnych skalach; sposób gry zbliżony do klarnetu
- sarusofony - dęte drewniane - grupa instrumentów w kształcie płasko zwiniętych rur blaszanych; sposób gry zbliżony do oboju i fagotu; używane w orkiestrach dętych
- skrzydłówka - dęte blaszane - instrument zbliżony do trąbki, ale o bardziej stożkowym profilu; używany w orkiestrach dętych
- !skrzypce, wł. violino, skrót: Vno, l.mn. Vni - strunowe smyczkowe - pudło rezonansowe w kształcie ósemki z szyjką i główką; cztery struny strojone kwintami; gra się smyczkiem lub palcami (pizzicato); wchodzą w skład orkiestry symfonicznej
- szałamaja - dęte drewniane - drewniana piszczałka o podwójnym stroiku, popularna w epoce średniowiecza i renesansu
- szpinet - strunowe szarpane - odmiana klawesynu używana we Francji
- !talerze, wł. piatti, skrót: Ptti - perkusyjne - wykuwane w specjalny sposób dwie mosiężne płyty; można uderzać o siebie dwa lub uderzać pałeczką (miotełką) tylko w jeden; wchodzą w skład wielkiej orkiestry symfonicznej
- !tamburyn - perkusyjne - mały bębenek z jedną membraną i brzęczącymi blaszkami dookoła
- teorban - strunowe szarpane - spokrewniony z lutnią, o brzmieniu basowym; na pudle rezonansowym umocowanych jest kilkanaście strun; popularny w XVI i XVII wieku jako instrument akompaniujący
- tom-tom - perkusyjne - rodzaj bębna, budowany w różnych wielkościach
- !trąbka, wł. tromba, skrót: Tr. lub Trb. - dęte blaszane - metalowa, zwinięta rura posiadająca mechanizm trzech wentyli; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej
- !trójkąt (triangel), wł. triangolo - perkusyjne - metalowy pręt o kształcie trójkąta; gra się metalowym pręcikiem
- tuba - dęte blaszane - najniżej brzmiący instrument blaszany; kształt zwiniętej, rozszerzającej się rury; ma zazwyczaj cztery wentyle; wchodzi w skład wielkiej orkiestry symfonicznej
- viola da gamba - strunowe
- smyczkowe - instrument popularny w XV-XVII wieku, budowany w różnych wielkościach
- !werbel - perkusyjne - płaski bęben o dwóch membranach; metalowe sprężynki dają brzęczącą barwę; gra się dwiema pałeczkami
- !wibrafon, wł. vibrafono - perkusyjne (elektromechaniczne) - szereg metalowych sztabek z zamocowanymi pod spodem rurami rezonującymi; dźwięk ma wytworzoną elektromechanicznie wibrację
- !wiolonczela, wł. violoncello, skrót: Vc. - strunowe smyczkowe - instrument basowy o czterech strunach strojonych kwintami; gra się w pozycji siedzącej; wchodzi w skład orkiestry symfonicznej
- wirginał - strunowe szarpane - odmiana klawesynu popularna w Anglii
linia niebieska
do góry
Muzyczne epoki
Epoka Średniowiecza
Kalendarz/Wieki - Wydarzenia historyczne - Muzyka
- X - Chrzest Polski (996) - Melodie chorału gregoriańskiego są już spisane
- XI - Pierwsza Wyprawa Krzyżowa (1099) - Rozkwit poezji i muzyki trubadurów i truwerów
- XII
- XIII - Sprowadzenie Krzyżaków do Polski (1226) - "Bogurodzica"
- XIV - Koronacja Władysława Łokietka (1320), Założenie Akademii Krakowskiej (1364) -
- XV - Bitwa pod Grunwaldem (1410), Odkrycie Ameryki (1492) - Żyje i tworzy Mikołaj z Radomia
do góry
Epoka Renesansu
Kalendarz/Lata - Wydarzenia historyczne - Muzyka
linia czerwona
- 1500 - - Pierwsze drukowane nuty (1501 - Wenecja)
- 1510 - Powstanie kościoła protestanckiego (Marcin Luter) (1517) -
- 1520 - Hołd Pruski (1525) - Rodzi się Giovanni Pierluigi da Palestrina (1525), rodzi się Wacław z Szamotuł (ok. 1526)
- 1530 - - Powstaje "Tabulatura organowa Jana z Lublina" (1537)
- 1540 - Dzieło Mikołaja Kopernika "O obrotach sfer niebieskich" (1543) -
- 1550 - -
- 1560 - Unia Lubelska (Polski z Litwą) (1569) - Umiera Wacław z Szamotuł (ok. 1560)
- 1570 - -
- 1580 - - Mikołaj Gomółka komponuje "Melodie na Psałterz polski" (1580)
- 1590 - Przeniesienie stolicy Polski z Krakowa do Warszawy (1596) - Powstają pierwsze próby opery (ok. 1590); umiera Orlando di Lasso (1594)
linia czerwona
do góry
Epoka Baroku
Kalendarz/Lata - Wydarzenia historyczne - Muzyka
linia czerwona
- 1600 - Warszawa stolicą Polski - Claudio Monteverdi komponuje operę "Orfeusz" (1607)
- 1610 - - Ukazują się drukiem "Offertoria et Communiones" Mikołaja Zieleńskiego (Wenecja 1611)
- 1620 - - Pierwsze przedstawienie opery na zamku w Warszawie (1628)
- 1630 - - Pierwszy publiczny teatr operowy w Wenecji (1637)
- 1640 - - Umiera Adam Jarzębski (1649)
- 1650 - "Potop" szwedzki (1655-1660) - Umiera Marcin Mielczewski (1651)
- 1660 - -
- 1670 - -
- 1680 - Odsiecz wiedeńska (1683) - Rodzi się Jan Sebastian Bach i Jerzy Fryderyk Haendel (1685)
- 1690 - - Umiera w Londynie Henryk Purcell (1695)
- 1710 - Panowanie króla Ludwika XIV (1643-1715) we Francji - Działa w Paryżu Jean-Philippe Rameau
- 1720 - - Publiczny teatr operowy w Warszawie (1724); Jan Sebastian Bach komponuje "Pasję według św. Mateusza" (1729)
- 1730 - - Antonio Vivaldi wydaje "Cztery pory roku" (1730); Bach "Wielka msza h-moll" (1733); umiera Grzegorz Gerwazy Gorczycki (1734)
- 1740 - - J.Fr. Haendel tworzy oratorium "Mesjasz" (1741)
- 1750 - - Umiera Jan Sebastian Bach (1750); rodzi się Wolfgang Amadeusz Mozart (1756)
linia czerwona
do góry
Epoka Klasycyzmu
Kalendarz/Lata - Wydarzenia historyczne - Muzyka
linia czerwona
- 1760 - - Powstaje Teatr Narodowy w Warszawie (1765)
- 1770 - I rozbiór Polski (1772) - Pierwsza polska śpiewogra "Nędza uszczęśliwiona" Macieja Kamieńskiego (1778)
- 1780 - Wybucha rewolucja francuska (1789) - Wolfgang Amadeusz Mozart komponuje operę "Wesele Figara" (1786)
- 1790 - Powstanie kościuszkowskie (1794) III rozbiór Polski (1795) - Powstają "Krakowiacy i górale" z muzyką Jana Stefaniego (1794); powstaje "Mazurek Dąbrowskiego" (1797)
- 1800 - Powstaje Księstwo Warszawskie (1807) - Ludwik van Beethoven komponuje V Symfonię (1808)
- 1810 - - Rodzi się Fryderyk Chopin (1810); Gioacchino Rossini komponuje operę "Cyrulik sewilski" (1816); rodzi się Stanisław Moniuszko (1819)
linia czerwona
do góry
Epoka Romantyzmu
Kalendarz/Lata - Wydarzenia historyczne - Muzyka
linia czerwona
- 1820 - - Ludwik van Beethoven komponuje IX Symfonię (1824); Chopin komponuje Koncert fortepianowy f-moll (1829)
- 1830 - Wybucha powstanie listopadowe (1830) - Chopin komponuje Koncert fortepianowy e-moll (1830); prawykonanie "Symfonii fantastycznej" Hektora Berlioza (1830); rodzi się Henryk Wieniawski (1835)
- 1840 - - Umiera Fryderyk Chopin (1849)
- 1850 - - Giuseppe Verdi komponuje "Traviatę" (1853); prawykonanie poematu symfonicznego "Preludia" Franciszka Liszta (1854); Stanisław Moniuszko wystawia "Halkę" (1858)
- 1860 - Wybucha powstanie styczniowe (1863) - Ryszard Wagner komponuje "Tristana i Izoldę" (1865); Stanisław Moniuszko wystawia "Straszny dwór" (1865)
- 1870 - Pierwsze próby nagrywania dźwięku (1877) - Bizet komponuje "Carmen" (1875); Piotr Czajkowski komponuje balet "Jezioro łabędzie" (1877)
- 1880 - - Rodzi się Igor Strawiński (1882); umiera Ryszard Wagner (1883)
linia czerwona
do góry
Przełom stuleci i wiek XX
Kalendarz/Lata - Wydarzenia historyczne - Muzyka
linia czerwona
- 1890 - - Klaudiusz Debussy komponuje "Popołudnie fauna" (1894)
- 1900 - Nagroda Nobla z fizyki dla Marii Skłodowskiej-Curie (1903) - Umiera Giuseppe Verdi (1901); Mieczysław Karłowicz ginie w lawinie (1909)
- 1910 - Wybuch I wojny światowej (1914); powstanie niepodległej Polski (1918); Ignacy Jan Paderewski zostaje premierem rządu polskiego (1919) - Igor Strawiński komponuje "Święto wiosny" (1913); w Nowym Orleanie w USA rozkwita muzyka jazzowa
- 1920 - - Premiera "Króla Rogera" Karola Szymanowskiego (1926); Maurycy Ravel komponuje "Bolero" (1927)
- 1930 - Wybuch II wojny światowej (1939) - Karol Szymanowski kończy balet "Harnasie" (1931); umiera Karol Szymanowski (1937)
- 1940 - Powstanie warszawskie
- (1944); zrzucenie bomby na Hiroszimę (1944) i koniec II wojny światowej - Dymitr Szostakowicz komponuje "Symfonię Leningradzką" (1941); umiera B'ela Bart'ok (1945)
- 1950 - - Witold Lutosławski komponuje "Koncert na orkiestrę" (1954); Olivier Messiaen komponuje "Ptaki egzotyczne" (1956)
- 1960 - Człowiek staje na Księżycu (1969) - Krzysztof Penderecki komponuje "Pasję według świętego Łukasza" (1966)
- 1970 - Kardynał Karol Wojtyła zostaje wybrany papieżem (1978) - Wojciech Kilar komponuje "Krzesanego" (1974); Krystian Zimmerman otrzymuje I nagrodę na Konkursie Chopinowskim (1975); Henryk Mikołaj Górecki komponuje "III Symfonię - Pieśni żałosnych" (1976)
- 1980 - Stan wojenny w Polsce (1981); pierwsze demokratyczne wybory w Polsce (1989); rozwój komputerów i płyt kompaktowych - Prapremiera opery Krzysztofa Pendereckiego "Czarna maska" (1986); powstaje "Koncert fortepianowy" Witolda Lutosławskiego (1988)
- 1990 - Zjednoczenie Niemiec (1990); rozwój internetu - Umiera Olivier Messiaen (1992); umiera Witold Lutosławski (1994)
- 2000 - Atak terrorystyczny na World Trade Center (2001); wojna w Iraku (2003); dalszy rozwój internetu i możliwości przesyłania plików dźwiękowych; umiera polski papież Jan Paweł II (2005) - Powstaje "Mythodea" greckiego kompozytora Vangelisa (2001); umiera Janina Garścia (2004); Rafał Blechacz otrzymuje I nagrodę na Konkursie Chopinowskim (2005)
linia niebieska
do góry
Kompozytorzy znani i mniej znani
Kompozytorzy ułożeni są od najstarszego do najmłodszego.
do góry
Kompozytorzy urodzeni w wieku XV i XVI
Kompozytor - Kiedy żył - Narodowość - Co skomponował
linia czerwona
- Mikołaj z Radomia - XV wiek - polska - trzygłosowa muzyka religijna i świecka na głosy lub instrumenty
- Mikołaj z Krakowa - XVI wiek - polska - utwory religijne na chór, tańce na instrumenty
- Giovanni Pierluigi (czyt. dżowanni pierluidżi) da Palestrina - ok. 1525-1594 - włoska - utwory religijne na chór
- Wacław z Szamotuł - ok. 1526 - ok. 1560 - polska - utwory religijne i świeckie na chór
- Orlando di Lasso - ok. 1532-1594 - flamandzka (dzisiejsza Belgia) - utwory religijne i świeckie na chór
- Mikołaj Gomółka - ok. 1535 - po 1591 - polska - utwory religijne i świeckie na chór
- Mikołaj Zieleński - 1550 - po 1615 - polska - utwory religijne na chór i zespół instrumentalny
- Claudio (czyt. klaudio) Monteverdi - 1567-1643 - włoska - opery, utwory religijne, dzieła świeckie, na chór i zespół instrumentalny
- Adam Jarzębski - przed 1590-1649 - polska - muzyka na zespoły instrumentów
- Marcin Mielczewski - przed 1600-1651 - polska - muzyka religijna i świecka, wokalno-instrumentalna i instrumentalna
linia czerwona
do góry
Kompozytorzy urodzeni w wieku XVII
Kompozytor - Kiedy żył - Narodowość - Co skomponował
linia czerwona
- Bartłomiej Pękiel - po 1600-1670 - polska - muzyka religijna wokalno-instrumentalna, tańce instrumentalne
- Arcangelo Corelli (czyt. arkandżelo korelli) - 1653-1713 - włoska - utwory skrzypcowe: sonaty, concerti grossi
- Henry Purcell (czyt. henry persl) - 1659-1695 - angielska - opery ("Dydona i Eneasz"), muzyka religijna wokalno-instrumentalna, utwory instrumentalne
- Grzegorz Gerwazy Gorczycki - ok. 1665-1734 - polska - muzyka religijna wokalno-instrumentalna oraz chóralna
- Francois Couperin (czyt. fransu'a kuper'ę) - 1668-1733 - francuska - utwory klawesynowe i kameralne, muzyka religijna
- Antonio Vivaldi - 1678-1741 - włoska - utwory skrzypcowe, kameralne, zespołowe, koncerty instrumentalne ("Cztery pory roku"), concerti grossi, opery, muzyka religijna
- Georg Philipp (czyt. georg filip) Telemann - 1681-1767 - niemiecka - utwory instrumentalne: solowe, kameralne i zespołowe, koncerty, utwory klawesynowe, opery, kantaty, muzyka religijna
- Jean-Philippe Rameau (czyt. żan fill'ip ram'o) - 1683-1764 - francuska - opery, balety, utwory klawesynowe, utwory religijne
- Johann Sebastian Bach - 1685-1750 - niemiecka - utwory organowe, klawesynowe, skrzypcowe, kameralne, koncerty, msze, pasje, oratoria, kantaty
- Georg Friedrich Haendel (czyt. hendel) - 1685-1759 - niemiecka - opery, utwory organowe, klawesynowe, skrzypcowe, kameralne, koncerty, oratoria ("Mesjasz"), kantaty, hymny
- Domenico Scarlatti (czyt. domeniko skarlatti) - 1685-1757 - włoska - utwory klawesynowe, organowe
- Benedetto Marcello (czyt. marczello) - 1686-1739 - włoska - utwory instrumentalne ("Koncert obojowy"), oratoria, kantaty, muzyka religijna
- Louis-Claude Daquin (czyt. lu'i klod dak'ę) - 1694-1772 - francuska - utwory klawesynowe, organowe, muzyka religijna
- Johann Quantz (czyt. kwanc) - 1697-1773 - niemiecka - utwory fletowe, szkoła na flet
linia czerwona
do góry
Kompozytorzy urodzeni w wieku XVIII
Kompozytor - Kiedy żył - Narodowość - Co skomponował
linia czerwona
- Giovanni Battista Pergolesi (czyt. dżowanni battista pergolezi) - 1710-1736 - włoska - opery, muzyka religijna ("Stabat Mater"), utwory instrumentalne
- Christof Willibald Gluck (czyt. gluk) - 1714-1787 - austriacka (działał we Francji) - opery, utwory orkiestrowe
- Carl Philipp (czyt. karl filip) Emanuel Bach (syn Jana Sebastiana Bacha) - 1714-1788 - niemiecka - utwory klawesynowe, kameralne, orkiestrowe
- Joseph Haydn (czyt. jozef) - 1732-1809 - austriacka - utwory instrumentalne: solowe, kameralne, koncerty instrumentalne, symfonie; oratoria, opery, pieśni, muzyka religijna
- Maciej Kamieński - 1734-1821 - polska (z pochodzenia Słowak) - śpiewogra "Nędza uszczęśliwiona", muzyka religijna, polonezy
- Karl Ditters von Dittersdorf
- (czyt. d'ytersdorf) - 1739-1799 - austriacka - muzyka instrumentalna: symfonie, koncerty; opery komiczne
- Jan Stefani - 1746-1829 - czeska (działał w Polsce) - muzyka do "Krakowiaków i górali"
- Domenico Cimarosa (czyt. domeniko czimaroza) - 1749-1801 - włoska - muzyka klawesynowa, opery komiczne
- Muzio Clementi (czyt. mucjo klementi) - 1752-1832 - włoska - sonaty i etiudy fortepianowe
- Giovanni Battista Viotti (czyt. dżowanni battista wiotti) - 1753-1824 - włoska - utwory skrzypcowe: sonaty, koncerty
- Wolfgang Amadeus Mozart - 1756-1791 - austriacka - utwory instrumentalne: fortepianowe, skrzypcowe, kameralne, koncerty, symfonie; opery, muzyka religijna, pieśni
- Rodolphe Kreutzer (czyt. rodolf krojcer) - 1766-1831 - francuska - utwory skrzypcowe: etiudy i kaprysy, koncerty; muzyka kameralna, opery
- Michał Kleofas Ogiński - 1765-1833 - polska - muzyka fortepianowa: polonezy ("Pożegnanie Ojczyzny"), mazurki, walce
- Józef Elsner - 1769-1854 - polska - muzyka fortepianowa: mazurki, polonezy; utwory kameralne, opery, muzyka religijna
- Ludwig van Beethoven - 1770-1827 - niemiecka (działał w Wiedniu) - muzyka instrumentalna: fortepianowa, skrzypcowa, kameralna, symfoniczna; opera, muzyka religijna, pieśni
- Johann Cramer (czyt. kramer) - 1771-1858 - niemiecka - utwory fortepianowe, etiudy
- Johann Nepomuk Hummel - 1778-1837 - niemiecka - utwory fortepianowe, opery, balety
- Franciszek Lessel - 1780-1838 - polska - utwory fortepianowe, kameralne, koncerty fortepianowe, pieśni
- Anton Diabelli - 1781-1858 - austriacka - utwory fortepianowe (sonatiny)
- John Field (czyt. dżon fild) - 1782-1837 - irlandzka - utwory fortepianowe (nokturny)
- Niccolo Paganini (czyt. n'ikolo) - 1782-1840 - włoska - utwory skrzypcowe: kaprysy, koncerty
- Jacques Mazas (czyt. żak maz'a) - 1782-1849 - francuska - utwory skrzypcowe (etiudy)
- Karol Kurpiński - 1785-1857 - polska - opery, balety, muzyka symfoniczna, pieśni, "Koncert klarnetowy"
- Carl Maria Weber - 1786-1826 - niemiecka - opery, utwory fortepianowe, orkiestrowe, kameralne, pieśni, "Koncert klarnetowy"
- Frederik Kuhlau (czyt. kulau) - 1786-1832 - niemiecka (działał w Danii) - utwory fortepianowe (sonatiny), opery, pieśni
- Karol Lipiński - 1790-1861 - polska - utwory skrzypcowe, koncerty skrzypcowe
- Carl Czerny (uczeń Beethovena) - 1791-1857 - austriacka - utwory fortepianowe (etiudy i ćwiczenia)
- Gioacchino Rossini (czyt. dżoakino) - 1792-1868 - włoska - opery ("Cyrulik sewilski"), utwory kameralne, muzyka religijna
- Franz Schubert (czyt. franc szubert) - 1797-1828 - austriacka - pieśni, symfonie, utwory kameralne, utwory fortepianowe
linia czerwona
do góry
Kompozytorzy urodzeni w wieku XIX
Kompozytor - Kiedy żył - Narodowość - Co skomponował
linia czerwona
- Vincenzo Bellini (czyt. winczenco) - 1801-1835 - włoska - opery ("Norma"), muzyka religijna
- Charles Beriot (czyt. szarl berj'o) - 1802-1870 - belgijska - utwory skrzypcowe: szkoła gry skrzypcowej, koncerty, etiudy
- Hector Berlioz - 1803-1869 - francuska - symfonie ("Fantastyczna"), uwertury, oratoria
- Felix Mendelssohn-Bartholdy (czyt. feliks m'endelson bartoldy) - 1809-1847 - niemiecka - muzyka fortepianowa ("Pieśni bez słów"), kameralna, koncerty, symfonie, oratoria
- Fryderyk Chopin - 1810-1849 - polska - muzyka fortepianowa, koncerty fortepianowe, utwory na fortepian z orkiestrą, utwory kameralne, pieśni
- Robert Schumann (czyt. szuman) - 1810-1856 - niemiecka - utwory fortepianowe, kameralne, symfonie, koncerty, pieśni
- Ferenc Liszt (czyt. list) - 1811-1886 - węgierska - muzyka fortepianowa, koncerty fortepianowe, utwory na orkiestrę, pieśni
- Richard Wagner - 1813-1883 - niemiecka - opery ("Holender tułacz", "Tannhaeuser"), dramaty muzyczne ("Tristan i Izolda", "Śpiewacy norymberscy")
- Giuseppe Verdi (czyt. dżuzeppe werdi) - 1813-1901 - włoska - opery ("Traviata"), muzyka religijna
- Charles Gounod (czyt. szarl gun'o) - 1818-1893 - francuska - opery ("Faust"), muzyka religijna
- Stanisław Moniuszko - 1819-1872 - polska - opery ("Halka", "Straszny dwór"), pieśni, muzyka religijna, muzyka kameralna
- Bed'rich Smetana (czyt. bedrzich) - 1824-1884 - czeska - opery ("Sprzedana narzeczona"), utwory kameralne, utwory orkiestrowe
- Anton Bruckner (czyt. brukner) - 1824-1896 - austriacka - symfonie, muzyka religijna
- Johann Strauss (syn) (czyt. sztraus) - 1825-1899 - austriacka - walce, polki, operetki
- Johannes Brahms (czyt. brams) - 1833-1897 - niemiecka - muzyka fortepianowa, kameralna, koncerty, symfonie, kantaty, pieśni, "Requiem"
- Henryk Wieniawski - 1835-1880 - polska - utwory skrzypcowe, koncerty
- Camille Saint-Saens (czyt. kamil sęs'ans) - 1835-1921 - francuska - utwory organowe, symfonie, koncerty, opery, muzyka religijna
- Georges Bizet (czyt. żorż biz'e) - 1838-1875 - francuska - opery ("Carmen"), utwory orkiestrowe
- Modest Musorgski - 1839-1881 - rosyjska - opery, pieśni, utwory fortepianowe ("Obrazki z wystawy")
- Piotr Czajkowski - 1840-1893 - rosyjska - utwory fortepianowe, skrzypcowe, kameralne, koncerty, pieśni, symfonie, opery, balety ("Jezioro łabędzie")
- Antonin Dvo'rak (czyt. antonin dworzak) - 1841-1904 - czeska - utwory fortepianowe, kameralne, pieśni, koncerty, symfonie, opery, muzyka religijna
- Edvard Grieg (czyt. grig) - 1843-1907 - norweska - utwory fortepianowe ("Koncert fortepianowy"), utwory orkiestrowe, pieśni
- Nikołaj Rimski-Korsakow - 1844-1908 - rosyjska - utwory symfoniczne, opery, balety
- Zygmunt Noskowski - 1846-1909 - polska - opery, utwory orkiestrowe, kameralne, fortepianowe, piosenki dla dzieci
- Ottokar 'Sev'cik (nauczyciel H. Wieniawskiego) - 1852-1934 - czeska - ćwiczenia i etiudy skrzypcowe
- Juliusz Zarębski - 1854-1885 - polska - utwory fortepianowe i kameralne
- Maurycy Moszkowski - 1854-1925 - niemiecka - utwory fortepianowe ("Etiudy"), koncerty
- Giacomo Puccini (czyt. dżakomo puczini) - 1858-1924 - włoska - opery ("Tosca", "Madama Butterfly", "Cyganeria")
- Gustav Mahler (czyt. gustaw maler) - 1860-1911 - austriacka - symfonie, pieśni z fortepianem i z orkiestrą
- Ignacy Jan Paderewski - 1860-1941 - polska - utwory fortepianowe ("Menuet", koncert), symfoniczne; pieśni, opera "Manru"
- Claude Debussy (czyt. klod debiss'i) - 1862-1918 - francuska - utwory fortepianowe ("Preludia"), kameralne, symfoniczne; pieśni, opera
- Jean Sibelius - 1865-1957 - fińska - utwory symfoniczne, fortepianowe; "Koncert skrzypcowy"
- Sergiej Rachmaninow - 1873-1943 - rosyjska - utwory fortepianowe ("Preludia"), kameralne; pieśni, koncerty fortepianowe, dzieła symfoniczne, opera
- Maurice Ravel (czyt. mor'is raw'el) - 1875-1937 - francuska - utwory fortepianowe, kameralne, symfoniczne, koncerty fortepianowe, opery, pieśni
- Mieczysław Karłowicz - 1876-1909 - polska - poematy symfoniczne, pieśni, koncert skrzypcowy, "Serenada"
- Manuel de Falla (czyt. manuel de falia) - 1876-1946 - hiszpańska - utwory fortepianowe, kameralne, symfoniczne; balety, pieśni, opera
- B'ela Bart'ok - 1881-1945 - węgierska - utwory fortepianowe, kameralne, symfoniczne; koncerty, balety, opera
- George Enescu (czyt. giergi enesku) - 1881-1955 - rumuńska - utwory skrzypcowe, kameralne, symfoniczne (rapsodie)
- Karol Szymanowski - 1882-1937 - polska - utwory fortepianowe ("Mazurki), skrzypcowe ("Mity"), kameralne, orkiestrowe; balety, opery ("Król Roger"), pieśni, oratorium "Stabat Mater"
- Zoltan Kodaly (czyt. zoltan kodaj) - 1882-1967 - węgierska - utwory oparte na folklorze węgierskim: orkiestrowe, kameralne; opery
- Igor Strawiński - 1882-1971 - rosyjska - balety ("Święto wiosny"), utwory orkiestrowe, kameralne, solowe, wokalno-instrumentalne
- Ludomir Różycki - 1883-1953 - polska - utwory fortepianowe, balet ("Pan Twardowski"), opery
- Heitor Villa-Lobos (czyt. wila lobosz) - 1887-1959 - brazylijska - połączenie folkloru brazylijskiego z muzyką europejską ("Bachianas Brasileiras"), utwory wokalne, instrumentalne
- Jacques Ibert (czyt. żak ib'er) - 1890-1962 - francuska - utwory fortepianowe, kameralne, koncert fletowy
- Sergiej Prokofiew - 1891-1953 - rosyjska - utwory fortepianowe, skrzypcowe, kameralne, symfoniczne; koncerty: fortepianowe, skrzypcowy, wiolonczelowy; opery, balety
- Arthur Honegger (czyt. artur h'oneger) - 1892-1955 - szwajcarska - utwory fortepianowe, kameralne, symfoniczne; muzyka sceniczna
- Paul Hindemith - 1895-1963 - niemiecka - utwory fortepianowe, kameralne, symfoniczne; balety, opery
- Carl Orff - (czyt. karl orf) - 1895-1982 - niemiecka - oratoria i opery; system dziecięcego umuzykalnienia
- Tadeusz Szeligowski - 1896-1963 - polska - utwory fortepianowe ("Sonatina"), kameralne; opery, balety
- George Gershwin (czyt. dżordż gerszłin) - 1898-1937 - amerykańska - połączenie muzyki klasycznej z elementami jazzu; utwory fortepianowe, orkiestrowe; opery, komedie muzyczne i rewie, muzyka filmowa, piosenki
linia czerwona
do góry
Kompozytorzy urodzeni w wieku XX
Kompozytor - Kiedy żył - Narodowość - Co skomponował
linia czerwona
- Joaquin Rodrigo
- (czyt. hoak'in) - 1902-1999 - hiszpańska - utwory oparte na folklorze hiszpańskim; koncerty na gitarę ("Concierto de Aranjuez)
- Dimitrij Szostakowicz - 1906-1975 - rosyjska - utwory fortepianowe, kameralne, symfoniczne; balety, opery
- Olivier Messiaen (czyt. oliwj'e mesj'an) - 1908-1992 - francuska - część dzieł inspirowana głosami ptaków; utwory organowe, symfoniczne, kameralne; opera ("Święty Franciszek z Asyżu")
- Grażyna Bacewicz - 1909-1969 - polska - utwory skrzypcowe, fortepianowe, kameralne, orkiestrowe; koncerty skrzypcowe, balety
- Benjamin Britten (czyt. bendżamin brytn) - 1913-1976 - angielska - opery, oratoria, pieśni, symfonie
- Witold Lutosławski - 1913-1994 - polska - utwory instrumentalne, kameralne, orkiestrowe, pieśni, piosenki dla dzieci
- Andrzej Panufnik - 1914-1991 - polska - symfonie, utwory kameralne, koncerty instrumentalne
- Janina Garścia - 1920-2004 - polska - utwory fortepianowe i kameralne dla dzieci i młodzieży
- Andrzej Koszewski - 1922-2015 - polska - utwory chóralne i pieśni
- Gy'orgy Ligeti (czyt. diurdź l'igeti) - 1923-2006 - węgierska - utwory na chóry i zespoły instrumentalne, muzyka filmowa, muzyka elektroniczna
- Tadeusz Baird - 1928-1981 - polska - utwory fortepianowe, kameralne ("Colas Bregnon"), orkiestrowe
- Romuald Twardowski - 1930- - polska - utwory instrumentalne: solowe, kameralne, orkiestrowe; muzyka sceniczna; pieśni
- Wojciech Kilar - 1932-2013 - polska - utwory orkiestrowe ("Krzesany"), "Koncert fortepianowy", muzyka religijna; muzyka filmowaKrzysztof Penderecki - 1933- - polska - utwory instrumentalne o charakterze eksperymentalnym; symfonie, opery, "Pasja według świętego Łukasza"
- Henryk Mikołaj Górecki - 1933-2010 - polska - utwory orkiestrowe, "Koncert klawesynowy", muzyka religijna
- Arvo P'art (czyt. awo pert) - 1935- - estońska - utwory instrumentalne; muzyka religijna
- Philip Glass - 1937- - amerykańska - opery; muzyka teatralna i filmowa
- Krzysztof Meyer - 1943- - polska - utwory instrumentalne: solowe, kameralne, orkiestrowe; oratorium, opery
linia czarna
do góry
START
CZĘŚĆ I
CZĘŚĆ II
CZĘŚĆ IV
Zmodyfikowano: 2018-11-13 23:23