Epidemiologia SM

La Courrier de la Sclerose en Plaque
Nr 67, kwiecień 1995

Stwardnienie rozsiane jest chorobą, występującą w świecie nieregularnie. Wyjątkowo zdarza się w strefie równikowej, rzadko w basenie Morza Śródziemnego, a coraz częściej w miarę zbliżania się do rejonów północnych. Liczba przypadków zachorowań na SM w głównych krajach regionu śródziemnomorskiego (Francja, Hiszpania, Włochy) wynosi ok. 50 chorych na 100 000 mieszkańców. W krajach północnoeuropejskich liczba zachorowań jest wyższa, tak np. w Wielkiej Brytanii sięga 100-112 na 100 000 mieszkańców, aż do 144 w Aberdeen w Szkocji.

Różnice w nasileniu występowania SM na południu i północy stanowiły przedmiot wielu opracowań naukowych i poszukiwania czynników zewnętrznych, zmieniających się w zależności od szerokości geograficznej (np. różne ilości mleka spożywanej przez mieszkańców północy i południa itp.). Rezultaty tych badań były negatywne lub sprzeczne.

Począwszy od lat 80-tych wprowadzenie dokładniejszych kryteriów dla zdefiniowania choroby i nowych technik badań pozwoliło na bardziej precyzyjne porównania. Zdano sobie wówczas sprawę, że istnieje duża różnorodność w występowaniu SM tak w krajach leżących na tej samej szerokości geograficznej, jak i nawet na terenie poszczególnych regionów. Przykładem jest 44° szerokości geograficznej północnej, gdzie we Francji (Akés) występuje 9 zachorowań na 100 000 mieszkańców, na Sardynii (Copparo) 31 przypadków i 122 przypadki w USA (Minnesota).

Różnice te wydają się łatwiej wytłumaczalne pochodzeniem etnicznym badanej ludności niż wpływem czynników zewnętrznych. Tak np. w USA 25.7% chorych na SM jest pochodzenia skandynawskiego. W niektórych grupach etnicznych (Indianie w USA, Aborygeni w Australii, Maorysi z wysp Pacyfiku) nie zaobserwowano żadnego przypadku zachorowania na SM.

Wystąpienie epidemii SM w latach 1940 - 1945 w Islandii i na Wyspach Faroe było długo uważane za główny argument przemawiający za przeniesieniem tej choroby przez wojska alianckie, stacjonujące tam podczas II Wojny Światowej. Zainteresowanie tymi danymi zyskało ostatnio na aktualności ze względu na podjęcie badań nad epidemiologią SM. W przypadku Islandii zwiększenie liczby nowych zachorowań wystąpiło w rzeczywistości dopiero po upływie 10 lat od przebywania tam wojsk alianckich. Ponadto rejony, w których wystąpiła choroba nie są tymi, w których stacjonowały te wojska. Na Wyspach Faroe nie stwierdzono żadnego przypadku zachorowania na SM w latach 1900 - 1940, natomiast wystąpiło ich 32 w latach 1943 - 1973. Pozwoliło to na przypuszczenie, że SM zostało tam przeniesione przez wojska brytyjskie. Jednakże dzięki badaniom autopsyjnym zdano sobie sprawę, że przed 1940 rokiem były już 2 przypadki zachorowań na SM. Z drugiej strony brak neurologów na tych wyspach przed rokiem 1960 sugeruje, że niektóre przypadki SM mogły pozostać nierozpoznane.

Badania nad emigrantami, prowadzone w Izraelu i Afryce Południowej wykazały, że osoby emigrujące ze stref "wysokiego ryzyka" do stref "małego ryzyka" zachowują swoje zwiększone ryzyko zachorowania, jeżeli emigracja następuje w wieku dojrzałym, podczas, gdy ci, którzy zmieniają miejsce zamieszkania przed tym wiekiem podlegają ryzyku kraju, do którego się udali. Przeciwnie, osoby pochodzące z krajów "małego ryzyka" zachowują je udając się do krajów "wysokiego ryzyka", a ich dzieci przyjmują ryzyko kraju, w którym znalazły się. Badania te oparte są na teorii, według której czynniki genetyczne mają zasadnicze znaczenie dla nabycia choroby, jednak jej wystąpienie wymaga jeszcze wystąpienia czynnika lub czynników towarzyszących przed wiekiem dojrzewania.

W konkluzji, badanie czynników zewnętrznych dotyczących występowania ew. epidemii SM sugeruje, że nie stanowią one podstawowej przyczyny rozwoju tej choroby. Różnice genetyczne u badanych grup ludności mogą mieć znaczenie dla epidemiologii SM. Jednakże mechanizmy genetyczne są bardzo złożone, a istnienie związków między czynnikami genetycznymi a czynnikami zewnętrznymi jest możliwe.

Tłum. Ewa Wiktor
Konsult. dr Monika Żyromska - Frydrych