Informacje zaczerpnięte z Biuletynu Informacyjnego BIFRON - luty 2002

Zmiany w funkcjonowaniu PFRON...

    ...wprowadzono od początku tego roku. Sprawa ma związek z wejściem w życie ustawy "okołobudżetowej" z 17 grudnia 2001 r. pt. o zmianie ustawy o pomocy społecznej, ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 
(Dz. U. Nr 154 poz.1792).

    Jakie nowości wprowadzono w przepisach dotyczących osób niepełnosprawnych?
Część nowelizacji ma charakter drobnych korekt do przepisów ustawy. Bardzo poważnym przekształceniom uległy jednak zasady orzekania o niepełnosprawności (art. 6) oraz kompetencje poszczególnych organów w zakresie rehabilitacji (art. 35a-c).
Tymi dwiema kwestiami warto zająć się szerzej.
Dotychczas definicję niepełnosprawności (a co za tym idzie i zasady orzekania) odnośnie młodzieży i dzieci określały przepisy innej ustawy. Prawo do zasiłku pielęgnacyjnego określał lekarz z zakładu opieki zdrowotnej.
Aktualnie definicję niepełnosprawności zawiera nowy art. 4a ustawy o rehabilitacji... Artykuł ten ma treść następującą: 

     "Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku".

    Powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności w dalszym ciągu powołuje starosta, jednakże pod rządami nowych przepisów musi na to uzyskać zgodę wojewody. Wojewoda z kolei może zadecydować (po zasięgnięciu opinii starostów) o zasięgu terytorialnym zespołu większym, niż jeden powiat; określa też siedzibę wyjazdowego składu orzekającego dla powiatów, w których zespołu nie powołano. Zważywszy, że koszt tworzenia zespołu ponosi budżet państwa, zapisy te mają zapewne na celu obniżenie kosztów orzekania. Istotną zmianę zawiera art. 6 ust. 3 ustawy: właściwy do orzekania o niepełnosprawności jest aktualnie nie tylko zespół w miejscu zamieszkania (stałego zameldowania), ale również zespół na terenie, gdzie dana osoba przebywa czasowo.

Drugą instancją w orzecznictwie jest nadal wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności, doprecyzowano jednak, iż odwołanie od orzeczenia wydanego przez wojewódzki skład orzekający można złożyć do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie później, niż w ciągu 30 dni od wydania orzeczenia, i za pośrednictwem tegoż wojewódzkiego zespołu.
Nad orzecznictwem kontrolę sprawuje Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych; ma to na celu ujednolicenie zasad orzekania we wszystkich województwach i we wszystkich powiatach. Wobec stwierdzenia w postępowaniu konkretnych nieprawidłowości Pełnomocnik Rządu może zgłosić wniosek do wojewody o odwołanie poszczególnych członków zespołów orzekających a także o cofnięcie zgody na powołanie powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Największe zmiany nastąpiły w przepisach określających kompetencje PFRON i powiatów.
Dotychczas art. 35a-c określały zadania Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie, Powiatowych Urzędów Pracy itp. Aktualnie art. 35a wymienia jako zadania powiatów opracowywanie zgodnych ze strategią rozwoju województwa, projektów powiatowych działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji spolecznej, zawodowej, zatrudniania i przestrzegania ich praw; podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności itp. O swoich programach i ich realizacji powiat informuje samorząd wojewódzki oraz przedstawicieli rządu: Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych i wojewodę.
Powiat bezpośrednio dofinansowuje: uczestnictwo osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych, sport, kulturę, rekreację i turystykę, zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny i przedmioty ortopedyczne, budowę lub modernizację obiektów rehabilitacyjnych, likwidację barier architektonicznych, w komunikowaniu się, urbanistycznych i technicznych, pośrednictwo pracy, wreszcie doradztwo organizacyjno-prawne i ekonomiczne w zakresie działalności gospodarczej lub rolniczej, podejmowanej przez osoby niepełnosprawne.
Jak widać, zadania powiatu zostały określone bardzo szeroko; powiaty przejęły też właściwie wszystkie zadania z zakresu rehabilitacji społecznej, realizowane wcześniej bezpośrednio przez PFRON (z rehabilitacji społecznej w gestii Funduszu pozostały tylko programy celowe). Jak wyglądać będzie realizacja nowych zapisów ustawowych w praktyce, trudno na razie stwierdzić: w chwili obecnej przygotowywane są akty wykonawcze do ustawy.
Oprócz przejęcia wielu nowych obowiązków, powiaty uzyskały również nieco większą swobodę finansową. Jak wiadomo, środki finansowe przekazywane są przez PFRON powiatom na podstawie algorytmu, określonego rozporządzeniem Rady Ministrów. W nowym brzmieniu ustawy, oprócz takiego właśnie "ujednoliconego" sposobu finansowania zadań, realizowanych przez powiaty, Ustawodawca dal szansę najbardziej aktywnym: otóż powiat może uzyskać dodatkowe środki od Prezesa Zarządu PFRON, szczególnie na utworzenie i działalność warsztatów terapii zajęciowej i zakładów aktywizacji zawodowej. (Oczywiście, takie dodatkowe przekazanie funduszy, musi każdorazowo pozytywnie zaopiniować Rada  Nadzorcza PFRON). Z kolei, Rady Powiatu zostały upoważnione do określania w formie uchwały zadań, na które przeznacza się środki finansowe Funduszu. Starostowie zaś, mogą zlecać część zadań organizacjom pozarządowym i jednostkom samorządu terytorialnego.
Zmienil się też zapis dotyczący kryteriów, jakie powinien spełniać wspomniany algorytm. Dawniej zapis ten brzmiał: "Algorytm, o którym mowa w ust. l, powinien uwzględniać liczbę osób niepełnosprawnych zamieszkałych na danym terenie, w tym bezrobotnych i poszukujących pracy, oraz zapotrzebowanie na środki do realizacji zadań wynikających z ustawy dla prowadzenia przez samorządy aktywnej polityki rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych.". Aktualnie algorytm musi uwzględnić:
- liczbę mieszkańców powiatu;
- liczbę osób niepełnosprawnych;
- liczbę uczestników WTZ;
- możliwości finansowe PFRON ("kwotę, przewidzianą na dany rok w planie finansowym Funduszu");
- kwotę zobowiązań finansowych ze środków PFRON, wynikających z umów zawartych w roku   poprzednim.
Samo rozporządzenie, dotyczące konstrukcji algorytmu, jest w trakcie przygotowania.

Pewne zmiany zaszły też w przepisach, dotyczących wpłat przedsiębiorców na PFRON. I tak, w art. 46, w pkt. 8a doprecyzowano, że przychodami PFRON oprócz obowiązkowych wpłat, są również odsetki od wpłat zaległych. Przepis ten ma charakter jedynie porządkujący, gdyż na podstawie orzecznictwa zasada ta obowiązywala od początku istnienia Funduszu. Z kolei w art. 22 ust.1 zasadę, że wysokość wpłat ulega "obniżeniu o kwoty - pomniejszonych o należne od pracowników składki na ubezpieczenia społeczne - wynagrodzeń pracowników zakładów pracy chronionej lub zakładów aktywności zawodowej, z tytułu realizacji przez te zakłady określonej produkcji lub usługi na rzecz pracodawcy obowiązanego do dokonywania wpłaty", znacząco zmodyfikowano. Od początku tego roku wysokość wpłat ulega obniżeniu o kwoty wynagrodzeń wyłącznie pracowników niepełnosprawnych. Oznaczać to powinno, że wzrośnie wysokość wpływów dla PFRON od tego typu przedsiębiorstw. Czy tak będzie w praktyce, nie wiadomo.
Przy okazji wpłat na PFRON warto dodać, że od 1 stycznia obowiązują również nowe wzory deklaracji wpłat: zmianę tę wprowadzono Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie ustalenia wzorów deklaracji składanych Zarządowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez pracodawców zobowiązanych do wpłat na ten Fundusz (Dz.U. Nr 80 poz.862). Wzory deklaracji wpłat można pobrać z witryny Funduszu: www.pfron.org.pl.

Michał Rydzewski