Na ten numer Dodatku Europejskiego do Kuriera IdN1 składają się informacje zaczerpnięte z polskiej prasy, dotyczące niektórych ważnych dla osób niepełnosprawnych zasad prawnych obowiązujących w Unii Europejskiej. Wyszukali je: Bogusława Pielka i Roman Szuszkiewicz.

===================================================================

UNIA a POLSKA - PRZEZ PRYZMAT POLSKIEJ PRASY

===================================================================

Biuro Informacji Rady Europy wydało raport pt.: "Dostęp osób niepełnosprawnych do praw społecznych w Europie". Raport opracował Marca Maudinet'a, Dyrektor Narodowego Centrum Studiów i Badań nad Niepełnosprawnością i Niedostosowaniem Społecznym (CTNERHI). Raport został przyjęty przez Komitet ds. Rehabilitacji i Integracji Osób Niepełnosprawnych (CD-P-RR) na 26 sesji (Strasburg, 7-10 października 2003 r.). Raport "Dostęp osób niepełnosprawnych do praw społecznych w Europie" opisuje zasady ogólne i środki zmierzające do zapewnienia osobom niepełnosprawnym w Europie dostępu do praw społecznych. Wskazuje także na przeszkody, które w dalszym ciągu utrudniają osobom niepełnosprawnym dostęp do praw społecznych i w konsekwencji, do pełnego uczestnictwa w społeczeństwie, zwłaszcza w dziedzinie edukacji, szkolenia zawodowego i zatrudnienia, korzystania z miejskiego terenu zabudowanego, transportu, informacji i komunikacji, opieki zdrowotnej i ochrony społecznej.

Raport zawiera wiele konkretnych przykładów dobrych praktyk, tj. działań podejmowanych przez państwa członkowskie w celu przezwyciężenia tych przeszkód. Wreszcie, zawarte są w nim międzysektorowe zalecenia w zakresie zintegrowanej polityki, zmierzającej do ułatwienia osobom niepełnosprawnym dostępu do praw społecznych w Europie. Gabriella Battaini-Dragoni, Dyrektor Generalny ds. Spójności Społecznej w przedmowie napisała: - Niniejszy raport jest jednym z głównych opracowań dokonanych przez Radę Europy w ramach Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych (2003), a jednocześnie, ponieważ jest przyjmowany z zadowoleniem i ukazuje się w odpowiednim czasie, stanowi wkład w opracowanie przygotowywanego Planu Działań Rady Europy w zakresie Niepełnosprawności. Raport ten odegra znaczną rolę w konstruowaniu nowych ram europejskiej polityki w zakresie niepełnosprawności, opartej na prawach człowieka i partnerstwie pomiędzy różnymi podmiotami oraz obejmującej wszystkie jej obszary i zaangażowane podmioty. Umożliwia to jednostkom wypracowanie praktycznych rozwiązań oraz rozwijanie realnej, przystępnej i zrównoważonej polityki, w celu osiągnięcia przez osoby niepełnosprawne równych szans, pełnego obywatelstwa, czynnego udziału w życiu wspólnoty i prowadzenia samodzielnego życia. Ułatwi budowanie partnerstwa pomiędzy rządami, partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim, włącznie z samymi osobami niepełnosprawnymi.

(na podst. www.niepelnosprawni.info z 15.11.05-BP)

SAMOCHÓD DLA INWALIDY

Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych obowiązujące w Unii Europejskiej stanowią, że państwa powinny zagwarantować osobom niepełnosprawnym opiekę w pełnym zakresie służb wspierających, włącznie ze wszelkimi urządzeniami pomocniczymi, po to, by im w podnoszeniu poziomu niezależności w życiu codziennym oraz w egzekwowaniu przysługujących im praw. W Unii Europejskiej te zasady standardowe są realizowane m.in. przez nieodpłatne udostępnianie samochodów inwalidzkich.

Jak te standardowe zasady są realizowane w Polsce?

Szacuje się, że ponad milion osób niepełnosprawnych w naszym kraju potrzebuje samochodów. Tymczasem liczbę  samochodów inwalidzkich szacuje się na ok. 300 tys. Poprzednio państwo pomagało niepełnosprawnym Polakom w zakupach samochodów inwalidzkich. W 2003 r. tę pomoc zlikwidowano, mimo że niepełnosprawni płacą podatki na (wciąż dla nich niedostępną) komunikację publiczną. Do końca 2002 r. PFRON udzielał pożyczek nieoprocentowanych do wysokości ok. 20 tys. zł, pozwalających częściowo sfinansować zakupy samochodów inwalidzkich.  Od 1999 do 2002 r. PFRON przyjął prawie 43 tys. wniosków o pożyczki, w tym niemal 33 tys. od osób, które spełniały ostre kryteria narzucone przez Fundusz. Pożyczki dostało tylko niespełna 11tys. osób. Od 2000 do 2002 r. PFRON udzielił pożyczek 8081 osobom, przy czym łączna kwota malała z 58,6 mln zł w 2000 r. do 46,4 mln zł rok później i do 23,8 mln zł w 2002 r. Rzecznik Praw Obywatelskich uznał, że nie dając pożyczek wszystkim, PFRON narusza zasadę równości obywateli. Fundusz skorzystał z okazji i zamiast zwiększyć budżet pożyczkowy całkowicie wstrzymał pomoc finansową na zakupy samochodów inwalidzkich. Od 2003 do 2005 r. PFRON dofinansował zakupy około 1500 pojazdów komunikacji zbiorowej (część z nich dostosowano dla osób niepełnosprawnych) łączną kwotą 130 mln zł, która nie wróci do kasy Funduszu. Ta kwota odpowiada sumie pożyczek na samochody inwalidzkie udzielonych od 2000 do 2002 r., które wrócą do Funduszu, gdyż PFRON nie umarza pożyczek, lecz w razie trudności ze spłacaniem zabiera samochody inwalidom, postępując sprzecznie ze standardami europejskimi. Nadal PFRON udziela pożyczek do wysokości około 6 tys. zł na zakupy i instalowanie urządzeń sterujących pozwalających kierowcom niepełnosprawnym na samodzielną jazdę. Badania techniczne i rynkowe prowadziły Fiat, FSO, Peugeot, Ford, Skoda, inne przymierzały się do tego. Teraz aktywny pozostał tylko Fiat, który realizuje światowy program udostępniania samochodów ludziom niepełnosprawnym pod nazwą Autonomy. Fiat dba o niepełnosprawnych Polaków bardziej niż państwo polskie, gdyż udziela im 11% zniżek w cenie samochodów oprzyrządowanych i 9,5% zniżek na samochody bez wyposażenia inwalidzkiego. Do otrzymania zniżki uprawnia orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (I lub II grupa inwalidzka). Fiat montuje w swych samochodach urządzenia dostarczane przez wyspecjalizowaną firmę Guidosimplex . Fiat i   jego program Autonomy to przykład wzorowego zaangażowania producenta w zapewnienie mobilności osobom niepełnosprawnym. Program obchodzi w tym roku 10-lecie. W jego ramach Fiat organizuje Centri di Mobilita, które współpracują z organizacjami lokalnymi. We Włoszech jest 13 takich Centrów, w innych krajach europejskich 12, 3 w Brazylii. Dostosowaniem samochodów zajmuje się wiele firm, jednak najwięcej wyposaża warszawskie Centrum Badawczo-Rozwojowe Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (CEBRON), które instaluje pneumatyczne układy sterujące sprzęgłem oraz ręczne sterowanie hamulcem zasadniczym i przyspieszeniem. Pojazdy inwalidzkie stanowią kompensatę tego, że publiczne środki transportu subsydiowane z podatków płaconych również przez osoby niepełnosprawne są, wbrew prawu, dla nich niedostępne stwierdził Rzecznik Praw Obywateli Niepełnosprawnych Sławomir Besowski. Tymczasem samochody trzeba traktować jako element spójnego systemu, który powinien służyć wyrównaniu szans ludzi niepełnosprawnych na podjęcie pracy i pełne uczestnictwo w życiu społecznym. Do tej pory władze nie stworzyły takiego systemu.

Likwidacja pożyczek na samochody inwalidzkie w Polsce oznacza, że Polska porzuciła standardy europejskie.

OPIEKA MEDYCZNA W ZAKŁADACH
PRACY CHRONIONEJ

Pracodawca, który posiada status zakładu pracy chronionej albo ubiega się o niego, ma obowiązek zapewnić pracownikom doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne. Niewypełnienie tego obowiązku spowoduje odmowę przyznania statusu lub jego uchylenie. Pracodawca ubiegający się o status zakładu pracy chronionej lub prowadzący taki zakład może wypełnić obowiązek zapewnienia doraźnej opieki medycznej pracownikom, poprzez zatrudnienie osoby uprawnionej (np. pielęgniarki lub lekarza) lub zawarcie z zakładem opieki zdrowotnej umowy o świadczenie doraźnej opieki medycznej. Zakład ten musi być wpisany do rejestru zakładów opieki zdrowotnej prowadzonego przez wojewodę. Natomiast umowa powinna określać, że pomoc ta będzie świadczona w czasie godzin pracy pracowników u tego pracodawcy. W przypadku zatrudniania pracowników w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej warunek ten można uznać za spełniony, gdy zatrudniona pielęgniarka lub lekarz świadczący usługi doraźnej opieki medycznej poza godzinami określonymi w umowie o pracę, dyżurować będzie przy telefonie i na wezwanie przyjedzie do miejsca pracy. Natomiast specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne pracodawca powinien zapewnić poprzez podpisanie umowy cywilnoprawnej na świadczenie takich usług przez zakład opieki zdrowotnej, wpisany do rejestru zakładów opieki zdrowotnej, lub też prowadzenie własnej przychodni specjalistycznej.

Przed akcesją do Unii Europejskiej

Środki zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, do których przedsiębiorcy nabyli prawo przed 1 maja 2004 r. , stanowiły pomoc publiczną na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz.U. nr 141, poz. 1177 z późn. zm.). Dlatego też środki pochodzące z tych zwolnień mogą być wydatkowane aż do ich wyczerpania, zgodnie z:

• art. 33 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
• przepisami rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 1999 r. nr 3, poz. 22 z późn. zm.).

Ponadto w przypadku realizowania nowych inwestycji należy przyjąć, iż wydatkowanie tych środków powinno się odbywać zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 października 2002 r. w sprawie dopuszczalności pomocy regionalnej dla przedsiębiorców (Dz.U. nr 186, poz. 1544) - bez ograniczeń wynikających lub wprowadzonych w związku z normami wspólnotowymi obowiązującymi po 1 maja 2004 r. Oznacza to, że wydatki na podstawową (w tym doraźną) i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne dla osób niepełnosprawnych mogły być w całości finansowane ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji również po akcesji, ale ze zwolnień z podatków i opłat, do których przedsiębiorcy nabyli prawo przed 1 maja 2004 r.

Po akcesji:

od 1 maja 2004 r. do 14 października 2005 r.

Sposób wydatkowania kwot uzyskanych z tytułu zwolnień z podatków i opłat, do których zakład pracy chronionej-przedsiębiorca nabył prawo po akcesji, określa od 16 maja 2004 r. program pomocowy w formie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom prowadzącym zakłady pracy chronionej (Dz.U. nr 98, poz. 989 z późn. zm.). Umożliwia on wydatkowanie środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych na przysporzenie dla pracodawcy.
Pomoc stanowiąca przysporzenie dla pracodawcy-przedsiębiorcy mogła być przeznaczona na cele wskazane w par. 4 tego rozporządzenia i zostać sfinansowana ze środków określonych w par. 1 tego aktu, tj. ze zwolnienia z podatku od nieruchomości, rolnego, leśnego i od czynności cywilnoprawnych oraz ze zwolnienia z opłat.
Na podstawie tego przepisu można sfinansować np. koszty tworzenia, modernizacji, remontu i utrzymania bazy:

• rehabilitacyjnej, w szczególności przychodni, gabinetów fizjoterapii,
• socjalnej, w szczególności internatów, hoteli, stołówek,
• wypoczynkowej.

Przedsiębiorca prowadzący, więc zakład pracy chronionej posiadający, np. przychodnię rehabilitacyjną, w której była zatrudniona pielęgniarka lub lekarze, wydatki związane z utrzymaniem przychodni mógł sfinansować z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
W zakres kosztów utrzymania bazy rehabilitacyjnej (np. przychodni) wchodziło wynagrodzenie pielęgniarki czy lekarza w niej zatrudnionych. Natomiast, gdy pracodawca nie posiadał przychodni rehabilitacyjnej, nie było podstaw prawnych do finansowania ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji kosztów zatrudnienia pielęgniarki czy lekarza oraz specjalistycznej opieki medycznej, poradnictwa i usług rehabilitacyjnych.

od 15 października 2005 r.

Od 15 października 2005 r. podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną oraz poradnictwo i usługi rehabilitacyjne można sfinansować ze środków pochodzących ze zwolnienia z podatku od nieruchomości, rolnego, leśnego oraz od czynności cywilnoprawnych, a także opłat oraz z zaliczki na podatek dochodowy od wynagrodzeń pracowników (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom prowadzącym zakłady pracy chronionej; Dz.U. nr 198, poz. 1591).
Pracodawca może sfinansować ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych wydatki na pomoc indywidualną, na podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną oraz poradnictwo i usługi rehabilitacyjne. Pomoc indywidualną przyznaje się na wniosek osoby niepełnosprawnej.
Doraźna opieka medyczna - udzielanie doraźnej pomocy medycznej obejmuje m.in. pomoc w nagłych urazach i wypadkach przede wszystkim na miejscu zdarzenia do czasu przybycia lekarza. Pomoc taka, zwłaszcza w zakładzie pracy chronionej, powinna być świadczona wyłącznie przez wykwalifikowany personel medyczny, tj. pielęgniarkę lub lekarza. Doraźną opiekę medyczną można uznać za zapewnioną, w przypadku, gdy osoba uprawniona (np. pielęgniarka) może w każdej chwili udzielić osobie poszkodowanej pierwszej pomocy, a w sytuacjach tego wymagających wezwać lekarza lub pogotowie.