>>Aktualności<<

Informację opracowano na podstawie materiałów nadesłanych przez ministerstwa i urzędy centralne. Omówiono w niej działania, jakie realizowano na rzecz niepełnosprawnych, a także obowiązujące w tym okresie uregulowania prawne, odnoszące się do każdego z wymienionych w uchwale praw oraz zmiany, jakich dokonano w tych uregulowaniach.
W świetle wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań, przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny w 2002 roku, w momencie badania było w Polsce 5.457 tys. niepełnosprawnych, przy czym prawne potwierdzenie niepełnosprawności posiadało 4.450 tys. osób. Z badań aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) wynikało, że w 2003 roku liczba niepełnosprawnych była niższa i wynosiła 4.175 tys.
Sytuacja niepełnosprawnych jest wciąż bardzo trudna, mimo poprawy jaka systematycznie następuje w wielu dziedzinach. Podobnie jak w latach ubiegłych, wpływ mają na to przede wszystkim:

• ponoszenie wysokich kosztów związanych z zaopatrzeniem w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz leki i środki medyczne;
• trudności w dostępie do lekarzy specjalistów, w uzyskaniu skierowania na specjalistyczne (kosztowne) badania lub zabiegi z zakresu rehabilitacji leczniczej;
• bariery funkcjonalne (architektoniczne, urbanistyczne, transportowe, w komunikowaniu się) występujące zarówno w najbliższym otoczeniu niepełnosprawnych, jak i urzędach, czy instytucjach z usług których korzystają;
• zbyt mała liczba niepełnosprawnych realizujących obowiązek szkolny i obowiązek nauki w szkołach ogólnodostępnych w oddziałach integracyjnych;
• niska aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych zwłaszcza w wieku produkcyjnym (średnio w 2003 roku aktywnych zawodowo było 16,5% niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej oraz 23,7% w wieku produkcyjnym; dla osób sprawnych wskaźniki te wyniosły odpowiednio: 60,7% i 75,8%).

Wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych był bardzo niski - średnio w 2003 roku wynosił 13,7%, dla pozostałych osób było to 48,7% (w wieku produkcyjnym odpowiednio: 19,1% i 60,6%).
Pod koniec grudnia 2003 roku zarejestrowano w urzędach pracy 69.778 niepełnosprawnych bezrobotnych (o 13.237 osób więcej niż na koniec 2002 roku) i 32.276 poszukujących pracy i niezatrudnionych (o 618 osób mniej niż na koniec 2002 roku).
Ograniczenia funkcjonalne, jakie niesie ze sobą niepełnosprawność, stanowią zasadniczą barierę, często niemożliwą do samodzielnego pokonania. Dlatego klucz do rozwiązania wielu problemów, które niepełnosprawni napotykają w codziennym życiu, stanowią wszelkie działania zmierzające do zniesienia tych ograniczeń - w tym działania mające na celu zapewnienie niepełnosprawnym zaopatrzenia w odpowiedni sprzęt, pomoce techniczne i usługi specjalistyczne, jak również umożliwienie im korzystania z przysługujących ulg i uprawnień, a także z powszechnie dostępnych dóbr oraz usług - stanowią.
Podstawową rolę w działaniach na rzecz realizacji praw niepełnosprawnych mają do spełnienia samorządy terenowe na szczeblu gminy, powiatu i województwa. W miejscu zamieszkania niepełnosprawnych możliwe jest najlepsze rozpoznanie i zbilansowanie ich potrzeb. Oznacza to uwzględnienie zadań na rzecz niepełnosprawnych w programach gminnych, powiatowych i wojewódzkich.
Z analizy powiatowych i wojewódzkich programów działań na rzecz niepełnosprawnych wynika jednak, że w większości przypadków nie odniesiono się do jakiejkolwiek diagnozy sytuacji tych osób, w tym do oceny stopnia realizacji ich praw wynikających z ustawy zasadniczej oraz innych aktów prawnych. Działania na rzecz niepełnosprawnych projektowano głównie na podstawie powszechnej wiedzy na temat niepełnosprawności i ogólnie znanych problemów z niej wynikających.
Coraz większe znaczenie w realizacji zadań na rzecz niepełnosprawnych odgrywają organizacje pozarządowe, w szczególności stowarzyszenia i fundacje. Nie nastawiając się na osiąganie zysku (non profit), wypełniają lukę w dostarczaniu usług, które nie są wykonywane (lub są wykonywane w sposób niewystarczający) przez sektor publiczny czy prywatny (rynkowy). Dotyczy to w szczególności działań z: ochrony zdrowia i rehabilitacji, pomocy społecznej oraz edukacji i oświaty.
Organizacje pozarządowe funkcjonujące w środowisku niepełnosprawnych w większości ukierunkowują swoje działania na pomoc grupom określonym według rodzaju schorzeń lub dysfunkcji (np. niewidomych, niesłyszących, z upośledzeniem umysłowym, ze schorzeniami narządu ruchu, np.). Cztery organizacje: Polski Związek Głuchych, Polski Związek Niewidomych, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Ogólnopolska Federacja Organizacji Osób Niesprawnych Ruchowo, utworzyły wspólną i jednolitą reprezentację ruchu niepełnosprawnych w Polsce. W maju 2003 roku w Warszawie zarejestrowano Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych (związek apolityczny, prowadzący działalność non profit). Misją Forum jest jednoczenie sił społecznych i instytucjonalnych w celu tworzenia warunków wyrównywania szans niepełnosprawnych, ich równego uczestnictwa w życiu społecznym oraz walki ze wszelkimi przejawami dyskryminacji.

W odniesieniu do podejmowanych w 2003 roku działań ma rzecz realizacji uchwały Sejmu z 1 sierpnia 1997 roku "Karta Osób Niepełnosprawnych", należy zauważyć, że:

1. W ostatnich latach można zaobserwować korzystne zmiany w postrzeganiu problemów dotyczących niepełnosprawności i sytuacji niepełnosprawnych. Można zauważyć kształtowanie się w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań wobec niepełnosprawnych, sprzyjających ich integracji i niedyskryminacji.
2. W 2003 roku ważnym impulsem do działań na rzecz niepełnosprawnych był obchodzony w naszym kraju Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych. Jednym z jego celów było podniesienie publicznej świadomości o prawach niepełnosprawnych i wartościach, jakie wnoszą oni do życia społecznego, a także problemach i różnych formach dyskryminacji, na jakie są narażeni.
   Zorganizowano liczne akcje, imprezy i inne przedsięwzięcia podnoszące społeczną świadomość dotyczącą niepełnosprawnych i przysługujących im praw, w tym prawa do pełnej integracji i niedyskryminacji. Niepełnosprawni informowani byli o możliwościach egzekwowania zasady równości wobec prawa.
   Europejski Rok Osób Niepełnosprawnych pokazał, jak wielką rolę w przełamywaniu stereotypów na temat niepełnosprawności odgrywają media, dzięki którym informacja docierała - i co ważne, nadal dociera - do znacznie większej liczby osób.
3. Nadal niezadowalające jest zapewnianie niepełnosprawnym fachowej, intensywnej opieki zdrowotnej i świadczeń zdrowotnych. Od kilku lat są sygnały, że osoby te mają problemy z dostępem do leczenia z zastosowaniem nowoczesnych technologii i uzyskaniem opieki specjalistycznej. Mają również trudności z zaopatrzeniem w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. Spowodowane to jest głównie brakiem środków na pokrycie udziału własnego w ich zakupie. Sytuacja w tej dziedzinie nie uległa znaczącej poprawie, mimo pomocy udzielanej na ten cel ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ponad 36,6 mln zł w 2003 roku).
   Występowały również trudności z zakupem przedmiotów i sprzętu medycznego, na który nie przysługuje dofinansowanie ze środków ubezpieczenia zdrowotnego (w szczególności takich jak np. pompy insulinowe, respiratory).
4. Mimo działań podejmowanych przez resort edukacji, mających na celu pomoc dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej w osiągnięciu powodzenia w nauce szkolnej, umożliwienie im kształcenia we wszystkich typach szkół oraz zapewnienie realizacji obowiązku szkolnego w sposób dostosowany do tempa ich rozwoju - nadal niewielki procent osób niepełnosprawnych kształci się na poziomie wyższym; wśród ogółu studentów tylko 0,4% to osoby niepełnosprawne.
5. Obowiązujące systemy: zabezpieczenia socjalnego, ubezpieczeń społecznych i podatkowy, uwzględniają wprawdzie zwiększone potrzeby niepełnosprawnych wynikające z ich schorzeń lub dysfunkcji, jednak nadal wiele rodzin z takimi osobami żyje na granicy ubóstwa i musi korzystać ze świadczeń oraz wsparcia finansowego z pomocy społecznej.
6. Prawo osób niepełnosprawnych do życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych realizowane jest sukcesywnie, w miarę posiadanych środków finansowych, przez ministerstwa, urzędy centralne i jednostki samorządu terytorialnego.

W 2003 roku 21.526 niepełnosprawnych otrzymało dofinansowanie do przeprowadzania likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku z ich indywidualnymi potrzebami. Samorządy powiatowe (jako realizatorzy zadania) wypłaciły na ten cel ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - ponad 83,3 mln zł

Źródło: >>Komunikat po Radzie Ministrów<<