_{Powiat Tatrzański}

_Historia

     _{Powiat tatrzański położony jest u podnóża Tatr. Zajmuje obszar zwany Skalnym Podhalem, będący subregionem Podhala. Odkryte przez mieszkańców innych regionów kraju dopiero w pierwszej połowie XIX wieku, w ciągu zaledwie kilku jego dziesięcioleci Skalne Podhale stało się jednym z głównych ośrodków polskiego życia duchowego. Było Mekką najwybitniejszych artystów i przyczółkiem Polski niepodległej.}

     _{Najstarszą miejscowością u podnóża polskich Tatr jest Zakopane, które przywilej lokacyjny otrzymało w 1578 r. Początki osadnictwa na terenie Skalnego Podhala sięgają jednak aż XIV stulecia. Jako pierwsi wkroczyli w Tatry pasterze i myśliwi, przynosząc z sobą zwyczaje i obrzędy pasterskie pochodzące z Bałkanów; w XV w. rozpoczęła się penetracja Tatr przez górników (ostatnia kopalnia stanęła w Tatrach w 1876 r.).  Jednak przez całe wieki podstawą egzystencji górali była przede wszystkim ziemia, a podstawowym źródłem utrzymania pasterstwo.}

     _{Piękno tatrzańskiej przyrody oraz oryginalność kultury duchowej i materialnej górali przyciągały na Podtatrze coraz liczniejsze rzesze Polaków. Dało to impuls do rozwoju osad, które od końca XVI w. powstawały u stóp Tatr. Rozwój tego osadnictwa doprowadził do powstania aglomeracji, która od Bukowiny Tatrzańskiej, poprzez Zakopane aż do Kościeliska, opasuje dziś polskie Tatry.}

     _{W 1998 r. Zakopane, po raz pierwszy w historii, stało się siedzibą władz powiatu tatrzańskiego.}

_Tradycja

     _{Na Skalnym Podhalu kultura ludowa jest starannie pielęgnowana. Górale tatrzańscy mają się czym pochwalić! Ich tradycyjne budownictwo Stanisław Witkiewicz uznał za polski styl narodowy i przekształcił w „styl zakopiański”, wzbogacony secesyjnym zdobnictwem. Wyjątkowo oryginalna jest muzyka Podhala, w której pobrzmiewają elementy bałkańskie i wschodnie. Inspirowała ona tak wielkich kompozytorów, jak m.in. Karola Szymanowskiego i Mieczysława Karłowicza. Ze skarbnicy opowieści i legend góralskich czerpali: Stanisław Witkiewicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Henryk Sienkiewicz i wielu innych polskich pisarzy. Do dziś w gwarze podhalańskiej występują archaizmy, które nigdzie indziej już nie ocalały. Śpiew i taniec wyrażają przymioty właściwe góralom: żywiołowość, gwałtowność, a zarazem wielką uczuciowość.}

_{Górale przywiązani są do swego tradycyjnego stroju (na strój męski składają się białe sukienne spodnie ozdobione parzenicami, biała lniana koszula, skórzane kierpce, a także serdak; okryciem głowy jest okrągły filcowy kapelusz opasany „kostkami”, a okryciem wierzchnim - sukienna cucha). Podtrzymywanych jest wiele zwyczajów i obrzędów, znanych niekiedy jeszcze ze źródeł XIX-wiecznych.}

_Kultura

     _{Powiat tatrzański zajmuje szczególne miejsce na kulturalnej mapie Polski. W Zakopanem powstało pierwsze w kraju muzeum regionalne - Muzeum Tatrzańskie im. T. Chałubińskiego. Zgromadzono w nim zbiory geologiczne, etnograficzne i przyrodnicze z terenu Zakopanego i Podtatrza. Pokazywana jest tam m. in. chata góralska z XIX w., stroje góralskie, instrumenty muzyczne, narzędzia, obrazy malowane na szkle i wspaniała kolekcja pasów zbójnickich flory i fauny tatrzańskiej prezentowane są w Muzeum Przyrodniczym Tatrzańskiego Parku Narodowego. Eksponaty etnograficzne i sprzęty zaprojektowane przez Stanisława Witkiewicza zobaczyć można w willi „Koliba” (Muzeum Stylu Zakopiańskiego). Na Harendzie czynne jest Muzeum Jana Kasprowicza z licznymi po poecie pamiątkami. W willi „Opolanka” mieści się muzeum Kornela Makuszyńskiego, autora popularnych książek dla dzieci i honorowego obywatela Zakopanego. W Muzeum Karola Szymanowskiego, w „Atmie” na Kozińcu, odbywają się liczne koncerty muzyki klasycznej z udziałem najwybitniejszych muzyków z kraju i zagranicy. W Zakopanem jest też Izba Pamięci Bronisława Czecha (reprezentował Polskę na 3 olimpiadach), sławnego narciarza i taternika, który zginął w Auschwitz.}

     _{Komplety widzów gromadzą spektakle Teatru im. Witkacego w Zakopanem. Słynie on z odważnych, nowatorskich realizacji dzieł takich dramaturgów, jak: Gombrowicz, Ionesco, Dostojewski, Szekspir i oczywiście Witkacy.}

     _{W Zakopanem mieści się też kilkanaście galerii. Do najbardziej znanych należą: Galeria Sztuki im. W. i J. Kulczyckiech oraz Galeria Władysława Hasiora.}

_Imprezy

     _{Corocznie w Zakopanem - w ostanim tygodniu sierpnia - odbywa się Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich, największa i najstarsza impreza folklorystyczna w Polsce. Do tej pory uczestniczyło w niej ponad 350 zespołów zagranicznych z 60 krajów. W programie festiwalu są też liczne imprezy towarzyszące, m.in. konkurs na dorożkarza roku, wesele góralskie, wystawy, ogniska, a także barwne korowody zespołów. Kolejną prestiżową imprezą folklorystyczną jest „Tatrzańska Jesień” organizowana przez Związek Podhalan. O tym, jak muzykalni są górale, najlepiej świadczy liczba imprez muzycznych odbywających się w Zakopanem. W marcu odbywają się „Marcowe Wieczory Kameralne”, w maju - „Muzyka Karpat”, w lipcu - „Dni Muzyki Karola Szymanowskiego”, w październiku - „Jesienne Spotkania Muzyczne”, w listopadzie - „Muzykanckie Zaduski”.}

     _{Oferta kulturalna powiatu obejmuje także „Sabałowe Bajania” i „Karnawał Góralski” organizowane w Bukowinie Tatrzańskiej oraz „Poronińskie Lato”. W Kościelisku, wczesną wiosną, odbywa się impreza „Przednówek w Polanach” , a gmina Biały Dunajec zachwyca „Paradą Gazdowską”, ekscytuje turystów „Podhalańskimi Zawodami w Powożeniu”. Tam też odbywają się przeglądy jaślikarzy i kolędników, recytatorów, gawędziarzy, a także konkurs Miss Podhala o uroczo brzmiącej nazwie: „Najśwarniyso Górolecka”.}

_{Sport i turystyka}

     _{Jedną z najpiękniejszych kart w historii polskiego sportu zapisał zakopiańczyk, skoczek narciarski, Wojciech Fortuna - złoty medalista zimowej olimpiady w Sapporo w 1972 r. Stąd też wywodził się pierwszy polski medalista zimowych igrzysk olimpijskich - Franciszek Gąsienica Groń (III miejsce w dwuboju klasycznym na olimpiadzie w Cortina d´Ampezzo w 1956 r). Złoty medal na 15 km i brąz na 30 km wywalczył w mistrzostwach świata w narciarstwie klasycznym w Lahti w 1978 r. Józef Łuszczek. Zakopane dumne jest także z Andrzeja Bachledy, jednego z najlepszych slalomistów na świecie. Z Poronina wywodziły się reprezentantki Polski w biegach, olimpijki - siostry Majerczykówny.}

     _{Zakopane jest kolebką polskiego narciarstwa. Sport ten ma tu ponadstuletnią tradycję. W Zakopanem odbywają się zawody najwyższej światowej rangi: mistrzostwa świata, uniwersjady, biathlonowe mistrzostwa świata, a także puchary świata i Europy. Począwszy od 1946 r. odbywa się tu Memoriał im. Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny, impreza rangi FIS. W 2002 r. Zakopane będzie gospodarzem Uniwersjady Zimowej.}

     _{W gestii powiatu tatrzańskiego znajduje się obecnie ponad 30 stowarzyszeń sportowych oraz około 20 uczniowskich klubów sportowych.}

     _{Teren powiatu tatrzańskiego jest wymarzonym miejscem do uprawiania turystyki górskiej i największym w kraju ośrodkiem sportów zimowych. Sezon turystyczny trwa tu w zasadzie przez cały rok. Uprawiający turystykę wysokogórską mają do dyspozycji około 300 km oznakowanych szlaków o rozmaitym stopniu trudności. Istnieją też szlaki typowo spacerowe, odpowiednie nawet dla ludzi starszych oraz dzieci.}

     _{Tylko kilka minut potrzeba, by dotrzeć na szczyt Gubałówki wagonikami kolei linowo-terenowej. Na wierzchołek legendarnego Kasprowego Wierchu kursuje kolej linowa.}

     _{Z myślą o rowerzystach wytyczono 17 ścieżek rowerowych na terenie Podhala oraz 5 w rejonie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Opracowano również pierwszą w Polsce mapę tras turystyczno-sportowych do jazdy na rowerach górskich. Paralotniarstwo uprawia się m.in. w rejonie Gubałówki i Czarnej Góry. Specyficzną odmianą sportu jest surivival, czyli szkoła przetrwania, Karierę robi też kajakarstwo górskie na Białce. Dla amatorów hippiki powstają szkółki jeździeckie.}

     _{Tylko w Zakopanem działa 50 wyciągów orczykowych i krzesełkowych, zaś w Bukowinie Tatrzańskiej - 34. Entuzjaści sportów „nizinnych” korzystać mogą w Zakopanem z 4 krytych basenów, a także - latem - z basenu na zboczu Antałówki, zasilanego źródłami cieplicowymi (36,8 st.C). W stolicy powiatu czynnych jest 6 kortów tenisowych.}

_Gospodarka

     _{Turystyka wyparła tradycyjne w tym rejonie rolnictwo i pasterstwo. W każdej gminie znacząca liczba mieszkańców utrzymuje się z wynajmowania pokoi. Obecnie tylko co czwarty mieszkaniec powiatu tatrzańskiego trudni się pracą na roli. Spadła też liczebność owiec - w latach 90. zmniejszyła się czterokrotnie.}

     _{Ważną gałęzią podtatrzańskiej gospodarki jest budownictwo. Duże znaczenie ma przemysł drzewny. Kwitnie rzemiosło ludowe, a zwłaszcza kowalstwo artystyczne i rękodzieło. Źródłem zamożności mieszkańców Podtatrza są także wyjazdy zarobkowe do USA, od dziesięcioleci tradycyjnego kierunku emigracji górali podhalańskich.}

     _{Cechą charakterystyczną powiatu jest wielka aktywność gospodarcza jego mieszkańców. Zarejestrowanych jest tutaj ponad 7000 podmiotów gospodarczych. Są to zwykle nieduże firmy zatrudniające do 5 osób. Na uwagę zasługuje fakt, iż liczba firm prywatnych jest w podtatrzańskim powiecie dwukrotnie większa niż średnio w Polsce.}

     _{Powiat posiada rozbudowany samorząd gospodarczy. Tworzą go: istniejąca od 1992 r. Tatrzańska Izba Gospodarcza, Cech Rzemiosł Różnych oraz Zakopiańska Rada Gospodarcza. Otoczenie biznesu reprezentują: Bank Przemysłowo-Handlowy, Pekao SA, PKO BP, Bank Śląski. Pierwszy Polsko-Amerykański Bank oraz Podhalański Bank Spółdzielczy. W gminach Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska i Kościelisko swoje oddziały ma Bank Spółdzielczy.}