Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
dla Niesłyszących i Słabosłyszących na przestrzeni dziejów.
W każdym społeczeństwie istnieje pewien odsetek ludzi trwale pozbawionych zdrowia
fizycznego lub psychicznego. Przy czym mało jest znany fakt, że osoby
niesłyszące i słabosłyszące stanowią niewątpliwie największą grupę osób
poszkodowanych przez los. Troska o ich właściwe przygotowanie do samodzielnego
życia przejawia się we wszystkich poczynaniach dydaktyczno-wychowawczych
realizowanych w dużym zakresie w ośrodkach kształcących dzieci i młodzież
niesłyszącą. Każda tego typu placówka stara się jak najlepiej przygotować
swoich uczniów do pracy i życia w zbiorowości ludzi słyszących. Podejmuje
starania aby zapoznać młodzież z
historią i kulturą najbliższego
otoczenia i w końcu narodu. Jednak
szerokie przeobrażenia jakie dokonują się we współczesnej rzeczywistości w
znaczny sposób wpływają na zmianę warunków życia i rozwoju. Jednostki
niesłyszące znajdują się w coraz to bardziej skomplikowanych sytuacjach,
które wymagają dobrego przystosowania społecznego. Jednocześnie rozwój techniki
dostarcza nam szeregu narzędzi ułatwiających realizację tego procesu.
Przykładem może być zastosowanie komputera do usuwania barier
w komunikowaniu się osób niepełnosprawnych ruchowo lub niesłyszących.
Możliwość wyrażania swoich myśli,
potrzeb na piśmie i przesyłanie tych informacji w formie listu
elektronicznego po przez internet w znacznym stopniu ułatwia
komunikowanie. Nadal jednak szereg instytucji jest nieprzygotowanych do
zaspokajania tych jakże odmiennych potrzeb osób niepełnosprawnych ze względu na
istniejącą barierę w porozumiewaniu się lub przemieszczaniu. Niesłyszący uczniowie pochodzący
z odległych od ośrodka środowisk
i miejscowości nie znają miejscowej tradycji, ani też nie utożsamiają się
z lokalno-historyczną kulturą terenu na którym funkcjonuje ich szkoła.
Niemożność porozumienia się lub też fizycznego dotarcia do źródeł informacji
powoduje, że nie są w stanie samodzielnie uczyć się życia w którym wartości
kultury tworzą codzienność. Dlatego inspiracją do zajęcia się tym problemem
była potrzeba tworzenia sytuacji dydaktycznych takich, aby w sposób prosty
służyły one zrozumieniu piękna zabytków historycznych i kultury środowiska
lokalnego. Dzieci i młodzież niesłyszacą musi mieć sposobność poznania jej.
Skąd wychodzimy, dokąd ciągle powracamy, często po latach nieobecności,
niekiedy tylko w myślach, wspomnieniach ? Z domu do szkoły ...? Tego
najbliższego, rodzinnego, rozszerzającego się z biegiem czasu otoczenia o
ulicę, kościół, szkołę, wieś, dzielnicę, miasto.
Historia dzisiejszego OSWNiS w Raciborzu
sięga XIX wieku, kiedy to grupa przyjaciół dzieci głuchoniemych w 1836 roku,
dysponując skromnymi funduszami przystąpiła do zorganizowania zakładu dla
głuchoniemych na terenie miasta Raciborza. Na podjęcie tak poważnego kroku
wpłynęły dwie zasadnicze przyczyny: pierwsza- to narastająca na tym terenie
liczba młodzieży głuchoniemej, druga- to rosnące trudności w skierowaniu tej
młodzieży do Zakładu Głuchoniemych we Wrocławiu. Pierwsze lata istnienia
zakładu przypadające na lata 1836-40 obfitowały w wiele trudności i tylko
dzięki samozaparciu i poświeceniu organizatorów zakładu doprowadzono do
zrealizowania podjętych zamierzeń. Brak pomieszczenia, a przede wszystkim brak
funduszy sprawiły, że pierwszą grupę przyjętych wychowanków głuchych w ilości
czterech ulokował w swoim własnym mieszkaniu pierwszy nauczyciel tego zakładu
Edward Weinhold. Ilość funduszy pochodzących z datków społecznych, darów
instytucji i organizacji społecznych oraz prowincjonalnego sejmu śląskiego
uzależniona była od dobrej woli i zrozumienia ludzi. Dzięki oszczędnej
gospodarce i dużej inicjatywie pięcioosobowej komisji, która sprawowała nadzór nad
zakładem i zajmowała się zbiórką pieniędzy, zdołano już w 1842 roku zakupić
posesję przy ulicy Wojska Polskiego /obecnej/ za sumę 4 400 talarów.
ul. Wojska Polskiego stan obecny marzec 2002 rok
W latach 1865-75 na tym terenie wybudowano
pierwszy dwupiętrowy budynek zakładu głuchoniemych. Uzyskana tą drogą pewna
ilość miejsc w krótkim czasie okazała się za mała tym bardziej, że rodziny
posiadające dzieci niesłyszące często przeprowadzały się w okolice Raciborza. W
1882 roku zbudowano budynek mieszczący się obecnie przy ulicy Karola Miarki,
który znacząco poprawił warunki bytowe rozrastającego się ośrodka. W tym czasie
liczba wychowanków wzrosła do 300 i wkrótce dobudowano skrzydło. (1889 rok)
Ulica Karola
Miarki stan obecny marzec 2002 rok
Zakład podzielono na 2 części przeznaczone
dla chłopców i dziewcząt. W 1891 roku wybudowano salę gimnastyczną, a w 1911 trzeci gmach,
obecnie I LO.
Sala
gimnastyczna stan obecny marzec 2002 rok
Obecnie I LO
przy ul. Kasprowicza wygląd budynku gdy należał do Zakładu dla Głuchych styczeń
1912 rok.
Początek
XX wieku to okres największego wzrostu liczby wychowanków w zakładzie ich
liczba osiągnęła 430 wychowanków uczących się w 38 klasach pod kierunkiem 40
nauczycieli. Z chwilą wybuchu I wojny światowej odebrano zakładowi nowy gmach
(I LO), który od tej pory nigdy do zakładu nie powrócił. Jednocześnie znacznie
pogorszyły się warunki bytowe wychowanków. Jeszcze większe zmiany w zakładzie
zaistniały po dojściu Hitlera do władzy i wprowadzeniu faszystowskich
organizacji młodzieżowych do szkół. Polityka hitlerowskich Niemiec siejąc
nienawiść do dzieci słabych, anormalnych, nieuleczalnie chorych powodowała że
kształcenie dzieci głuchych realizowane było w minimalnym zakresie. W czasie II
wojny światowej zakład w dużej części został zniszczony. Mimo wyniszczenia i zrujnowania
5 sierpnia na polecenie Kuratorium Śląskiego Okręgu Szkolnego w Katowicach Adam
Szymczak pierwszy powojenny dyrektor zakładu podejmuje się misji mającej na
celu reaktywowanie szkoły dla głuchych. Mając do dyspozycji pokaźne kredyty w
postaci 21 milionów przydzielonych przez Fundusz Odbudowy Szkół
w Katowicach, w krótkim czasie bo do 15 lipca 1949 roku doprowadził do
odremontowania spalonej części zakładu. Oficjalne rozpoczęcie działalności
zakładu nastąpiło 15 lutego 1950 roku. Do końca roku szkolnego zaczynają
przybywać stale dzieci głuche w ilości 70 – ro. Dane z dnia 1maja 1950 roku
informują, że w miarę napływu dzieci do zakładu zwiększa się również ilość
zatrudnianych w nim pracowników pedagogicznych do liczby 26 osób. Ze względu na
ciągły ruch dzieci od lutego do maja, Rada Pedagogiczna zakładu nie mogła
promować młodzieży z I klasy do II. Podjęto decyzję pozostawienia ich w klasie
I w celu nadrobienia zaległości. 28 czerwca 1950 roku starostwo oddaje zajęty
przez siebie budynek przy obecnej ulicy Wojska Polskiego, co znacznie poprawia
warunki socjalne oraz warunki pracy z młodzieżą niesłyszącą. W tym okresie
uczniowie uczyli się następujących zawodów: krawiectwa damskiego, krawiectwa
męskiego, tkactwa, stolarstwa oraz szewstwa. W późniejszym okresie
niektóre kierunki szkolenia zawodowego uległy likwidacji z braku chętnych do
podjęcia nauki w tych zawodach. W 1951 roku jest już 172 wychowanków,
a w1955 roku opuszczają zakład pierwsi absolwenci w liczbie 14. Od
początków istnienia powojennego zakładu palącą potrzebą stała się budowa
własnych warsztatów szkolnych, ponieważ dotychczasowe pomieszczenia zastępcze
nie spełniały należytych warunków – były ciasne, ciemne i nie gwarantowały
warunków pełnego bezpieczeństwa, nie mówiąc już o efektach kształcenia
zawodowego. W 1960 roku wybudowano kosztem prawie 5 milionów złotych nowy
budynek z przeznaczeniem na warsztaty szkolne w których młodzież zaczęła
odbywać praktyczną naukę zawodu oraz zajęcia z przedmiotów zawodowych. W roku
1994 powołano do życia szkołę średnią, 5 – letnie technikum dla niesłyszących
kształcące w kierunku gastronomicznym i od 1999 roku poligraficznym.
Młodzież kończąca ZSZ może uzupełnić wykształcenie uczęszczając (od 2001 roku)
do 3 – letniego technikum kształcącego w zawodach: technik technologii drewna,
technik technologii żywności, technik poligraf. Obecnie w zakładzie przebywa
288 dzieci w tym w Szkole Podstawowej
50, w Gimnazjum 68 w ZSZ 87 w Technikum 83. Większość dzieci ma zapewnione miejsce
w internacie (240 miejsc) oraz wyżywienie w szkolnej stołówce. Zakład zatrudnia
112 nauczycieli i wychowawców.
Opracowano na podstawie
informacji zawartych w kronikach OSWNiS w Raciborzu.