MS MATTERS
nr 48, marzec/ kwiecień 2003)
Dla wielu chorych na SM jednym z wczesnych objawów jest problem z
widzeniem. Może mieć on formę przejściowej utraty widzenia lub podwójnego
widzenia.
U większości chorych, którzy doświadczają tych objawów,
w pełni się one wycofują. U niewielkiej liczby osób problem może stać
się trwały.
"MS Matters" rozpatrywało niektóre podstawowe fakty dotyczące powszechnych problemów z oczami, kiedy choruje się na SM.
Jeżeli wystąpi u ciebie problem z widzeniem, taki jak utrata widzenia lub widzenie podwójne, poproś o skierowanie do okulisty) lub neurologa. Szukaj porady, jakie mogły być tego przyczyny i co można zrobić
Co to jest optic neuritis ?
Optic neuritis jest terminem medycznym na określenie zapalenia nerwu wzrokowego. Nerw wzrokowy jest nerwem widzenia - drogą, która przenosi przekazy od oka do mózgu. Istnieje związek między zapaleniem nerwu wzrokowego i SM, ale nie u wszystkich ludzi, którzy mają zapalenie nerwu wzrokowego rozwinie się SM.
Lekarz mógłby określić zapalenie nerwu wzrokowego jako "podostre" opisując jaka będzie tendencja jego rozwoju w okresie kilku dni. Czasami jednak ludzie mówią, że ich symptomy pojawiają się szybko, albo w ciągu kilku godzin albo budzą się z zaatakowanym widzeniem.
Objawy mają tendencję do wystąpienia w czasie kilku dni
U chorych na SM zapalenie nerwu wzrokowego wykazuje tendencję do atakowania jednego oka, ale może również dotknąć dwoje oczu, albo jednocześnie albo jedno po drugim.
Większość ludzi z zapaleniem nerwu wzrokowego stwierdza, że jest to bolesne wówczas, kiedy poruszają oczami, ale ból nie powinien przeszkadzać we śnie. Ból rzadko trwa dłużej, niż kilka dni. Natężenie bólu może być różne u różnych osób, a około 10 % ludzi stwierdza, że nie odczuwa żadnego bólu.
Stopień utraty wzroku w zapaleniu nerwu wzrokowego może także być różny. Począwszy od zamazania widzenia aż do braku percepcji światła w zaatakowanym oku lub oczach danej osoby. Może wystąpić zmniejszenie pola widzenia, być może z zamazaniem lub pustką w centrum widzenia.
Zwykle uszkodzone jest również widzenie kolorów; kolory opisuje się jako ciemniejsze lub rozmyte. Niektóre osoby mają błyski światła (zwane phosphene *), kiedy poruszają oczami.
* phosphene - wrażenie światła przy ucisku na gałki oczne lub drażnieniu dróg wzrokowych (Podręczny Słownik Medyczny, Przemysław Słomski, Piotr Słomski)
Lekarze zwykle diagnozują zapalenie nerwu wzrokowego pytając o historię choroby danej osoby i obserwując typowe oznaki. Niemniej niektóre inne stany oka mogą wyglądać na zapalenie nerwu wzrokowego, stąd jeżeli objawy nie są typowe, powinny być zrobione dodatkowe badania. Oznaki, które mogłyby wskazywać na jakąś inną przyczynę utraty widzenia, obejmują ostry ból, który ogranicza ruch oka lub budzi człowieka ze snu, brak jakiegokolwiek bólu, ostra utrata widzenia w obu oczach lub sytuacja, gdy widzenie nie poprawiałoby się samoczynnie po trzech do czterech tygodniach. Nie jest to pełna lista - zapytaj swojego lekarza jeżeli jesteś zaniepokojony.
Wyleczenie się z zapalenia nerwu wzrokowego
Ważną sprawą jest to, że u większości chorych objawy zapalenia nerwu wzrokowego ustępują. W jednej z kluczowych klinicznych prób na zapalenie nerwu wzrokowego, Próbie Terapii Zapalenia Nerwu Wzrokowego (1998), 79 % osób wykazało oznaki poprawy w ciągu 3 tygodni, a 93 % zaczęło przychodzić do zdrowia w ciągu 5 tygodni. Dalsza poprawa widzenia może trwać aż do roku od czasu pojawienia się symptomów. Dziewięćdziesiąt procent ludzi odzyska widzenie zbliżone do normalnego.
Po zapaleniu nerwu wzrokowego widzenie wykazuje tendencję do samoistnej poprawy - książki medyczne nazywają to "spontanicznym wyzdrowieniem". Początkowa poprawa może być szybka, prawdopodobnie z tego względu, że wiąże się to z ustępowaniem zapalenia nerwu wzrokowego. Odbudowa nerwu wzrokowego, kiedy organizm naprawia zniszczoną mielinę wokół nerwu, może również być przyczyną odzyskania widzenia po zapaleniu nerwu wzrokowego.
Takie sprawy, jak widzenie kolorów, mogą ulegać poprawie wolniej niż odzyskanie ostrości wzroku. Często chorzy stwierdzają, że widzenie w ich dotkniętym zapaleniem oku lub oczach nie jest całkiem takie same jak było poprzednio. Mogą to być drobne rzeczy, mające związek z odróżnianiem kolorów lub kontrastów koloru, głębokością percepcji lub pewną utratą ostrości wzrokowej, nawet jeśli test wykazałby, że ich widzenie mieści się nadal w ramach normalnych limitów.
U większość chorych zapalenie nerwu wzrokowego ustępuje.
Po zapaleniu nerwu wzrokowego, widzenie może również zmieniać się zarówno w ciągu dnia, (być inne rano niż wieczorem) jak i z dnia na dzień. Chorzy mogą doświadczać napięcia w oku lub zanikania widzenia. Upał lub ćwiczenia fizyczne mogą przejściowo pogorszyć widzenie - jest to powszechne pośród chorych na SM i określane jako zjawisko Uhthoffa ( w okresie przed obrazowaniem MRI była to przydatna przesłanka pomocna w diagnozie SM. U chorych stosowano "test gorącej kąpieli", aby sprawdzić, czy objawy neurologiczne u nich nasilają się).
Czy znów dostanę zapalenia nerwu wzrokowego?
W Próbie Terapii Zapalenia Nerwu Wzrokowego, która objęła ludzi z - i bez SM, 28 % osób miało ponownie w okresie pięciu lat zapalenie nerwu wzrokowego w każdym oku.
Leczenie zapalenia nerwu wzrokowego
Okazjonalnie w leczeniu zapalenia nerwu wzrokowego stosuje się sterydy. Próby kliniczne wykazały, że sterydy mogą przyśpieszyć odzyskanie widzenia, ale nie mają one wpływu na jakość widzenia odzyskanego przez daną osobę w długim okresie.
Decyzja czy zastosować sterydy czy nie, powinna być podjęta przez lekarza i osobę z SM. W typowym przypadku zapalenia nerwu wzrokowego, rozsądna jest postawa "poczekać i zobaczyć". Niektórzy ludzie pragną szybszego odzyskania widzenia, szczególnie kiedy jedno i drugie oko jest dotknięte. Sterydy mogą być podawane w tabletkach lub jako kroplówka.
Jeżeli wyzdrowienie z zapalenia nerwu wzrokowego nie jest pełne, nie ma aktualnie terapii, która mogłaby to zmienić. Na słabe widzenie spowodowane zapaleniem nerwu wzrokowego nie pomagają okulary ani ćwiczenia oczu. Przeprowadzono próbę z dożylnym lekiem -immunoglobuliną (IVIg), ponieważ podejrzewano, że pomoże ona w odbudowie mieliny i poprawi widzenie, ale próba była nieudana.
Problemy ruchu oka
W SM uszkodzenia mogą zniszczyć nerwy, które regulują ruch oka. U niektórych ludzi może to doprowadzić do braku koordynacji między jednym a drugim okiem. Podobnie jak z innymi problemami SM, trudności mogą być nieznaczne lub wyraźne.
Chorzy na SM mogą na przykład doświadczać problemów przy szybkim poruszaniu oczami w jedną i drugą stronę lub wtedy, kiedy próbują podążać wzrokiem za poruszającym się przedmiotem. Niektórzy mogą doświadczać mimowolnego ruchu oka.
Do bardziej powszechnych problemów związanych z ruchem oka w SM zaliczają się diplopia i oczopląs.
Diplopia (podwójne widzenie)
Jeżeli oczy nie poruszają się razem perfekcyjnie, ludzie mogą uskarżać się na diplopię, czyli na podwójne widzenie (kiedy ukazują się dwa obrazy tego samego przedmiotu). U niektórych ludzi może to być pierwszy objaw SM. Inni mogą doświadczać diplopii mając SM już od jakiegoś czasu. Niekiedy mogą temu towarzyszyć mdłości, zawroty głowy i brak koordynacji.
Dwa przedmioty mogą ukazać się jeden obok drugiego, albo jeden na drugim, a czasami jeden z obrazów będzie przechylony. Podwójne widzenie może wystąpić przy patrzeniu się do przodu lub kiedy patrzy się w różnych kierunkach.
Widzenie po diplopii zwykle powraca do normalnego stanu samoistnie w okresie kilku tygodni. Podobnie, jak przy zapaleniu nerwu wzrokowego, w przyśpieszeniu wyzdrowienia mogą pomóc sterydy.
Oczopląs
Oczopląs polega na powtarzającym się w jedną i drugą stronę bezwiednym ruchu oczu. Może wystąpić w różnych stanach, w tym w SM. Ruchy oczu mogą być gwałtowne lub delikatne, w obie strony, rotacyjne lub w górę i w dół.
W SM ludzie mający oczopląs generalnie nie są tego świadomi. Jest to coś, co lekarze badają, kiedy testują ruchy oczu.
Okazjonalnie osoba z SM doświadczy "oscylopsji" (uczucia, że świat rusza się z chwilą gdy oczy poruszają się w jedną i w drugą stronę). Może to spowodować poważne trudności w widzeniu.
Widzenie może zmieniać się zależnie od pory dnia lub okoliczności. Na przykład niektóre osoby stwierdzają, że ich widzenie może pogorszyć się kiedy są zestresowane, zmęczone lub znajdują się w nieznanym otoczeniu.
Czasami ludziom z oscylopsją może być pomocne leczenie takimi lekami jak gabapentin, baclofen, czy clonazepan. Generalnie jednak leki zazwyczaj nie są bardzo skuteczne w leczeniu oczopląsu.
Są jednak rzeczy, które mogą pomóc. Na przykład komputery mogą być przystosowane tak, że łatwiej jest ludziom widzieć, chociaż niektórzy nie są w stanie czytać z ekranu przez dłuższy okres czasu. Może pomóc także szkło powiększające.
Niektóre dalsze informacje :
U niewielkiej liczby chorych mogą powstać trwałe problemy z oczami i bardzo mała liczba osób może stracić wzrok. Badania wykazują jednak, że u znacznej większości chorych na SM powszechne objawy wzrokowe, jak zapalenie nerwu wzrokowego czy podwójne widzenie, leczą się dobrze.