Drżenie u chorych na SM

Ligue française contre la sclérose en plaques
Fiche n°15

Występujące u chorych na stwardnienie rozsiane zaburzenia ruchowe mają różny charakter. Szczególnym objawem upośledzającym czynności ruchowe jest drżenie. Przyczyną jego jest usz­kodzenie dróg nerwowych, łączą­cych móżdżek z pozostałą częścią mózgu. Nie jest ono objawem stałym, może występować podczas rzutów choroby, a następnie zani­kać. Pojawia się na ogół w czasie wykonywania ruchów, w niektó­rych pozycjach (np. przy wyciąg­nięciu przed siebie rąk). Niekiedy drżenie jest nieznaczne, przeja­wiające się np. utrudnieniem pisa­nia, rzadziej innych ruchów rąk lub chodzenia. Wykonanie jakie­goś ruchu wywołuje przeważnie duże zmęczenie. W bardzo rzad­kich przypadkach drżeniem dot­knięta jest głowa lub aparat mowy.

Drżenie jest zmienne

Jedną ze szczególnych cech drżenia jest jego zmienność z chwili na chwilę. Jeżeli chory jest zdenerwowany, spięty, zmęczony lub po prostu obserwowany, drże­nie zwiększa się. Podobnie, jeżeli chory stara się wykonać precy­zyjnie jakiś ruch (np. podniesienie do ust szklanki z napojem), obawa przed jej wylaniem może wpłynąć na zwiększenie drżenia. Pozycja ciała lub uruchomienie niektórych mięśni mogą również sprzyjać powstaniu drżenia. Zazwyczaj są to mięśnie kończyn i szyi. Drżenie nasila się przy uruchomieniu tych mięśni, na przykład gdy chory unosi ramię w pobliżu ust (co przeszkadza przy jedzeniu) lub gdy chory odchyla głowę lub plecy. Niektórzy chorzy wiedzą o tym i przybierają pozycje zmniej­szające drżenie. Najczęściej stoso­wanym sposobem jest przyciśnię­cie ramienia do klatki piersiowej przy zginaniu przedramienia.

Niekiedy chory musi wykonać ruch w dwóch fazach: osiągnąć ru­chem mało precyzyjnym i szybkim blat stołu, następnie rozluźnić maksymalnie mięśnie ramienia i przedramienia przed uruchomie­niem palców dla wykonania okreś­lonego zadania, np. pisania lub delikatnego manipulowania przed­miotami. Podobnie, jeżeli tułów lub głowa są dobrze podparte, drżenie zmniejszy się. Wyprakty­kowanie tych pozycji może odby­wać się przy pomocy kinezy­terapeutów.

Lekarstwa i drżenie

Nie ma lekarstw mogących spowodować całkowity zanik drżenia, natomiast dzięki niektó­rym można osiągnąć poprawę. We Francji stosowany jest lek o nazwie RIMIFON, skuteczny u niektórych chorych, jednak ze względu na jego toksyczne działanie na wątrobę, podawanie go wymaga ścisłego nadzoru lekarza. Innym lekiem, szeroko stosowanym od wielu lat, jest PRETONINA. Ostatnio testowany TEGRETOL wydaje się być skuteczny, ale wywołuje zaburzenia równowagi. Różnorodność drżenia jest przeszkodą w uzyskaniu postępów w jego leczeniu.

Chirurg wobec drżenia

Wobec ograniczonej skuteczności leków, w latach osiemdziesiątych próbowano stosować u pacjentów chorych na SM talatomię - zabieg chirurgiczny, wypróbowany u pacjentów z chorobą Parkinsona. Polega on na zniszczeniu części wzgórza wzrokowego - okolicy mózgu, ważnej dla wykonywania ruchów - co powoduje zanik drżenia. Zabieg okazał się być skuteczny, jednakże powikłania pooperacyjne zmniejszyły jego wartość. Nie zaniechano jednak tego kierunku leczenia, ponieważ w oparciu o tę samą zasadę zapoczątkowano stymulację wzgórza. Zaproponowano zastosowanie bodźca elektrycznego do wyłączenia czynności wzgórza, zamiast niszczenia go. Chirurg wprowadza elektrodę do tej okolicy mózgu i łączy ją ze stymulatorem, umieszczonym pod skórą klatki piersiowej. Chory ma możliwość wyłączania stymulatora, gdy zachodzi potrzeba kontrolowania drżenia. Korzyść stosowania tej metody w porównaniu z zabiegiem operacyjnym jest ewidentna, gdyż nie niszczy się wzgórza i efekt jest odwracalny. Zabieg ten stosowany był ostatnio w niektórych przypadkach SM. Nie powoduje on całkowitego ustąpienia drżenia, lecz ułatwia choremu wykonywanie wielu elementarnych czynności. Technika ta stosowana jest od niedawna, głów­nie w przypadkach bardzo nasilonego drżenia. Powinna być poddana dalszym badaniom i ulepszeniu technologii.

Tlum. Ewa Wiktor
Konsult. med. dr Monika Żyromska - Frydrych