Komórki macierzyste zostały określone w 1999 roku przez najważniejsze pismo naukowe Science jako największe osiągnięcie - wynalazek roku.
Co to są komórki macierzyste, dlaczego wzbudzają takie zainteresowanie?
Komórki macierzyste posiadają zdolność do wzrastania i
stawania się jakąkolwiek częścią ludzkiego organizmu, nawet
komórkami o tak zróżnicowanej strukturze i funkcjach jak
komórki mózgu, mięśni i serca. Komórki macierzyste znajdują
się w wielu częściach ciała, gdzie w normalnej sytuacji,
slużą do odnawiania tkanek.
Najlepiej znane są komórki macierzyste szpiku kostnego skąd
pochodzą czerwone i białe komórki krwi oraz płytki. Po
podzieleniu, jedna komórka "córka" musi rozwinąć
się w jakąś komórkę krwi, podczas gdy druga pozostaje
niezmieniona i powraca do zbioru podobnych, obojętnych
(uncommitted) komórek w szpiku kostnym. W ten sposób nasze
zasoby komórek krwi są przez całe nasze życie wspomagane
przez ten stały "samoodnawialny" system.
Duże zainteresowanie komórkami macierzystymi nastąpiło
właśnie w związku z tą zdolnością do wytwarzania
nieograniczonej liczby komórek, które raz pobudzone do zmiany w
określony typ komórek, mogłyby być wykorzystane do naprawy
lub zamiany uszkodzonej lub chorej tkanki. W teorii komórki
macierzyste mogłyby być wykorzystane nie tylko do wyhodowania
nowych serc ale również dla rozwoju terapii na choroby takie
jak Parkinson i SM.
Zastąpienie systemu immunologicznego
Naukowcy zastosowali wysoce ryzykowną procedurę
transplantacji szpiku kostnego - pionierską dla pacjentów z
białaczką ( leukemia) - w leczeniu ludzi z poważnym SM. Było
to ostatnio przedstawione w programie BBC Tomorrow's World
(Świat Jutro). Wstępne wyniki są obiecujące, ale potrzeba
będzie lat, by stwierdzić, czy można w ten sposób
ustabilizować SM.
W przypadku SM rozumowano, że transplantacja komórki
macierzystej szpiku kostnego przez zniszczenie istniejącego
systemu immunologicznego i umożliwienie ponownego powstania
systemu "od samego początku" przyniesie w efekcie to,
że wprowadzony w miejsce poprzedniego system może nie będzie
atakować mieliny.
Komórki macierzyste dla transplantacji szpiku kostnego mogą
być uzyskane na dwa sposoby. Albo są pobierane bezpośrednio z
próbki szpiku kostnego lub można użyć środka chemicznego,
który zmusi je do przedostania się do strumienia krwi skąd
mogą być wydobyte. W każdym przypadku są one wtedy czasowo
przechowywane poza organizmem.
Następnym krokiem jest zniszczenie pozostałych komórek systemu
immunologicznego w ramach organizmu przez radioterapię i
chemioterapię. Pierwotne komórki macierzyste są wtedy z
powrotem umieszczone w szpiku kostnym, gdzie regenerują system
immunologiczny.
Jednakże ponieważ nadal jest to terapia bardzo eksperymentalna
i powiązana z wysokim ryzykiem, łącznie ze śmiercią, może
być brana pod uwagę jedynie w leczeniu ludzi z szybko
postępującą chorobą.
Naprawa centralnego systemu nerwowego
Alternatywna strategia terapii obliczonej na naprawienie uszkodzenia a następnie utrzymanie zdrowej mieliny może być osiągnięta przez wykorzystanie komórek macierzystych uzyskanych z trzech możliwych źródeł :
Te komórki mogłyby być użyte do naprawy uszkodzonego centralnego systemu nerwowego (CUN- centralny układ nerwowy) składającego się z mózgu i rdzenia kręgowego, w jeden z następujących dwóch sposobów.
Alternatywnie, nie poddane manipulacji komórki macierzyste mogłyby być bezpośrednio transplantowane do mózgu. W modelach zwierzęcych takie komórki wykazały zdolność nie tylko do przemiany w jakikolwiek rodzaj komórki CUN, w zależności od otrzymanego bodźca, ale również do faktycznego przemieszczenia się w kierunku obszarów, gdzie potrzebna jest naprawa. Ta terapia wykorzystująca płodowe komórki macierzyste (foetal stem cells) jest stosowana ze względnym powodzeniem w chorobie Parkinsona. Aczkolwiek potencjalnie mogłaby być również stosowana w SM istnieją także trudności :
To podejście nie odnosi się do aspektu autoimmunizacji SM. Sukces może być osiągnięty tylko w połączeniu z terapiami powstrzymującymi system immunologiczny od atakowania mieliny. Identyfikowanie i oddziaływanie na uszkodzenia istotne dla konkretnych klinicznych symptomów postrzeganych u indywidualnych pacjentów
Dokąd następnie?
Istnieje potencjalna możliwość stosowania komórek macierzystych w SM. Próby kliniczne są już prowadzone w zakresie transplantacji szpiku kostnego i wielu neurologów zgadza się z tym, że kliniczne próby naprawy CUN będą prawdopodobnie prowadzone w okresie następnych pięciu lat. Jest wiele trudności do przezwyciężenia zanim zobaczymy szerokie stosowanie tych terapii.
Artykuł pochodzi z Biuletynu Informacjnego Rady Głównej PTSR